Η Μεταπολίτευση εδώ και χρόνια δαιμονοποιείται από πολιτικούς και διανοούμενους του δεξιού ημισφαιρίου ως υπεύθυνη για όλα τα δεινά της ελληνικής κοινωνίας. Στην προσπάθειά τους να εκμεταλλευτούν την πολιτική και οικονομική τους κυριαρχία και να την μετατρέψουν σε ιδεολογική ηγεμονία, προσπαθούν να προωθήσουν, με τη βοήθεια των ΜΜΕ που ελέγχουν, μια αφήγηση για την ελληνική ιστορία των τελευταίων πενήντα ετών που να ενοχοποιεί οτιδήποτε συνδέεται με τη Μεταπολίτευση, και βασικά την (πολλή) δημοκρατία, τα αντιδεξιά κόμματα, τη λαϊκή κινητοποίηση, τα κοινωνικά κινήματα, και τη λαϊκή κουλτούρα. Η Μεταπολίτευση τους δημιουργεί την ίδια δυσανεξία με την Επανάσταση του 1821 και την Εθνική Αντίσταση του ’40, για τις οποίες επέδειξαν εδώ και χρόνια την ίδια μέριμνα προσπαθώντας να τις απεκδύσουν από το εξεγερσιακό τους φορτίο, φτάνοντας στο σημείο να διατυπώνουν γραφικές θέσεις, όπως ότι «το ’40 οι Έλληνες αντιστάθηκαν στον λαϊκισμό». Η αντίδραση στον δεξιό αναθεωρητισμό εκ μέρους του αριστερού ημισφαιρίου υπήρξε σε όλες τις περιπτώσεις ελλιπής. Η ολιγωρία αυτή καταδεικνύει ότι δεν έχει γίνει κατανοητό ότι και τα γεγονότα επιδέχονται διαστρέβλωσης και δεν δύνανται να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, καθώς και ότι, σε αντίθεση με τους παλιούς, οι νέοι δεν τα έχουν ζήσει και, επομένως, μπορούν να πέσουν θύματα και της πιο χοντροκομμένης προπαγάνδας. Γι’ αυτό και αυτό το αφιέρωμα. Οφείλουμε να συμμετάσχουμε στον ιδεολογικό αγώνα που μαίνεται –αν και ακήρυχτος– με τη βεβαιότητα ότι θα κρίνει σε μεγάλο βαθμό τον πολιτικό ανταγωνισμό από τούδε και στο εξής.
Ο δεύτερος λόγος για τον οποίο ζητήσαμε από 38 εξαιρετικές πένες να αφηγηθούν τις εξελίξεις που έλαβαν χώρα στην ελληνική κοινωνία σε ισάριθμα πεδία είναι για λόγους αυτογνωσίας, αλλά όχι μόνο. Τα περισσότερα κείμενα αφορούν τις εξελίξεις σε πεδία εκτός πολιτικής. Με τον τρόπο αυτό θέλουμε να επιστήσουμε την προσοχή σε μια ξεχασμένη αλήθεια: Η πολιτική τροφοδοτείται από τις εξελίξεις σε όλα τα κοινωνικά πεδία, από εξελίξεις που μπορεί να διαμορφώνονται πολλές φορές ανεξάρτητα από τις πολιτικές αποφάσεις. Οι κοινωνικές δυναμικές, αν και σαφώς επηρεάζονται από τα πολιτικά τεκταινόμενα, αναπτύσσονται εξίσου συχνά αυτόνομα. Στο πλαίσιο αυτό, οι πολιτικές γενεαλογίες μπορεί να μην ταυτίζονται με γενεαλογίες προερχόμενες από άλλα πεδία που διαθέτουν τη δική τους διαμορφωτική δύναμη. Αυτή την κοινωνική ύλη πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους οι πολιτικοί δρώντες αν δεν θέλουν να χαραμίζουν τον πολιτικό βολονταρισμό τους.
Όμως, σε αυτό το αφιέρωμα θα βρείτε και κάτι ακόμα: δεκάδες διαφορετικούς τρόπους να ειπωθεί μια ιστορία πενήντα ετών. Ως γνωστόν, δεν υπάρχει ένας μοναδικός τρόπος να λέμε ιστορίες, ειδικά μια ιστορία μισού αιώνα: τι λες, τι δεν λες, πώς το λες κ.ο.κ. Πρόκειται για μια απολαυστική άσκηση. Ελπίζουμε και το αποτέλεσμα να είναι απολαυστικό.
Η εικονογράφηση στις σελίδες αυτού του αφιερώματος είναι φωτογραφίες έργων που συναποτελούν την έκθεση με τίτλο «Δημοκρατία», η οποία διοργανώνεται στην Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου, από τις 11 Ιουλίου 2024 μέχρι και τις 2 Φεβρουαρίου 2025, και ανιχνεύει τη σχέση της τέχνης με τη δημοκρατία κατά τη διάρκεια μιας από τις πιο καθοριστικές περιόδους για την ιστορία της Νότιας Ευρώπης, καθώς τρεις χώρες, η Ελλάδα, η Πορτογαλία και η Ισπανία μετέβησαν από ένα απολυταρχικό καθεστώς στο δημοκρατικό πολίτευμα.
Με άξονα την τέχνη της αντίστασης και της διαμαρτυρίας στην Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία, η έκθεση αντιμετωπίζει συγκριτικά για πρώτη φορά σε διεθνές επίπεδο την πολιτική λειτουργία της τέχνης στα δικτατορικά καθεστώτα και διερευνά την ποικιλομορφία των καλλιτεχνικών αναζητήσεων, τις συγκλίσεις και τις αποκλίσεις, τις καλλιτεχνικές πρακτικές που γεννήθηκαν μέσα από τον αγώνα για ελευθερία, καθώς και την ενεργή κληρονομιά τους.
Η έκθεση «Δημοκρατία» αποτελεί ένα συνολικό εγχείρημα στο οποίο συμμετέχουν πάνω από 55 καλλιτέχνες και ομάδες καλλιτεχνών. Περιλαμβάνει 140 εικαστικά έργα, από την Ελλάδα, την Ισπανία και την Πορτογαλία, αλλά και αφίσες, βιντεοπροβολές, performances. Στο πλαίσιο της έκθεσης θα πραγματοποιηθεί κινηματογραφικό αφιέρωμα, καθώς και συνέδριο με θέμα τη δημοκρατία και τις εικαστικές τέχνες.