Φωτογραφία: Νικόλας Κοκοβλής
.
Ποια είναι τα ανησυχητικά σημάδια
Πίσω από το σαφές πρόβλημα της λειψυδρίας (απότοκο και αυτό της κλιματικής αλλαγής) η κυβέρνηση βλέπει, δειλά-δειλά, και χωρίς να το παραδέχεται δημοσίως, μία ακόμη «ευκαιρία». Όσο και αν ο αρμόδιος υπουργός, Θοδωρής Σκυλακάκης, θέλησε πρόσφατα να διαψεύσει ότι υπάρχει σχετική σκέψη, κινήσεις που γίνονται (ή υπονοούνται) δείχνουν ότι σε πρώτη φάση θα αλλάξει ο τρόπος διαχείρισης του νερού από τις εταιρείες των μεγάλων πόλεων.
Ας αρχίσουμε από τα πολύ βασικά. Πρόβλημα υφίσταται, δεν χρειάζεται, δα, κάποια ειδική γνώση για να διαπιστώσει κανείς ότι δεν βρέχει με τον ρυθμό που έβρεχε τα προηγούμενα χρόνια. Ειδικά η κατάσταση όπως διαμορφώθηκε τους τελευταίους μήνες, ήταν ιδιαίτερα χαρακτηριστική. Κατά τόπους, η ξηρασία ήταν έκδηλη, γεγονός που προκαλούσε (και εξακολουθεί να προκαλεί) προβληματισμό στους καλλιεργητές της γης. Αφού, λοιπόν, υπάρχει πρόβλημα, ήταν λογικό και επόμενο να εκπονηθεί ένα σχέδιο δράσης.
Πτυχές αυτού του σχεδίου παρουσίασαν προ ημερών στα ΜΜΕ ο Θόδωρος Σκυλακάκης και ο διευθύνων σύμβουλος της ΕΥΔΑΠ, Χάρης Σαχίνης. Ως προς τον μακροπρόθεσμο προγραμματισμό, προωθείται η απόληψη νερού μέσω σηράγγων από δύο ποταμούς της Ευρυτανίας για την ενίσχυση της τεχνητής λίμνης του Ευήνου. Το έργο αυτό αναμένεται να είναι έτοιμο στα τέλη της δεκαετίας που διανύουμε, δεν θα βοηθήσει δηλαδή άμεσα.
Βραχυπρόθεσμα η ΕΥΔΑΠ σχεδιάζει την απόληψη νερού από γεωτρήσεις στο Βοιωτικό Κηφισό και τη Μαυροσουβάλα. Τα έργα αυτά, λιγότερο πολύπλοκα, μπορούν να φέρουν πιο γρήγορα αποτελέσματα. Σημειώνουμε εδώ, για να έχουν μία εικόνα οι αναγνώστες της «Εποχής», ότι τα αποθέματα νερού στην πρωτεύουσα αρκούν για περίπου τέσσερα έτη ακόμα.
Ο διάβολος στις λεπτομέρειες
Εκ πρώτης όψεως, θα έλεγε κανείς ότι το να σχεδιάζει η κυβέρνηση τα επόμενα βήματα αντιμετώπισης αυτού του σημαντικού προβλήματος είναι γεγονός θετικό. Πάντοτε, όμως, και αυτό το ξέρουμε καλά κατά την τελευταία πενταετία που βρίσκεται στην εξουσία η κυβέρνηση Μητσοτάκη, ο διάβολος κρύβεται στις λεπτομέρειες. Εν προκειμένω, ο διάβολος παραπέμπει στη δυστοπία του «ακριβού» ή και «ιδιωτικού» νερού.
Το υπουργείο Περιβάλλοντος, λοιπόν, προωθεί την αναθεώρηση του πλαισίου στην κοστολόγηση του νερού, κάτι που με μαθηματική ακρίβεια θα οδηγήσει σε σχετικές αυξήσεις στους λογαριασμούς. Γιατί; Φαινομενικά για να αντιμετωπιστεί η σπατάλη και να διαμορφωθεί κουλτούρα οικονομίας του πολύτιμου αγαθού στους καταναλωτές. Τα πολύ άσχημα δώρα μπαίνουν, όμως, συνήθως σε πολυτελή περιτυλίγματα για ευνόητους λόγους.
Οι ειδικοί γνωρίζουν ότι οι τρόποι διαχείρισης και μείωσης της κατανάλωσης του νερού δεν περνούν υποχρεωτικά από την αύξηση των τιμολογίων. Αντιθέτως, όπως έλεγε αρμόδια πηγή στην «Εποχή», «πρόκειται για μία από τις δεκάδες μεθόδους που μπορούν να χρησιμοποιηθούν». Η μείωση της σπατάλης του νερού μπορεί να γίνει σαφώς και με άλλους τρόπους, ενώ θα πρέπει να τονιστεί ότι η προσέγγιση που θέλει την κατανάλωση στις πόλεις να ευθύνεται για το φαινόμενο της λειψυδρίας είναι εκ των πραγμάτων ξεπερασμένη. Ειδικά στην Ελλάδα το φαινόμενο του υπερτουρισμού προκαλεί κατασπατάληση του αγαθού, ενώ, όπως είναι λογικό, πολύ νερό χρησιμοποιείται στην άρδευση των καλλιεργειών. Δεν είναι οι πόλεις το μεγάλο πρόβλημα.
Ο κ. Σκυλακάκης μίλησε και για «κλιμακωτές χρεώσεις», αλλά και για «ξεκάθαρους κανόνες που θα ελέγχονται από την αρμόδια ρυθμιστική αρχή». Θα δούμε πως θα λειτουργήσουν όλα αυτά. Στο κομμάτι της ενέργειας πάντως δεν είδαμε καμία ρυθμιστική αρχή να προσφέρει λύσεις ως προς τη μείωση των τιμών των παρεχόμενων υπηρεσιών, στις οποίες τα τελευταία δύο χρόνια σημειώθηκαν πάρα πολύ μεγάλες αυξήσεις.
Το ξεπερασμένο αφήγημα
Ο υπουργός επίσης έκανε λόγο από την πλευρά του για ποσοστά απωλειών από το δίκτυο που είναι της τάξης ακόμα και του 40%. Το αφήγημα είναι γνωστό παγκοσμίως και χρησιμοποιήθηκε κατά κόρον για να δικαιολογηθεί προσπάθεια ιδιωτικοποίησης του νερού. Οι «σπάταλες» δημόσιες εταιρείες ύδρευσης δεν καταφέρνουν να προστατεύσουν το αγαθό και δεν μπορούν λόγω οκνηρίας να σταματήσουν τις απώλειες. Άρα, η λύση μπορεί να έρθει από τον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος μπορεί να κάνει περισσότερες επενδύσεις σε εγκαταστάσεις και προσωπικό και να παρουσιάσει καλύτερα αποτελέσματα (με το αζημίωτο βέβαια). Όπου δοκιμάστηκε αυτό το μοντέλο, απέτυχε με πάταγο. Στο Παρίσι που είχαν τη φαεινή ιδέα να το εφαρμόσουν, αναγκάστηκαν να επιστρέψουν άρον-άρον στο προηγούμενο, δημόσιο, καθεστώς.
Βεβαίως ο κύριος Σκυλακάκης έσπευσε να διευκρινίσει ότι τα περί ιδιωτικοποίησης του νερού «είναι πια μία καραμέλα που έχει λιώσει στο στόμα». Δεν ξεχνάμε, όμως, ότι το προηγούμενο κανονιστικό πλαίσιο που εκπόνησε η κυβέρνηση για τη διαχείριση του νερού και το στάτους των εταιρειών ύδρευσης ακυρώθηκε από το Συμβούλιο της Επικρατείας, το οποίο έκρινε ότι οδηγούσε σε αντιμετώπιση του νερού ως εμπορικό προϊόν. Η απόφαση ανακοινώθηκε μόλις το 2022.
Στο τραπέζι για την αντιμετώπιση της κατάστασης που προκαλεί η ανομβρία, έπεσαν ακόμη δύο λύσεις στη σχετική σύσκεψη υπουργείου και ΕΥΔΑΠ. Η πρώτη σχετίζεται με την αξιοποίηση των όμβριων υδάτων στην πόλη. Πράγματι, μπορεί να εφαρμοστεί, όπως μπορεί να υπάρξει και συλλογή νερού από μικρούς ταμιευτήρες σε εξίσου μικρή κλίμακα. Πρακτικά τα αποτελέσματα, όπως τονίζουν ειδικοί, θα είναι ασήμαντα. Ίσως βοηθήσει έτσι ώστε να αλλάξει η καθημερινή σχέση του πολίτη με το νερό, άρα και η ψυχολογία, η οποία θα οδηγήσει σε περισσότερη προσοχή, αλλά μέχρι εκεί.
Η δεύτερη επιπλέον λύση που εξετάζεται, είναι αυτή των αφαλατώσεων στην Αττική. Εδώ τα πράγματα είναι πιο σοβαρά. Εκτός από το γεγονός ότι ούτε οι αφαλατώσεις μπορούν να προσφέρουν λύσεις σε μεγάλη κλίμακα σε μία τόσο πυκνοκατοικημένη περιοχή όπως είναι η Αττική, πρόκειται για κοστοβόρα αλλά και ενεργοβόρα διαδικασία. Το δε τοξικό μείγμα που μένει μετά την επεξεργασία (το αλάτι) αναμένεται να δημιουργήσει νέους πονοκεφάλους σε ό,τι αφορά την απόρριψή του (πού θα γίνει, με ποιο τρόπο, με ποια συχνότητα, τι συνέπειες θα έχει στο περιβάλλον κτλ).
Εκ των πραγμάτων, δηλαδή, τα σχέδια που μπορούν να εφαρμοστούν και να αποδώσουν καρπούς είναι απολύτως συγκεκριμένα. Αν μέσα από αυτά η κυβέρνηση θα επιχειρήσει να περάσει την εμπλοκή του ιδιωτικού τομέα στη διαχείριση του νερού, είναι κάτι που θα διαπιστωθεί το αμέσως επόμενο διάστημα. Ο τρόπος που πολιτεύεται σε πολύ κρίσιμα πεδία που έχουν να κάνουν με τις τιμές υπηρεσιών δεν επιτρέπει αισιοδοξία, γι' αυτό και οι ενεργοί πολίτες (μαζί με τα κόμματα της αντιπολίτευσης) θα πρέπει να αγρυπνούν.