Ένα χρόνο μετά την έναρξη του πολέμου στην Παλαιστίνη πολλά έχουν γραφτεί και ακόμα περισσότερα έχουν συζητηθεί στην προσπάθεια των ανθρώπων να κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν την κατάσταση στη Γάζα. Ένα ερώτημα το οποίο ανακύπτει συχνά, και που ταυτόχρονα είναι και μια μομφή προς τον ισραηλινό λαό, είναι: Πώς γίνεται ο λαός που έχει στην εμπειρία του και στη συλλογική του μνήμη το Ολοκαύτωμα, μία από τις μεγαλύτερες γενοκτονίες της Ιστορίας, να διαπράττει μια γενοκτονία σε βάρος των Παλαιστινίων; Στο σύντομο αυτό σημείωμα θα επιχειρήσω να αναδείξω μια πτυχή που θεωρώ χρήσιμη για την κατανόηση του ζητήματος.
Πολλές είναι οι πολιτικές, ιστορικές, γεωπολιτικές και λοιπές αναλύσεις που έχουν γίνει προκειμένου να εξηγήσουν το έγκλημα σε βάρος του παλαιστινιακού λαού, που γίνεται αυτήν τη στιγμή στη Μέση Ανατολή. Ίσως με εξαίρεση την κοινωνική ψυχολογία (βλέπε τα πειράματα του Asch για τη συμμόρφωση στην πλειοψηφία και του Millgram για την υπακοή στην αυθεντία), η συνεισφορά της ψυχολογίας στη συζήτηση αυτή συνήθως είναι περιορισμένη ή αν ακόμα υπάρξει, γίνεται δεκτή με επιφυλακτικότητα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο αναγνωρίζεται το ψυχικό τραύμα, τόσο το ατομικό όσο και το συλλογικό, ως σημαντική διάσταση στην κατανόηση του πολέμου και των συνεπειών του. Η ισραηλινή ψυχαναλύτρια, Galit Atlas, στο πρόσφατο βιβλίο της «Η κληρονομιά του Τραύματος» (στα ελληνικά εκδόσεις Κέλευθος) εξηγεί μεταξύ άλλων πώς κατασκευάζεται ψυχικά, αλλά και ιδεολογικά, το υποκείμενο «ισραηλινός στρατιώτης» στη βάση του τραύματος του Ολοκαυτώματος, αλλά και της πολεμικής διεργασίας μέσα από την οποία δημιουργήθηκε το ισραηλινό κράτος.
Τα θύματα του Ολοκαυτώματος ήταν οι πρώτοι πολίτες του ισραηλινού κράτους και οι πρώτοι που είπαν «Ποτέ ξανά!». Την ταυτότητα του θύματος πολύ γρήγορα διαδέχτηκε η ταυτότητα του μαχητή, η οποία σμιλεύτηκε μέσα από αλλεπάλληλους πολέμους από το 1948 μέχρι και σήμερα. Σ’ αυτήν την ταυτότητα του μαχητή που δεν επιτρέπει να γίνει ξανά θύμα, απευθύνεται και η ηγεσία του Ισραήλ σε κάθε πόλεμο: ή πόλεμος ή Ολοκαύτωμα.
Ταυτόχρονα, μέσα από τις πολεμικές επιτυχίες (ενδεικτικό παράδειγμα ο «πόλεμος των έξι ημερών») οι αρσενικοί Εβραίοι άντρες ανατρέπουν το στερεότυπο του Εβραίου που δεν κατάφερε να υπερασπιστεί το έθνος, ενώ απειλούνταν με αφανισμό. Στη θέση του κατασκευάζεται ένα νέο πρότυπο ισχυρής αρρενωπότητας, που ταυτίζεται με τον βασιλιά Δαυίδ και που με την ανδρεία και τη μαχητικότητά του καταφέρνει να αποτρέψει τον αφανισμό. Μέσα από τη νέα αρρενωπή ταυτότητα, οι Εβραίοι επιδιώκουν να επεξεργαστούν το τραύμα του Ολοκαυτώματος και τη μακρόχρονη απειλή του διωγμού.
Ωστόσο, όπως μας λέει και η συγγραφέας, πολύ συχνά η προσπάθεια επανόρθωσης μέσω του πολέμου καταλήγει σε απλή επανάληψη, σ’ ένα φαύλο επανατραυματισμό του ισλαηλινού λαού. Ας ελπίσουμε ότι ο ισραηλινός λαός θα μπορέσει να διαρρήξει αυτόν τον φαύλο κύκλο και θα αναζητήσει τη χειραφετητική επούλωση του τραύματος μέσα από τον ενάρετο κύκλο της ειρήνης και της αλληλεγγύης των κατατρεγμένων λαών και όχι μέσα από προσπάθειες εκτοπισμού του παλαιστιανιακού λαού.