Φημολογείται ότι οι αξιωματούχοι των Η.Π.Α και Ισραήλ προετοιμάζονται για την επόμενη μέρα στο Λίβανο χωρίς τη Χεζμπολάχ, προσμένοντας το σενάριο σύμφωνα με το οποίο η Οργάνωση αποκλείεται από το σύστημα πολιτικής εξουσίας ως συνέπεια της ήττας της στο πεδίο της μάχης που είναι σε εξέλιξη.
Αυτός ο σχεδιασμός αντανακλά εμπιστοσύνη προς ένα αποτέλεσμα καθοριστικής σημασίας στη συνεχιζόμενη σύγκρουση. Μπορεί ωστόσο να συνιστά και μια ένδειξη ότι προετοιμάζονται για την πιθανότητα να μην επιτευχθούν οι στρατιωτικοί στόχοι επί του πεδίου. Η προτεινόμενη στρατηγική αλλαγής καθεστώτος σηματοδοτεί μετατόπιση από το σχηματισμό κυβέρνησης άνευ ξένων παρεμβάσεων στο Λίβανο. Θα είχε ως στόχο να αντικατασταθεί η επιρροή στης Χεζμπολάχ με τη συγκρότηση ενός φιλοδυτικού, αυταρχικού συστήματος που δύναται, στην ουσία, να μεταμορφώσει τη χώρα σε ένα κράτος εξαρτημένο από τις Η.Π.Α ή σε μια πολιτικά ασταθή χώρα που θα συνθλίβεται από εμφύλιο πόλεμο.
Πολιτική ευθυγράμμιση: Υποτιμώντας την επιρροή της Χεζμπολάχ
Οι προσπάθειες να τεθεί στο περιθώριο η Χεζμπολάχ πολιτικά υποδηλώνει ότι οι Η.Π.Α και το Ισραήλ ζητούν να αντισταθμίσουν πιθανές στρατιωτικές ανεπάρκειες του Ισραήλ. Θεωρούν ότι αυτή η σύγκρουση είναι μια μοναδική ευκαιρία να αποδυναμώσουν, μόνιμα, το ρόλο της Χεζμπολάχ σε κρατικούς μηχανισμούς του Λίβανου. Οι Η.Π.Α ειδικότερα έχουν επιδιώξει μια στρατηγική αναδιαμόρφωσης του πολιτικού συστήματος της χώρας προωθώντας πολιτικές δυνάμεις που εναντιώνονται στη Χεζμπολάχ, όπως δεξιές δυνάμεις χριστιανών και αυτόφωτους, ανεξάρτητους μεταρρυθμιστές.
Για να επιτευχθεί αυτός ο στόχος. η Ουάσινγκτον πιέζει για τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών προκειμένου να τερματισθεί το αδιέξοδο στο θεσμό του προέδρου, τοποθετώντας τον αρχηγό του στρατού, Μισέλ Ακούν, ως πρόεδρο. Αν και παραμένει αβέβαιη η επιτυχία αυτού του σχεδίου, καθώς εξαρτάται από το τι θα συμβεί στο πεδίο της μάχης, αμερικανοί αξιωματούχοι ελπίζουν ότι θα υπάρξει μεταβολή της ισορροπίας δυνάμεων που θα απομονώσει τη Χεζμπολάχ.
Σύμφωνα με αυτό σχέδιο θα απαγορευόταν η Χεζμπολάχ ως πολιτικό κόμμα και η επιρροή της θα εκμηδενιζόταν σε νευραλγικούς κρατικούς μηχανισμούς όπως στις δημόσιες υπηρεσίες, στις δυνάμεις ασφαλείας αποκλείοντας, στην ουσία, τους Σιίτες στο Λίβανο που αποτελούν το1/3 του πληθυσμού.
Αυτό το σενάριο απειλεί να διαβρώσει τα θεμέλια του δημοκρατικού οικοδομήματος του Λίβανου και να αντικαταστήσει το πλουραλιστικό πολιτικό σύστημα με ένα καθεστώς υπόλογο στα ισραηλινά και αμερικανικά συμφέροντα. O διορισμός ενός πρόεδρου που θα έχει την υποστήριξη ξένων στρατιωτικών δυνάμεων κατοχής, η διάλυση του εκλεγμένου κοινοβουλίου, η κατάργηση νόμων που απαγορεύουν την εξομάλυνση σχέσεων με το Ισραήλ, σηματοδοτούν, στην πραγματικότητα, τον τερματισμό της κυριαρχίας του Λίβανου.
Αυτές οι φιλοδοξίες, ωστόσο, είναι πρόωρες καθώς η Χεζμπολάχ παραμένει βαθιά εδραιωμένη στον κοινωνικό και πολιτικό ιστό του Λίβανου και η σύγκρουση απέχει πολύ από την επίλυση της. Επιπρόσθετα η οικονομική κρίση που μαστίζει το Λίβανο καθιστά μια τέτοια μετάβαση απίθανη, καθώς οι πολιτικοί θα πρέπει να αγωνιστούν για να κερδίσουν την υποστήριξη του πληθυσμού που έχει ήδη χάσει τα σπίτια του, εξαιτίας της ισραηλινής στρατιωτικής επιχείρησης. Σε αυτήν την περίπτωση 1 εκ. εκτοπισμένοι Σιίτες θα ήταν στους δρόμους, που δεν θα ήταν σε αντιπαράθεση με τη Χεζμπολάχ αλλά θα αψηφούσαν ένα νέο φιλο-αμερικανικό καθεστώς και στη μνήμη τους θα αναβίωνε η επαναλαμβανόμενη καταπίεση που έχει συντελεστεί στο πέρασμα της ιστορίας.
Η πίεση των Η.Π.Α να τεθούν σε ισχύ τα Ψηφίσματα 1559 και 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, στοχεύει στο να εξαναγκάσει τη Χεζμπολάχ να αποχωρήσει και να διασφαλίσει τον αφοπλισμό της. Το Ψήφισμα 1559, που εγκρίθηκε το 2004, ζητεί τον αφοπλισμό όλων των ένοπλων στρατιωτικών ομάδων, που έμμεσα συμπεριλαμβάνει τη Χέζμπολάχ και την αποκατάσταση της κυριαρχίας του Λίβανου σε όλη την εδαφική του επικράτεια. Αντίστοιχα, το Ψήφισμα 1701, που εγκρίθηκε το 2006 μετά τον πόλεμο Ισραήλ-Χεζμπολάχ, προβλέπει την ενίσχυση της προστασίας των συνόρων του Λίβανου, τον τερματισμό των εχθροπραξιών και διασφαλίζει ότι μόνο οι Ένοπλες Δυνάμεις της χώρας και οι ειρηνευτικές δυνάμεις του Ο.Η.Ε στο Λίβανο ελέγχουν την περιοχή νότια από τον ποταμό Λιτάνι, αποτρέποντας, συνεπώς, τη Χεζμπολάχ να διεξάγει επιχειρήσεις στην περιοχή.
Ωστόσο ένα κρίσιμο σημείο στο σχέδιο των Η.Π.Α είναι ότι αναζητεί την επιβολή των ψηφισμάτων χωρίς εγγυήσεις βάσει αμοιβαιότητας, για τη συμμόρφωση του Ισραήλ ως προς τις υποχρεώσεις που προβλέπονται σύμφωνα με τις συγκεκριμένες αποφάσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας. Για παράδειγμα, το Ισραήλ θα πρέπει να αποσυρθεί πλήρως από την εδαφική επικράτεια του Λίβανου -ειδικότερα από τις φάρμες Σεμπάα(Shebaa Farms)- και να σταματήσει τις παραβιάσεις του εναέριου χώρου, ζητήματα που συνιστούν, μακροχρόνια. εστίες διαμάχης. Η έλλειψη εγγυήσεων από το Ισραήλ ότι θα εκπληρώσει όσα προβλέπονται στα Ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών, εγείρει προβληματισμούς ότι δεν θα υπάρξει ισορροπημένη εκτέλεση όσων προβλέπονται. Αναλυτές υποστηρίζουν ότι αφοπλίζοντας τη Χεζμπολάχ, χωρίς να αντιμετωπιστούν οι ισραηλινές παραβιάσεις, θα είχε ως συνέπεια η χώρα να είναι ευάλωτη σε μελλοντικές ενέργειες του Ισραήλ και συνεπώς να υπονομευθεί η ασφάλεια και η κυριαρχία του Λίβανου, ειδικότερα αν ληφθεί υπόψη ο ρόλος της Χεζμπολάχ ως δύναμη αποτροπής ενάντια στην επιθετικότητα του Ισραήλ.
Σύμφωνα με αυτήν την οπτική, πολλοί λιβανέζοι, από την κοινότητα Σιιτών, ειδικότερα, θεωρούν ότι η Χεζμμπολάχ δεν είναι μόνο μια ένοπλη στρατιωτική οργάνωση αλλά μια δύναμη προστασίας ενάντια στις απειλές του Ισραήλ, καθιστώντας τον αφοπλισμό, χωρίς ευρύτερες εγγυήσεις ασφαλείας, άκρως επίμαχο ζήτημα.
Η δολοφονία του Γαφίκ Σάφα από το Ισραήλ: Μια στρατηγική κλιμάκωση
Η απόπειρα δολοφονίας του Γουαφίκ Σάφα από το Ισραήλ, ένας αξιωματικός- σύνδεσμος με υψηλή θέση στην ιεραχία της Χεζμπολάχ, αναδεικνύει την ευρύτερη στρατηγική του, που εστιάζει στο να αποσταθεροποιήσει την πολιτική δικτύωση της Οργάνωσης και ταιριάζει με το σχέδιο που αναφέρθηκε προηγουμένως. Η συμβολή του Γ.Σάφα είναι κρίσιμη στο συντονισμό των σχέσεων της Οργάνωσης με κρατικούς μηχανισμούς, που συμπεριλαμβάνουν τις δυνάμεις εσωτερικής ασφάλειας και τη Δικαιοσύνη. Η απόπειρα εναντίον της ζωής του που είχε ως συνέπεια 22 πολίτες να χάσουν τη ζωή τους και 102 να τραυματιστούν, αντανακλά την πρόθεση να στοχοποιηθούν στελέχη της Χεζμπολάχ που δεν υπάγονται στη στρατιωτική πτέρυγα, ωθώντας περαιτέρω στην κλιμάκωση της έντασης σε ένα ήδη ευμετάβλητο περιβάλλον.
Η στιγμή της επίθεσης είναι σημαντική. Τουλάχιστον 1 εκ. Σιίτες πολίτες ήδη έχουν εκτοπιστεί λόγω των ισραηλινών στρατιωτικών επιχειρήσεων, δημιουργώντας μια ανθρωπιστική κρίση που επιδεινώνει την πολιτική αστάθεια στο Λίβανο. Ο ισραηλινός πρωθυπουργός, Μπεντζαμίν Νετανιάχου, έχει ζητήσει από το λαό του Λίβανου να ξεσηκωθεί ενάντια στη Χεζμπολάχ, ενώ ο αμερικανός πρέσβης στη Βηρυτό επιζητεί τον αποκλεισμό της από την πολιτική αρένα.
Εάν η απόπειρα δολοφονίας του Σάφα είχε πετύχει, θα αποτελούσε σημαντικό πλήγμα στην πολιτική υποδομή της Οργάνωσης. Η σύνδεση του με λιβανέζικους θεσμούς ειδικότερα συντονίζοντας ζητήματα ασφαλείας, είναι νευραλγικής σημασίας στη στρατηγική της Χεζμπολάχ. Ο θάνατος του μπορεί να διατάραζε τα εσωτερικά δίκτυα και την ικανότητα διατήρησης της επιρροής της σε κρατικούς θεσμούς αλλά δεν θα κατέστρεφε τις υποδομές της Οργάνωσης, καθώς οι κοινωνικοί και πολιτικοί δεσμοί της έχουν βαθιές ρίζες στην κοινωνία του Λίβανου.
Διπλωματικές και γεωπολιτικές επιπτώσεις
Η απόπειρα δολοφονίας έγινε σε πυκνοκατοικημένη περιοχή της Βηρυτού, υπογραμμίζοντας τη βούληση του Ισραήλ να αναλάβει σημαντικά ρίσκα για να στοχεύσει την ηγεσία της Χεζμπολάχ. Ωστόσο αυτή η ενέργεια πιθανόν να συμβάλλει σε διπλωματική κρίση , ειδικότερα όσο αυξάνεται ο αριθμός των απωλειών άμαχων. Τέτοιες τακτικές ενέχουν τον κίνδυνο να προκαλέσουν εκτεταμένες κοινωνικές αντιδράσεις, ενώ καθιστούν ακόμα πιο πολύπλοκο το εύθραυστο, πολιτικό σύστημα και επιφέρουν δηλώσεις καταδίκης διεθνούς κλίμακας.
Η απόφαση του Ισραήλ να στοχεύσει αξιωματούχο που δεν ανήκε στη στρατιωτική δομή, όπως ο Σάφα, σηματοδοτεί τη διεύρυνση του πεδίου επιχειρήσεων και αποσκοπεί στην εξουδετέρωση της πολιτικής ηγεσίας και της στρατιωτικής διοίκησης. Αυτή η μεταβολή στη στρατηγική φαίνεται ότι αποτελεί μια πτυχή της μακροχρόνιας προσπάθειας να συρρικνωθεί η επιρροή της Χεζμπολάχ στο Λίβανο και πιθανόν να προκαλέσει στο εσωτερικό της χώρας αναταραχές ή ακόμα και εμφύλιο πόλεμο. Σε αυτό το σενάριο θα εξασθενούσε η πίεση της Χεζμπολάχ στα σύνορα του Ισραήλ.
Η απόπειρα δολοφονίας του Σάφα σε συνδυασμό με τις συνεχείς προσπάθειες εξωτερικών δρώντων, όπως οι Η.Π.Α και το Ισραήλ, να περιθωριοποιήσουν τη Χεζμπολάχ, αυξάνουν τον κίνδυνο κλιμάκωσης συγκρούσεων. Έχοντας εξωτερική υποστήριξη οι πολιτικοί αντίπαλοι της θεωρούν ότι είναι ευκαιρία να αμφισβητήσουν την κυριαρχία του γκρουπ και αυτή η αμφισβήτηση θα οδηγήσει, αναπότρεπτα, σε εσωτερική αστάθεια. Η αυξανόμενη πίεση που ασκείται στη Χεζμπολάχ, τόσο από εξωτερικές δυνάμεις όσο και από αντίπαλους στο εσωτερικό της χώρας, δημιουργεί ανησυχία για την πιθανότητα να ξεσπάσουν εκ νέου εμφύλιες συγκρούσεις, καθώς η οικονομική κατάρρευση της χώρας συνεχίζει να εμβαθύνει τις υπάρχοντες διαφορές.
Οι ενέργειες του Ισραήλ συνδυαζόμενες με τις προσπάθειες των Η.Π.Α να υπάρξει πολιτική αλλαγή, αντικατοπτρίζουν μια ευρύτερη απόπειρα επαναδιαμόρφωσης του μέλλοντος του Λίβανου με τρόπο που εξυπηρετεί τα συμφέροντα της Δύσης, πιθανόν εις βάρος της ενότητας και της σταθερότητας της χώρας. Καθώς η Χεζμπολάχ καλείται να αντιμετωπίσει ολοένα αυξανόμενες προκλήσεις τόσο εντός όσο και εκτός της χώρας, το εύθραυστο πολιτικό περιβάλλον του Λίβανου οδηγείται προς περαιτέρω αποσταθεροποίηση.
Επίμετρο
Η απόπειρα δολοφονίας του Γ.Σάφα αντιπροσωπεύει μια εσκεμμένη κλιμάκωση του Ισραήλ, σύμφωνα με τις ευρύτερες προσπάθειες των Η.Π.Α και του Ισραήλ να εξασθενήσουν στρατιωτικά και πολιτικά τη Χεζμπολάχ . Ο ηγετικός ρόλος του Σάφα στον πολιτικό συντονισμό τον έκανε πρωταρχικό στόχο. Η εξουδετέρωση του θα έστελνε ένα ισχυρό, συμβολικό μήνυμα στη Χεζμπολάχ και στους υποστηρικτές της. Ωστόσο αυτή η ενέργεια δύναται να πυροδοτήσει περαιτέρω τις εντάσεις στο εσωτερικό, προκαλώντας μεγαλύτερες αναταραχές στο Λίβανο.
Καθώς οι εξωτερικοί δρώντες συνεχίζουν να ασκούν πίεση στη Χεζμπολάχ, ο κίνδυνος εμφύλιας σύγκρουσης αυξάνεται με επιπτώσεις που θα πλήξουν ολόκληρη την περιοχή. Η πιθανότητα κλιμάκωσης της βίας και οι εσωτερικές διαφοροποιήσεις υπογραμμίζουν πόσο εύθραυστο είναι το πολιτικό τοπίο του Λίβανου και περαιτέρω αναδεικνύουν τις προκλήσεις που θα υπάρξουν σε κάθε προσπάθεια αναδιαμόρφωσης του πολιτικού μέλλοντος της χώρας, με τρόπο που θα αποκλείει τη Χεζμπολάχ.
Τέλος, οι προσπάθειες Η.Π.Α και Ισραήλ να επαναπροσδιορίσουν την πολιτική τάξη του Λίβανου επαναφέρουν στη μνήμη τα γεγονότα του 1982 με την εισβολή του Ισραήλ και τον επακόλουθο εμφύλιο πόλεμο που αποσκοπούσε στην αποδυνάμωση των λιβανέζικων δυνάμεων και στη μετατόπιση της ισορροπίας ισχύος. Ωστόσο οι προσπάθειες αυτές απέτυχαν στην εκπλήρωση των μακροχρόνιων στόχων που είχαν τότε τεθεί. Αντίστοιχα και η τρέχουσα στρατηγική του Ισραήλ μπορεί να αντιμετωπίσει τους ίδιους περιορισμούς στη μεταβολή της δυναμικής ισχύος εντός του Λίβανου, λαμβάνοντας υπόψη την ισχυρή επιρροή της Χεζμπολάχ.
Μετάφραση Ναταλί Γλέζου