Στις 27 Οκτωβρίου θα διεξαχθεί δημοψήφισμα για τη μείωση της συνταξιοδοτικής ηλικίας στα 60 και την κατάργηση του ιδιωτικού ασφαλιστικού συστήματος.
Με τον Γιαμαντού Όρσι, τον υποψήφιο του κεντροαριστερού συνασπισμού Frente Amplio (Ευρύ Μέτωπο) να έχει δημοκοπικό προβάδισμα απέναντι στον Αλβάρο Ντελγκάδο του συντηρητικού κυβερνώντος Εθνικού Κόμματος, γίνονται στις 27 Οκτωβρίου οι εκλογές στην Ουρουγουάη (σημ: αν δεν φτάσει κάποιος στο 50% θα γίνει δεύτερος γύρος στις 24 Νοεμβρίου). Με τον Ζεράρντο Καετάνο καθηγητή Ιστορίας και Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Δημοκρατίας στο Μοντεβιδέο, συζητάμε για τα χαρακτηριστικά της προεκλογικής εκστρατείας των υποψηφίων προέδρων, για το πρόγραμμα του Όρσι, και για τα όρια του προοδευτισμού στην Ουρουγουάη.
(8).jpg)
Πώς βλέπεις τα πράγματα μια εβδομάδα πριν από τις εκλογές;
Διεξάγεται μια προεκλογική εκστρατεία που είναι αρκετά ασυνήθιστη σε σχέση με την πολιτική ιστορία της χώρας. Είναι μια πολύ απαθής εκστρατεία, με μικρή λαϊκή παρουσία, και πολύ άτονη όσον αφορά τον παλμό των περισσότερων υποψηφίων. Η Ουρουγουάη έχει εισέλθει σταθερά στη «νέα πολιτική» που επεκτείνεται στην περιοχή και σε μεγάλο μέρος της Δύσης. Κυριαρχεί μια πολιτική του συναισθήματος, δεν υπάρχουν συζητήσεις και ανταλλαγή ιδεών, όλα επικεντρώνονται στην επικοινωνιακή διαμάχη. Φυσικά αυτό δεν είναι κάτι το εξαιρετικό σε σχέση με ό,τι συμβαίνει στη Λατινική Αμερική, αλλά είναι σημαντικό ότι γίνεται στην Ουρουγουάη, με την πολιτική παράδοση που έχει και με τη δημοκρατία που υπάρχει στα κόμματά της. Σε ένα πλαίσιο έλλειψης πάθους, αυτό που προκύπτει από τις μετρήσεις των δημοσκοπήσεων είναι το προβάδισμα που έχει η αριστερή αντιπολίτευση του Frente Amplio. Τα υψηλά επίπεδα αποδοχής που εξακολουθεί να διατηρεί ο πρόεδρος Λουίς Λακάλε Που (σημ: δεν είναι υποψήφιος γιατί σύμφωνα με το Σύνταγμα απαγορεύεται να θέσει κάποιος υποψηφιότητα σε δύο συνεχόμενες εκλογές) δεν φαίνεται να μεταφέρονται ούτε στο κόμμα του ούτε στον σημερινό κυβερνητικό συνασπισμό, αλλά εξακολουθούν να υπάρχουν ακόμη πολλές αβεβαιότητες για οριστικές προβλέψεις, τουλάχιστον από ότι λένε οι δημοσκοπήσεις.
Ποια είναι τα ζητήματα που κυριαρχούν στον δημόσιο προεκλογικό διάλογο;
Τα κύρια θέματα είναι η δημόσια ανασφάλεια, η παιδική φτώχεια που έχει διπλασιαστεί στο σύνολο του πληθυσμού, ο απόηχος που προκύπτει από έναν σημαντικό αριθμό σκανδάλων διαφθοράς τα οποία έχουν επηρεάσει κυβερνητικούς αξιωματούχους, αλλά δεν φαίνεται να έχουν επηρεάσει τα επίπεδα δημοτικότητας του προέδρου, και η σχετικά μέτρια οικονομική ανάπτυξη με την ισχυρή υστέρηση στη συναλλαγματική ισοτιμία που έχει κάνει τη χώρα πολύ ακριβή, μεταξύ άλλων. Η κυβέρνηση διαχειρίστηκε δύσκολες καταστάσεις με σχετικά καλές αποδόσεις, αλλά η κοινωνική αδικία έχει αυξηθεί. Αν και ο μέσος πραγματικός μισθός έχει ανακάμψει μετά από σχεδόν 4 χρόνια πτώσης και έχει αυξηθεί λίγο, αυτό έγινε λόγω της μεγάλης αύξησης του εισοδήματος του πλουσιότερου 5% του πληθυσμού, ενώ στο υπόλοιπο 95% είχαμε μια μεταβλητή επιδείνωση. Αυτό είναι ένα από τα θέματα της εκλογικής διαμάχης, παράλληλα με τις πολλές ελλείψεις που υπάρχουν στη δημόσια εκπαίδευση και την υγεία, και την αύξηση των αστέγων.
Κατά πόσο μπορεί ο Όρσι να πλησιάσει τα αριστερά ακροατήρια;
Ο Γιαμαντού Όρσι, πρώην δήμαρχος του Κανελόνες, της δεύτερης πολυπληθέστερής περιοχής μετά το Μοντεβιδέο, ανήκει στο Popular Participation Movement (Κίνημα Λαϊκής Συμμετοχής), ένα κόμμα που δημιουργήθηκε και εξακολουθεί να καθοδηγείται από τον πρώην πρόεδρο Χοσέ Μουχίκα. Οι προτάσεις του είναι μετριοπαθείς, και η δημοτικότητά του έχει να κάνει κυρίως με τις λαϊκές ρίζες του και τη διαπραγματευτική του ικανότητα, παρά με τις καινοτόμες ιδέες και προτάσεις του. Οι κοινωνικές συμμαχίες που εκφράζει είναι αυτές που συνδέονταν πάντα με τη δράση του Frente Amplio: συνδικάτα, φεμινιστικές οργανώσεις, διάφορα δίκτυα της κοινωνίας των πολιτών, τομείς του πολιτισμού, λαϊκά κινήματα. Δεν προκαλεί ιδιαίτερο ενθουσιασμό στο πιο αριστερό εκλογικό σώμα και στα πιο ιδεολογικά μαχητικά μέλη του κόμματός του. Ωστόσο, το προφίλ που έχει και αυτή η στάση της ιδιαίτερης μετριοπάθειας στην εκστρατεία του φαίνεται να αποτελούν τη βάση της αποδοχής του στο εκλογικό πεδίο.
Ποια είναι η στάση της αστικής τάξης απέναντι στον Όρσι, και πώς συνδέεται αυτή με το δημοψήφισμα για την μεταρρύθμιση του ασφαλιστικού συστήματος που θα γίνει μαζί με τις εκλογές; (σημ: το δημοψήφισμα είναι δεσμευτικό).
Αν και τα επιχειρηματικά κέντρα της χώρας και οι ξένοι επενδυτές έχουν κινητοποιηθεί σε μια άνευ προηγουμένου υποστήριξη για το σημερινό κυβερνών κόμμα, είναι πολύ δύσκολο να βρεθούν λόγοι για φοβικές συμπεριφορές σε αυτούς τους κύκλους απέναντι σε μια κυβέρνηση του Frente Amplio. Υπό αυτή την έννοια, οι επιχειρηματίες δεν επικεντρώνουν τους φόβους τους σε μια πιθανή κυβέρνηση του Όρσι. Αυτό το κάνουν για να έχουν τη δυνατότητα έγκρισης της συνταγματικής μεταρρύθμισης που προωθείται από την πλειοψηφία του συνδικαλιστικού κινήματος και ένα μειοψηφικό τμήμα του Frente Amplio, ειδικά από το Κομμουνιστικό Κόμμα και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, για την κοινωνική ασφάλιση (σημ: αν γίνει η μεταρρύθμιση θα τελειώσει το ιδιωτικό συνταξιοδοτικό σύστημα που ισχύει από το 1996 και θα μειωθεί η ηλικία συνταξιοδότησης από τα 65 χρόνια στα 60). Οι περισσότεροι αναλυτές συμφωνούν ότι οι πιθανότητες επιτυχίας αυτού του δημοψηφίσματος είναι σχετικές, αλλά η αβεβαιότητα αυξάνεται, και χρησιμοποιείται ως το κεντρικό σημείο στη μάχη κατά του Frente Amplio από το κυβερνών κόμμα και τον πρόεδρο Λουίς Λακάλε Που. Αυτό συμβαίνει παρά το γεγονός ότι ο Όρσι, η αντιπρόεδρός του Καρολίνα Κόσε, ο Χοσέ Μουχίκα, και η συντριπτική πλειονότητα των τομέων που αποτελούν το Frente Amplio, μαζί με μια ισχυρή πλειονότητα αριστερών οικονομολόγων, έχουν εκφράσει δημόσια τη διαφωνία τους με αυτή τη συνταγματική μεταρρύθμιση. Σε κάθε περίπτωση, και πέρα από αυτό το σημείο, ελάχιστοι είναι οι επιχειρηματίες που μιλούν υπέρ της αριστερής αντιπολίτευσης, και δεν θα είναι εύκολο για τον Όρσι να προχωρήσει σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Aν ο Όρσι κερδίσει τι περιθώρια έχει για να ακολουθήσει μια προοδευτική πολιτική;
Η Ουρουγουάη ήταν πάντα μια χώρα με ισχυρούς περιορισμούς, με βάση τους δεσμούς της και τις δυνατότητές της σε σχέση με το περιφερειακό και το διεθνές πλαίσιο. Αυτό ιστορικά δεν συμβαίνει μόνο επειδή η χώρα είναι αποδέκτης κανόνων, αλλά και επειδή είναι μια μικρή χώρα, ειδικά σε πληθυσμό, μόλις 3,5 εκατομμύρια άνθρωποι με σοβαρό προφίλ γήρανσης, που βρίσκεται ανάμεσα σε δύο ασταθείς γίγαντες όπως η Αργεντινή και η Βραζιλία. Οι μετρήσεις στην περιφέρεια δείχνουν εκλογικά σώματα που φαίνεται να έχουν στραφεί προς τα δεξιά, με το μεγαλύτερο σήμα να έρχεται από τον πρόεδρο της Αργεντινής Χαβιέρ Μιλέι, και με νωπή την μνήμη του τι σήμαινε ο μπολσοναρισμός κατά τη διάρκεια της τετραετούς διακυβέρνησής του στη Βραζιλία. Ο ηγέτες και οι αγωνιστές της ουρουγουανής Αριστεράς απαιτούν σημαντικές προοδευτικές αλλαγές στις δημόσιες πολιτικές, ωστόσο, ειδικά στα οικονομικά ζητήματα, οι προτάσεις του Όρσι δεν φαίνονται πολύ τολμηρές. Έχει στοιχηματίσει σε ένα αναπτυξιακό σοκ για να χρηματοδοτήσει ένα πακέτο βασικών κοινωνικών μεταρρυθμίσεων σε τομείς όπως η παιδική ηλικία, τα συστήματα φροντίδας, η δημόσια υγεία, η εκπαίδευση και η ασφάλεια, αλλά αυτό το σοκ της ανάπτυξης εξαρτάται πολύ περισσότερο από το εξωτερικό, του κόσμου και της περιοχής, παρά από το τι συμβαίνει στο εσωτερικό. Σε κάθε περίπτωση, οι εκλογές και η κυβέρνηση που θα προκύψει από αυτές θα αποκαλύψουν το μέγεθος του αιτήματος για αλλαγή από την πλειοψηφία του εκλογικού σώματος της Ουρουγουάης και τις μετασχηματιστικές αντιλήψεις των νέων κυβερνώντων. Οι δυνατότητες των προοδευτικών πολιτικών στη νέα περίοδο θα εξαρτηθούν και από τους δύο παράγοντες.