Έξι μήνες μετά (10.04.24) την ψήφιση του Συμφώνου Μετανάστευσης και Ασύλου στο Ευρωκοινοβούλιο και ενώ τρέχει η διετής διορία για τη θεσμοθέτηση των εφαρμοστικών νόμων σε κάθε κράτος μέλος της ΕΕ, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε ότι το θέμα είναι ανοιχτό και καλεί την Επιτροπή να υποβάλλει νομοθετική πρόταση στην κατεύθυνση των επιστροφών. Θα φτάσουμε, δυστυχώς, στο σημείο να δούμε εκείνους που από τη θέση υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων απέρριπταν το Σύμφωνο να το υπερασπίζονται ως μια κάποια «ανθρωπιστική» λύση. Η Ελλάδα στο τέλος της Συνόδου κατάφερε να συνταχθεί με τις ακροδεξιές φωνές της Ευρώπης και να αναγνωρίσει ως «ενδιαφέρουσα» τη διμερή συμφωνία μεταξύ Ιταλίας και Αλβανίας, η οποία καταστρατηγεί την ευρωπαϊκή θέση ότι το μεταναστευτικό είναι ευρωπαϊκό πρόβλημα που απαιτεί ευρωπαϊκή λύση. Εν τω μεταξύ, το ελληνικό Λιμενικό περισυλλέγει πτώματα και η κυβέρνηση δηλώνει ικανοποίηση για τον τρόπο που αντιμετωπίζει τις προσφυγικές ροές, οι οποίες είναι πλέον αυξημένες.
Στον κάλαθο των αχρήστων το Σύμφωνο
Στα συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου υπάρχουν γενικόλογες αναφορές στη «στρατηγική για τη μετανάστευση» και στη δημιουργία «ασφαλών και νόμιμων διόδων για την τακτική και εύρυθμη μετανάστευση», χωρίς καμία αναφορά στο Σύμφωνο Μετανάστευσης και Ασύλου (το οποίο συνοπτικά εγκρίνει πέντε κανονισμούς για α) την εξέταση εξπρές της αίτησης ασύλου, β) τη συλλογή βιομετρικών δεδομένων, γ) τη δημιουργία εγκαταστάσεων-φυλακών στα ευρωπαϊκά σύνορα όπου θα κρατούνται οι αιτούντες αναμένοντας την απόφαση, δ) την υποχρεωτική αλληλεγγύη με μετεγκατάσταση αιτούντων άσυλο σε όλες τις ευρωπαϊκές χώρες ή την εξαγορά της απαλλαγής και ε) κανόνες αναστολής του συστήματος ασύλου σε έκτακτες περιπτώσεις). Μάλιστα, στο κείμενο περιλαμβάνεται και η στήριξη της Πολωνίας, η οποία αποφασίζει τη μονομερή καταστρατήγηση των ευρωπαϊκών κανόνων και την «προσωρινή» αναστολή της παροχής ασύλου στα σύνορα με τη Λευκορωσία, και ουσιαστικά ανοίγει την πόρτα για την ανάθεση της διαδικασίας ασύλου σε τρίτες χώρες, ενώ μένει απλώς στην ευγενική υπενθύμιση προς την Γερμανία για την εύρυθμη λειτουργία του χώρου Σένγκεν, η οποία έχει μονομερώς ανασταλεί για τους επόμενους έξι μήνες. Τέλος, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε ότι το θέμα -που τους πήρε δέκα χρόνια σε προηγούμενη φάση για να καταλήξουν στο Σύμφωνο- «είναι ανοιχτό». Την αλληλεγγύη του στην Πολωνία και τον πρωθυπουργό της χώρας και πρώην πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντ. Τουσκ δήλωσε και ο έλληνας πρωθυπουργός, ο οποίος ουσιαστικά ζητά την αναθεώρηση του Συμφώνου -έξι μήνες μετά την ψήφισή του- ώστε να προστεθεί ένα ευρωπαϊκό πλαίσιο επιστροφών «κεφάλαιο που είχαμε αφήσει εκτός των ευρωπαϊκών συζητήσεων», όπως τόνισε, περιγράφοντας μια Ευρώπη που «θα καθορίζουμε ποιος θέλει να μπει στην ΕΕ».
Η ακροδεξιά επικράτηση
Η Ευρωπαϊκή Ένωση έσβησε μονοκοντυλιά κάθε συναινετική λύση που είχε βρει, όσο ακραία και απάνθρωπη ήταν, ώστε να πάει ακόμα πιο ακροδεξιά και να ικανοποιήσει τα ακροατήρια που πλέον ορίζουν την ατζέντα. Άλλωστε, η γαλλική κυβέρνηση, η οποία καθοδηγείται από την ακροδεξιά, ετοιμάζεται να καταθέσει νέο μεταναστευτικό νόμο, ο οποίος θα παρατείνει τη φυλάκιση στους παράτυπους μετανάστες, «που παρουσιάζουν επικίνδυνο προφίλ στα κέντρα διοικητικής κράτησης» και θα «πατάσσει τη νόμιμη (!) και παράνομη μετανάστευση», όπως δήλωσαν ο υπουργός Εσωτερικών και ο πρωθυπουργός.
Στην Γερμανία υιοθέτησαν «νέα πολιτική ασύλου», η οποία περιγράφει την αναθεώρηση της οδηγίας της ΕΕ για την πολιτική επιστροφών και την ιδέα της δημιουργίας κέντρων επιστροφής σε τρίτες χώρες για αιτούντες άσυλο που έχουν απορριφθεί. Και τα δύο σημεία υιοθετήθηκαν από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο. Εν τω μεταξύ, στις 15 Οκτώβρη δημοσιεύθηκε καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΔΑ) κατά Γερμανίας και Ελλάδας για την επιστροφή Σύρου αιτούντα άσυλο από την Γερμανία στην Ελλάδα στο πλαίσιο της λεγόμενης «συμφωνίας διοικητικής διευθέτησης», η οποία προέβλεπε μια «fast-track διαδικασία επιστροφής αιτούντων άσυλο που είχαν καταθέσει αίτημα ασύλου στην Ελλάδα παρακάμπτοντας τις εγγυήσεις του Δικαίου της Ένωσης και του διεθνούς δικαίου δικαιωμάτων του ανθρώπου». Πρόκειται για μια πολύ σημαντική απόφαση, η οποία έρχεται τη στιγμή που στην ΕΕ επιχειρείται μια πολιτική γενικευμένων επιστροφών, και υπενθυμίζει την «υποχρέωση του κράτους που εκτελεί την επιστροφή να εξετάσει τις συνθήκες που θα αντιμετωπίσει το πρόσωπο που μεταφέρεται στο άλλο κράτος».
Στην Ιταλία, από την άλλη, επετεύχθη διμερής συμφωνία με τον Έντι Ράμα για κλειστά κέντρα μεταναστών στην Αλβανία, με αντάλλαγμα τη στήριξη της Μελόνι στην ενταξιακή πορεία της Αλβανίας στην ΕΕ. Ήδη οι πρώτοι μετανάστες εστάλησαν με καράβια στην Αλβανία και αναμένεται οι 880 θέσεις αιτούντων άσυλο να γεμίσουν ασφυκτικά πολύ σύντομα.
Η Πολωνία ετοιμάζεται να αναστείλει το δικαίωμα των αφιχθέντων να αιτηθούν άσυλο και πλέον για αυτό έχει τη στήριξη και αλληλεγγύη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, δίνοντας έτσι στον Ντόναλντ Τουσκ δύναμη να κερδίσει τις επερχόμενες προεδρικές εκλογές με την αντιμεταναστευτική του ατζέντα. Όσες χώρες είχαν εκφράσει επιφύλαξη το προηγούμενο διάστημα, όπως οι Βρυξέλλες και η Ισπανία, στήριξαν τώρα τα συμπεράσματα της Συνόδου, όπου με πίεση της Πολωνίας έγινε ρητή αναφορά στην «αλληλεγγύη του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου προς την Πολωνία», προσθέτοντας μάλιστα ότι «οι εξαιρετικές καταστάσεις απαιτούν τα κατάλληλα μέτρα». Ακόμα, η Ουγγαρία του Όρμπαν απειλεί να μεταφέρει με πούλμαν μετανάστες «δωρεάν» στο Βέλγιο ως αντίποινα στην καταδικαστική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου «για πρωτοφανή και εξαιρετικά σοβαρή παραβίαση του δικαίου της ΕΕ» για τους αυστηρούς περιορισμούς της Ουγγαρίας στο δικαίωμα ασύλου και η Ολλανδία της οποίας το αίτημα για ρήτρα εξαίρεσης απορρίφθηκε, συζητά τη διμερή αποστολή αιτούντων άσυλο στην Ουγκάντα.
Καβάλα στο κύμα και η Ελλάδα
Σε αυτό το αντιμεταναστευτικό περιβάλλον που έχει κυριεύσει την Ευρώπη, ο Κ. Μητσοτάκης ο οποίος εκπροσωπεί μια χώρα εισόδου, περιγράφει μια Ευρώπη φρούριο, που θα παραβιάζει κάθε νομική προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο όνομα των συνόρων της. Όπως έκανε το Λιμενικό στην Κω την περασμένη Τρίτη, σε ναυάγιο που φαίνεται να προκάλεσε και πνίγηκαν δύο μανάδες και δύο παιδιά. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του Γιάννη Σουλιώτη στην Καθημερινή «κατά τη διάρκεια της καταδίωξης ο κυβερνήτης του δουλεμπορικού μπήκε στα απόνερα του ταχύπλοου του Λιμενικού και έχασε τον έλεγχο του σκάφους». Το σκάφος του Λιμενικού δηλαδή, κάτι που δεν το ακούμε πρώτη φορά, συνέβη και στο ναυάγιο της Πύλου, σήκωσε κύμα και προκάλεσε την ανατροπή του σκάφους. Σύμφωνα δε με ρεπορτάζ του tvxs.gr «το λιμενικό είχε ανοίξει πυρ εναντίον του σκάφους στο οποίο επέβαιναν οι 31 πρόσφυγες λίγο πριν βυθιστεί στην Κω». Πώς το είπε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, κ. Μαρινάκης; «Στην Ελλάδα η χειρότερη μέρα μας κάνει να αποτρέπουμε 150 άτομα». Ο Κ. Μητσοτάκης μετά τη Σύνοδο έσπευσε να θυμίσει ότι η Ελλάδα ήταν η πρώτη χώρα που «τον Μάρτιο του 2020 ανέστειλε προσωρινά τη διαδικασία χορήγησης ασύλου, γιατί δεχόμαστε μια υβριδική απειλή από την Τουρκία. Τώρα που η Πολωνία έχει το ίδιο πρόβλημα, όλοι σπεύδουν να τη στηρίξουν. Άρα, η Ευρώπη έχει έρθει πιο κοντά στις εθνικές θέσεις στο ζήτημα του μεταναστευτικού»
Η Ελλάδα εμφανίστηκε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ως περήφανη που παραβιάζει το διεθνές δίκαιο και τα δικαιώματα του ανθρώπου, εμφανίστηκε ως η Ελλάδα της αποτροπής και τώρα θέλησε να εμφανιστεί ως πρωτοπόρος της Ευρώπης της αποτροπής και των επιστροφών. Τα σκήπτρα ανήκουν σε άλλες χώρες, που ήδη έχουν στις κυβερνήσεις τους την ακροδεξιά ατζέντα αλλά και παρουσία. Η Ελλάδα ακόμα δεν έχει συμμαχήσει με την ακροδεξιά, μονάχα υιοθετεί πρόθυμα τις θέσεις της -υποτίθεται για να την απομονώσει- και καλύπτει τις ακροδεξιές επιθέσεις που όλο και πληθαίνουν. Άλλωστε, δεν διερευνά τους θανάτους μεταναστών σε αστυνομικά τμήματα, τους πνιγμούς προσφύγων στη θάλασσα όταν βρεθεί δίπλα τους το Λιμενικό, ούτε τις επιθέσεις σε κρατικές δομές ανήλικων προσφύγων ή τις επιθέσεις σε μετανάστες στο δρόμο που όλο και πληθαίνουν. Σιωπά. Και η σιωπή είναι συγκάλυψη και συνενοχή. Η ακροδεξιά έχει πάρει τα ινία.