Δεν είμαι αρχιτέκτονας. Δεν μπορώ να δημιουργήσω ή έστω να αναγνωρίσω τον τύπο, τον ρυθμό, τους τρόπους ενός σπιτιού. Μπορώ απλά να το επισκεφτώ, να το κατοικήσω, να το φθείρω. Και αυτό σκέφτομαι μπορεί να είναι αρκετό. Αρκετό για να καταλάβεις, αρκετό για να βγάλεις συμπεράσματα (κυρίως λανθασμένα αλλά δεν έχει σημασία). Όπως και να έχει. Είμαστε φτιαγμένοι από σπίτια, όπως και αυτά είναι φτιαγμένα από ανθρώπους. Έτσι, μας δίνεται η δυνατότητα να τα καταλάβουμε. Όπως βέβαια και αυτά εμάς. Και να μιλήσουμε για αυτά όπως μιλούμε για τους εαυτούς μας.
Αυτό που με απασχολεί εδώ είναι οι σοφίτες και τα υπόγεια, οι ταυτίσεις και οι αποκλίσεις τους.
Παλαιότερα πίστευα πως σε όλες τις σοφίτες κρύβονται καλλιτέχνες και ποιητές. Φυματικοί, με λευκό πουκάμισο, πάντοτε επιρρεπείς στο αλκοόλ και τις αυτοκτονίες. Τα πράγματα άλλαξαν από τότε που ο σύγχρονος κόσμος ψέκασε τις σοφίτες του με αποτέλεσμα να μην μολύνονται από την παρουσία καλλιτεχνών. Παρόλα αυτά η αρχετυπική εικόνα παραμένει. Γιατί παρά τον περιορισμένο της χώρο, η σοφίτα κουβαλάει σε χαρακτήρα όσα της λείπουν σε άνεση. Η σοφίτα δεν σε κρατάει μακριά από τους άλλους αλλά σε τοποθετεί πάνω από αυτούς. Σου δίνει μια αίσθηση ανωτερότητας μαζί με τον περιορισμό. Δεν έχεις χρήματα αλλά βρίσκεσαι ψηλότερα. Εκεί που κατοικούν οι λέξεις και τα όνειρα. Στη σοφίτα κρύβεσαι σε κοινή θέα.
Αντίθετα το υπόγειο είναι μια σοφίτα που υπέπεσε. Αυστηρά πρακτικό, το υπόγειο μας παραδίδει τον εαυτό του για οποιαδήποτε λειτουργική χρήση. Αποθηκευτικός χώρος, γκαράζ για στάθμευση και επισκευές, κελάρι. Το υπόγειο κυρίως κρύβει. Σε τέτοιο μάλιστα βαθμό που γίνεται καταφύγιο για βομβαρδισμούς, κρυψώνα για τους τυφώνες ή ιδανικό μέρος για να κρύψεις τα θύματά σου (αν ζεις στην Αυστρία).
Και οι δύο χώροι σε κρατάνε μακριά από τους άλλους, σε απομονώνουν. Αλλά εάν η ζωή είναι ένα ατελείωτο πλωτό ταξίδι, το υπόγειο σε τοποθετεί στο αμπάρι του, ενώ η σοφίτα είναι το παρατηρητήριο στην κορυφή του καταρτιού. Η σοφίτα σε θάβει στον αέρα ενώ το υπόγειο σε ριζώνει μέσα στο χώμα. Για τον λόγο αυτό, το να κατοικείς σε ένα υπόγειο μοιάζει με επιστροφή, ενώ το να μένεις σε μια σοφίτα μοιάζει με ένα διαρκές φευγιό.
Το υπόγειο για τον εξωτερικό παρατηρητή είναι ορατό μόνο από την είσοδό του. Σε τέτοιο βαθμό μάλιστα ώστε ο χώρος να ταυτίζεται με την έναρξή του, την πόρτα που το χωρίζει από το υπόλοιπο σπίτι. Αντίθετα η σοφίτα είναι ελάχιστα ορατή μέσα στο σπίτι. Μια καταπακτή από την οποία ανεβαίνει μια ανεμόσκαλα, λίγα σκαλοπάτια, μια διακριτική γυριστή σκάλα. Η σοφίτα γίνεται ορατή μόλις εγκαταλείψεις το σπίτι. Για την ακρίβεια δεσπόζει και μάλιστα με τρόπο τέτοιο ώστε πολλές φορές να είναι αυτή που παραχωρεί στο σπίτι την όψη του. Το υπόγειο είναι αυτό που διαρκώς απωθούμε, η σοφίτα αυτό που διαρκώς επικαλούμαστε.
Τα σύγχρονα διαμερίσματα, μέσα στη συνολική τους αποστείρωση, στο όνομα της λειτουργικότητας, έχουν απωθήσει τόσο τις σοφίτες όσο και τα υπόγεια. Αυτό που έχουμε τώρα είναι η έκπτωση του παταριού, ενός χώρου καθαρά αποθηκευτικού και απόλυτα κυριολεκτικού, άχρηστου στο να δημιουργεί αναλύσεις και ακολουθίες. Γιατί το πατάρι, σε αντίθεση με τη σοφίτα ή το υπόγειο δεν είναι μέρος του ανθρώπινου σώματος. Η σοφίτα κρύβει όλα τα μυστικά του νου μέσα στο κεφάλι. Το υπόγειο είναι το στομάχι που μετατρέπει την ύλη σε ζωή. Το πατάρι είναι κάτι σαν σκωληκοειδίτιδα. Εκεί καταλήγει οτιδήποτε άχρηστο. Και ακόμα και αν τη βγάλεις και την πετάξεις κανείς δεν θα δώσει σημασία.
Στη σοφίτα δέσαμε τον Οδυσσέα, παραχωρώντας του το προνόμιο να ακούει τα τραγούδια μας. Στο υπόγειο καταχωνιάσαμε τον Ορφέα επιτρέποντάς του να ανασκαλεύει όλες μας τις απώλειες. Και ανάμεσά τους ζούμε εμείς. Σπίτια και άνθρωποι, ικανοί για το καλύτερο και το χειρότερο, ικανοί για μία ακόμη ζωή.