Πάει κι αυτό. Το πολυδιαφημισμένο σχέδιο μεταφοράς μεταναστών από την Ιταλία στην Αλβανία μάλλον θα ακολουθήσει την τύχη του προηγούμενου πολυδιαφημισμένου σχεδίου μεταφοράς από την Αγγλία στη Ρουάντα. Από τις αρνητικές δικαστικές αποφάσεις για τη νομιμότητά τους στην αχρησία και μετά στην εγκατάλειψη.
Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα μεταφέρθηκαν 16 μετανάστες από τη Λαμπεντούζα στην Αλβανία στο πλαίσιο αυτής της συμφωνίας. Έφθασε ένας δικαστικός ακτιβισμός της ειρηνοδίκη Ρώμης Antonella Di Tullio για να ακυρώσει το πλέον φιλόδοξο σχέδιο εξωτερίκευσης της διαδικασίας ασύλου, το οποίο επιχειρούσαν να το χρησιμοποιήσουν ως μοντέλο διαχείρισης των παράτυπων εισόδων στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όλες σχεδόν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, όσο και η ίδια η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Γράφαμε από τούτες εδώ τις στήλες πριν 2 μήνες ότι τα ως άνω κέντρα ιταλικής δικαιοδοσίας και διαχείρισης εντός του εδάφους της Αλβανίας, θα λειτουργούσαν είτε ως terra incognita – κέντρα επεξεργασίας αιτήσεων ασύλου υπό αδιευκρίνιστο νομικό καθεστώς, είτε ως στρατόπεδα συγκέντρωσης μεταναστών χαμηλού προσφυγικού προφίλ, όπως τελικά κατέληξε να εξελίσσεται η εφαρμογή της τελευταίας αυτής συμφωνίας.
Η ίδια δε η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σε επιστολή της προς τους ευρωπαίους ηγέτες την προηγούμενη εβδομάδα, τους καλούσε να εξετάσουν την ιδέα λειτουργίας τέτοιων κέντρων εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης ως κόμβων επιστροφής (return hubs), έχοντας ως πρότυπο ακριβώς αυτή τη Συμφωνία Ιταλίας – Αλβανίας, καθώς μάλλον, μόνο ως τέτοια κέντρα εκτιμούσε πιθανότατα ότι θα ήταν νομικά επιτρεπτό να λειτουργήσουν.
Τώρα βέβαια γιατί να μεταφέρουν από την Ιταλία στην Αλβανία μετανάστες για να επιστραφούν (απελαθούν) στις χώρες καταγωγής τους, και δεν γίνεται αυτό απευθείας από την ίδια την Ιταλία, είναι απορίας άξιο. Μάλλον αυτό που είχε περισσότερο σημασία σε αυτό το σχέδιο δεν ήταν η απόδοσή του και η λειτουργία του ως σχέδιο διαχείρισης της μετανάστευσης, αλλά περισσότερο η επικοινωνιακή του χρησιμότητα.
Θυμόμαστε και το παλαιότερο σχέδιο επιστροφών ΕΕ – Τουρκίας για την επίλυση της προσφυγικής κρίσης του 2015 – 2016, ως μια απόπειρα εξωτερίκευσης της διαδικασίας ασύλου με την επιστροφή Σύριων προσφύγων στην Τουρκία για την παροχή εκεί της αναγκαίας προστασίας.
Και τότε η συμφωνία εκείνη, παρά την τρομακτική πίεση και πόρους που σπαταλήθηκαν, πάλι απέδωσε ελάχιστους καρπούς, χτυπώντας στην αρχή στα βράχια των Δευτεροβάθμιων Επιτροπών Ασύλου, για να αλλάξει νομοθετικά η σύνθεσή τους στη συνέχεια. Η δε Ολομέλεια του Συμβουλίου της Επικρατείας το 2017, επικύρωσε μεν τη συμφωνία, χωρίς όμως να λειτουργήσει αυτή πραγματικά ποτέ, καθώς κατά το διάστημα εφαρμογής της μεταξύ 2016-2019, μόλις 2.140 άτομα επέστρεψαν στην Τουρκία, πολλοί δε εξ αυτών οικειοθελώς.
Γιατί, όμως, αυτές οι συμφωνίες εξωτερίκευσης της διαδικασίας ασύλου, τελικά δεν επιβεβαιώνουν τις προθέσεις των φιλόδοξων συντακτών τους, παρά το ότι έχουν τους πόρους και τη στήριξη όλων των κυβερνήσεων, καθώς και των ευρωπαϊκών θεσμών;
Ευτυχώς στην Ευρώπη, ο θεσμός του ασύλου και η προστασία των δικαιωμάτων γενικότερα, και ειδικότερα των προσφύγων και των μεταναστών, είναι ακόμη ψηλά σε προτεραιότητα. Όσο και αν διαρκώς υποβιβάζεται η προστασία των σχετικών δικαιωμάτων, ο πυρήνας τους παραμένει απρόσβλητος.
Εκτός από την ειρηνοδίκη Ρώμης, τόσο τα μέλη του Αγγλικού Ανώτατου Δικαστηρίου στην περίπτωση του σχεδίου Ρουάντα, όσο και τα μέλη των τότε Επιτροπών Ασύλου, αλλά και μετέπειτα οι εφαρμοστές της συμφωνίας ΕΕ – Τουρκίας στην πράξη, ποτέ δεν πίστεψαν ότι είναι δίκαιο και νόμιμο (ή έστω ηθικό) οι ευρωπαϊκές χώρες να ξεφορτώνονται πρόσφυγες και μετανάστες προς τρίτες χώρες, οι οποίες απλά ανταλλάσσουν αυτή την παροχή υπηρεσιών με άλλα οφέλη.
Ποτέ επίσης δεν πίστεψαν ότι είναι προς το συμφέρον των ίδιων τους των χωρών η εκχώρηση αυτή μέρους της κυριαρχίας τους, ακόμη και όταν αυτή η άσκηση κρατικής κυριαρχίας, όσον αφορά την είσοδο και την υποδοχή προσφύγων και μεταναστών, μπορεί να συνεπάγεται οικονομικά βάρη, θυσίες, ή και να επιφέρει αναστάτωση ενίοτε ακόμη και διασάλευση της δημόσιας τάξης των κοινωνιών μας.
Το έχουμε ξαναπεί: Η μεταπολεμική Ευρώπη έχει δομηθεί πάνω στην προστασία των δικαιωμάτων του ανθρώπου, και η υπεράσπισή τους αποτελεί όρο της ίδιας της ύπαρξής της. Παρά τα πισωγυρίσματα και τις υπαναχωρήσεις, όπως και η ειρηνοδίκης Ρώμης, ας μην το ξεχνάμε και εμείς ποτέ αυτό.