Τυχαία ή όχι, η πραγματοποίηση δύο συνόδων κορυφής πλανητικής εμβέλειας την ίδια εβδομάδα, αυτή που πέρασε, είναι οπωσδήποτε μια σύμπτωση με ιδιαίτερο σημειολογικό ενδιαφέρον.
Τη Δευτέρα, στο πλαίσιο της ετήσιας συνόδου κορυφής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, συναντήθηκαν στην Ουάσιγκτον οι υπουργοί Οικονομικών και οι κεντρικοί τραπεζίτες των πιο ανεπτυγμένων οικονομιών του πλανήτη για να συζητήσουν επείγοντες τρόπους αντιμετώπισης των δυσμενών επιπτώσεων του παγκόσμιου δημόσιου χρέος, που αναμένεται να εκτιναχτεί φέτος στα 100 τρισ. δολάρια, προοιωνίζοντας, σε συνδυασμό με τους χαμηλούς δείκτες ανάπτυξης, ένα δυσοίωνο μέλλον, «ενδεχομένως νωρίτερα απ’ ό,τι αναμένουμε», σύμφωνα με τη γενική διευθύντρια του Ταμείου, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα.
Στον «αντίποδα», ο Βλαντίμιρ Πούτιν, υποδεχόταν την Τρίτη, στο πλαίσιο της τριήμερης συνόδου κορυφής των BRICS στη ρωσική πόλη Καζάν, τους ηγέτες 36 αναδυόμενων χωρών και τους επικεφαλής έξι διεθνών οργανισμών, μεταξύ των οποίων η Ντίλμα Ρούσεφ, στενή συνεργάτης του προέδρου Λούλα, πρώην πρόεδρος της Βραζιλίας και νυν επικεφαλής της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας των BRICS. Όλες διακριτές για τις πολλαπλές υποδηλώσεις τους, δύο παρουσίες: ο πρόεδρος της Παλαιστινιακής Αρχής, Μαχμούντ Αμπάς, και ο γ.γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες.
Ήταν μια μοναδική ευκαιρία για τον ρώσο πρόεδρο να προβάλει τη μεγαλύτερη αυτή συγκέντρωση ηγετικών προσωπικοτήτων στη Ρωσία από την εισβολή στην Ουκρανία ως απόδειξη της αποτυχίας της δυτικής συμμαχίας να απομονώσει τη χώρα του διεθνώς.
Πρόκειται, όπως ισχυρίζεται το Κρεμλίνο, για το «πιο σημαντικό διπλωματικό γεγονός που οργανώθηκε ποτέ στη Ρωσία». Σίγουρα πρόκειται για την εκπροσώπηση του 45% του πληθυσμού του πλανήτη και του 35,6% του παγκόσμιου ΑΕΠ, σε αντιπαραβολή με το 30,3% των G7 (Καναδάς, Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ιαπωνία, Ηνωμένα Βασίλειο, Ηνωμένες Πολιτείες) και το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού που αυτοί αντιπροσωπεύουν.
Το τελευταίο αυτό θα μπορούσε να δελεάσει στην κατεύθυνση της σύμπηξης ενός στρατιωτικού και πολιτικο-οικονομικού μπλοκ αντιπαραθετικού στη βορειοατλαντική συμμαχία. Δεν συνέβη. Υπερισχύει η παραδοχή ότι ο κόσμος έχει εισέλθει σε μια νέα, πολυκεντρική και πολυπολική πραγματικότητα ασύμβατη με τις παραδοχές των χρόνων του Ψυχρού Πολέμου. Τα κέντρα ισχύος που αναδύθηκαν στον πλανήτη μεταψυχροπολεμικά δεν έχουν κανένα λόγο να παραδοθούν στον ετεροπροσδιορισμό, όταν η συμμετοχή σε χαλαρά σχήματα επιτρέπει τον ανεμπόδιστο αυτοπροσδιορισμό.
Οι BRICS φαίνεται να είναι το πιο δελεαστικό από τα χαλαρά αυτά σχήματα, κρίνοντας από τις σαράντα και πλέον χώρες που έχουν εκφράσει ενδιαφέρον ένταξης, ανάμεσά τους η Ταϊλάνδη, η Μαλαισία, η Ινδονησία, το Μπαγκλαντές, η Αλγερία, η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, η Νιγηρία, η Βολιβία, η Κούβα, η Βενεζουέλα, ακόμη και η ΝΑΤΟϊκή Τουρκία, που, όπως και η Σαουδική Αραβία, δεν βλέπει την προσχώρησή της σαν αποχώρηση από τη συμμαχία με τις ΗΠΑ, αλλά σαν δυνατότητα ευχερέστερης υπηρέτησης των συμφερόντων της στο διεθνές πεδίο. Δεν θεωρεί πρόσκομμα τη δηλωμένη πρόθεση της Μόσχας η συσπείρωση του «Παγκόσμιου Νότου και της Ανατολής» να λειτουργήσει σαν αντίβαρο στη διαχείριση από Δύση της παγκόσμιας πολιτικής και του διεθνούς εμπορίου, με στόχο την «οικοδόμηση, πλίθο τον πλίνθο, γέφυρας προς μια πιο δίκαιη παγκόσμια τάξη».
Είναι από την άποψη αυτή χαρακτηριστικό ότι η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν έδρασε διαλυτικά για τους BRICS. Καμιά από τις χώρες του ομίλου ή τις άλλες αναπτυσσόμενες χώρες του Παγκόσμιου Νότου δεν τάχθηκε ανοιχτά υπέρ της Ρωσίας, όμως καμιά δεν έκρυψε τη δυσφορία της για τις αρνητικές επιπτώσεις των κυρώσεων της Δύσης κατά της Ρωσίας στη δική της οικονομία.
Εύλογα, συνεπώς, «τείνουν ευήκοον ους» σε προτάσεις όπως αυτή που κατέθεσε η Ρωσία για τη δημιουργία ενός υποκατάστατου του ΔΝΤ «εσωτερικής χρήσης» προς αντιμετώπιση «της πολιτικής πίεσης του δυτικού παράγοντα», ή την πρόταση της Βραζιλίας να αυξηθεί η χρήση εθνικών νομισμάτων στο εμπόριο μεταξύ των χωρών μελών και των εμπορικών τους εταίρων με στόχο τη σταδιακή απεξάρτηση από το δολάριο.
Κατανοητό. Για έναν επιπλέον σημαντικό λόγο. Η υποχρέωση σχεδόν όλων των τραπεζών που συναλλάσσονται σε δολάρια να το κάνουν μέσω ανταποκρίτριας τράπεζας στις ΗΠΑ επιτρέπει στις αμερικανικές αρχές να παρακολουθούν τις ροές, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για κάθε συναλλασσόμενο, κράτος ή ιδιώτη.
Επί του πιεστηρίου:
Σημεία από την τελική δήλωση που, με τίτλο «Ενίσχυση της πολυμέρειας για δίκαιη παγκόσμια ανάπτυξη και ασφάλεια», υιοθέτησε η σύνοδος στο Καζάν και αναρτήθηκαν αργά την Πέμπτη:
Οι χώρες BRICS τονίζουν τη σημασία της ενίσχυσης της αλληλεγγύης και της επέκτασης των εταιρικών σχέσεων μεταξύ των μελών της ένωσης με βάση τα κοινά συμφέροντα, τις κύριες προτεραιότητες και την περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας.
Καλωσορίζουν τη χρήση εθνικών νομισμάτων στις χρηματοοικονομικές συναλλαγές μεταξύ των χωρών της ένωσης και των εμπορικών τους εταίρων.
Χαιρετίζουν τη δημιουργία μιας νέας επενδυτικής πλατφόρμας που θα χρησιμοποιεί τις υποδομές της Νέας Αναπτυξιακής Τράπεζας, με συμφωνία μετατροπής της σε πολυμερή αναπτυξιακή τράπεζα για τις χώρες των αναδυόμενων αγορών.
Υποστηρίζουν την πρωτοβουλία της Ρωσικής Ομοσπονδίας να δημιουργήσει ένα χρηματιστήριο σιτηρών, το οποίο στο μέλλον θα καλύπτει και άλλους γεωργικούς τομείς.
Επιβεβαιώνουν τη δέσμευση στην πολυμέρεια και τη διατήρηση του κεντρικού ρόλου του ΟΗΕ στο διεθνές σύστημα.
Υποστηρίζουν μια συνολική μεταρρύθμιση του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένου του Συμβουλίου Ασφαλείας, για την ενίσχυση της αντιπροσωπευτικότητάς του.
Εκφράζουν την ανησυχία τους για την αυξανόμενη βία και τις συνεχιζόμενες ένοπλες συγκρούσεις σε διάφορες περιοχές του κόσμου.
Επιβεβαιώνουν τη δέσμευσή τους για ειρηνική επίλυση διαφορών μέσω διπλωματίας, διαμεσολάβησης, διαλόγου και διαβουλεύσεων.
Καταδικάζουν τις ισραηλινές επιθέσεις στη Λωρίδα της Γάζας εναντίον σημείων διανομής ανθρωπιστικής βοήθειας, εγκαταστάσεων υποδομής και προσωπικού του ΟΗΕ και καλούν τις ισραηλινές αρχές να τερματίσουν αμέσως αυτές τις ενέργειες.
Υποστηρίζουν την ένταξη της Παλαιστίνης στα Ηνωμένα Έθνη ως πλήρες μέλος.