Ένα συνέδριο, που μπορεί να μην ολοκληρωθεί ποτέ
Το ερώτημα πλέον δεν είναι αν ο ΣΥΡΙΖΑ θα διασπαστεί –αυτό είναι δεδομένο− αλλά τι θα προκύψει από την οριστικοποίηση του διαζυγίου. Το εύκολο είναι να ισχυριστεί κάποιος ότι η ηττημένη πλευρά θα αποχωρήσει και στη συνέχεια θα δημιουργήσει νέο φορέα. Ωστόσο, μια τέτοια εξέλιξη δεν φαντάζει ελπιδοφόρα για καμία πλευρά. Το αναμενόμενο και ανακουφιστικό «ουφ» από το αναπόφευκτο διαζύγιο δεν συνοδεύεται με ένα ολοκληρωμένο πολιτικό σχέδιο. Οι εξελίξεις στον ευρύτερο χώρο της Κεντροαριστεράς με την υπεροχή πλέον του ΠΑΣΟΚ δεν ευνοούν σχεδιασμούς για συνεργασίες και συμπράξεις. Τα κομμάτια που θα προκύψουν από τον ΣΥΡΙΖΑ θα βρεθούν σε δεινή θέση, καθώς δεν διαθέτουν ούτε την έξωθεν καλή μαρτυρία, ούτε την απαραίτητη δυναμική για νέα εκκίνηση. Άλλωστε, κατά κάποιο τρόπο, ο «χώρος» του Κέντρου ή της Κεντροαριστεράς έχει καλυφθεί από το ΠΑΣΟΚ του Ανδρουλάκη. Και ο τελευταίος, ενθαρρυμένος και από τις δημοσκοπήσεις, δεν έχει λόγο να μπει σε μια ατέρμονη συζήτηση για ενιαία δημοκρατική παράταξη. Άλλωστε, αυτό του φωνάζουν και οι ψηφοφόροι του ΠΑΣΟΚ, καθώς σε δημοσκοπική έρευνα η πλειοψηφία τους τάσσεται κατά των συζητήσεων με τον ΣΥΡΙΖΑ. Το πολύ πολύ, λοιπόν, να ξαναθυμηθεί η «Χαριλάου Τρικούπη» το παλιό γνωστό ρητό: «ΠΑΣΟΚ και λοιπές δημοκρατικές δυνάμεις». Και κάποιες «λοιπές δυνάμεις» υπάρχουν, που είναι έτοιμες να αποδεχτούν μια τυχόν πρόσκληση του ΠΑΣΟΚ και να ξανακάνουν τη γνωστή διαδρομή, αυτή τη φορά από την ανάποδη.
Δημοσιογραφικοί κύκλοι επισημαίνουν ότι «το ΠΑΣΟΚ δεν έχει λόγο να μπει σε αυτή τη συζήτηση», ενώ σημειώνουν ότι «μπορεί να έχει τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης μετά την ενδεχόμενη αποχώρηση βουλευτών που είναι φίλα προσκείμενοι στον Κασσελάκη». Παρ’ όλα αυτά, εκτιμούν ότι «δεδομένων των διαθέσεων και των συσχετισμών, μοιάζει πιθανότερο η ίδια η κοινωνία να κινηθεί πιο μπροστά από τα υφιστάμενα σχήματα, επιβάλλοντάς τους στην πορεία να βρουν κοινό τόπο όταν οι καιροί το απαιτήσουν».
Θα ολοκληρωθεί το συνέδριο;
Το έκτακτο συνέδριο, που θα γίνει σε αίθουσα στο Γκάζι στις 8 – 10 Νοεμβρίου, μπορεί να αρχίσει, αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα ολοκληρωθεί. Είναι τόση μεγάλη η ένταση και η απόσταση των δύο πλευρών, που δεν αποκλείεται το συνέδριο να λήξει τις εργασίες του την πρώτη κιόλας ημέρα. Η νομιμοποίηση συνέδρων, η εκλογή προεδρείου και τα θέματα που θα θέσει σε ψηφοφορία, ενδεχομένως να τινάξουν τις εργασίες του συνεδρίου στον αέρα. Η πλευρά Κασσελάκη δείχνει αποφασισμένη να δώσει τη μάχη, εντός και εκτός αιθούσης, αμφισβητώντας τα πάντα: όργανα, διαδικασίες, αποφάσεις, συνέδρους. Η ύπαρξή της εξαρτάται από τα διαλυτικά φαινόμενα, που αναμφίβολα επιδιώκει. Δεν αποκλείεται, λοιπόν, οι σύνεδροι του κλίματος Κασσελάκη να αποχωρήσουν από την αίθουσα του συνεδρίου καταγγέλλοντας αντιδημοκρατικές πρακτικές και μεθοδεύσεις. Εξ ου και οι συνεχείς αναφορές του Στ. Κασσελάκη σε ζητήματα δημοκρατίας.
Δημοσιογράφος που καλύπτει για χρόνια το ρεπορτάζ του ΣΥΡΙΖΑ εκτιμά ότι «από τις μέρες του συνεδρίου και όχι αργότερα, όλα δείχνουν ότι οι δρόμοι Κασσελάκη και πλειοψηφίας θα χωρίσουν όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα. Αν η πλειοψηφία καταφέρει να αποτρέψει έγκριση της υποψηφιότητας Κασσελάκη, η καταγγελία και η αποχώρηση μοιάζει να είναι μονόδρομος. Αν καταφέρει ο ίδιος να γυρίσει το παιχνίδι, τότε όσοι τον ανέτρεψαν θα φύγουν εκ των πραγμάτων».
Σχέδια επί χάρτου
Αυτές τις μέρες πέρα από ονόματα και λίστες που θα καθορίσουν τους συσχετισμούς στο συνέδριο, η κάθε πλευρά προετοιμάζει και την επόμενη ημέρα. Η πλευρά του Στ. Κασσελάκη έχει επί της ουσίας περιγράψει τις κινήσεις της. Η πρώτη φάση είναι η μάχη των συνέδρων, που κρίνεται αυτό το Σαββατοκύριακο. Οι συσχετισμοί είναι μάλλον οριακοί, παρότι οι «87» ισχυρίζονται ότι διαθέτουν σε αυτό το επίπεδο σαφή πλειοψηφία. Η δεύτερη φάση θα είναι η μάχη εντυπώσεων και η απόδοση της ευθύνης για τη διάσπαση. Το μενού και αυτή τη φορά, αν ηττηθεί ο Κασσελάκης, θα έχει τις λέξεις «πραξικόπημα», «χούντα», «Στάλιν», «γραφειοκράτες» και άλλα τινά, που εκτοξεύονται κατά ριπάς όλο το προηγούμενο διάστημα. Την περασμένη Πέμπτη ο Στ. Κασσελάκης προχώρησε σε ένα ακόμα εμπρηστικό διάγγελμα στους οπαδούς του, σε μια απέλπιδα προσπάθεια συσπείρωσης και συμμετοχής στις εσωκομματικές εκλογές για εκλογή συνέδρων. Η γλώσσα που χρησιμοποίησε –και δεν είναι η πρώτη φορά− δεν συνάδει, ασφαλώς, με άνθρωπο που επιδιώκει να ηγηθεί του όλου ΣΥΡΙΖΑ. Αντίθετα, καλλιεργεί το έδαφος για την επόμενη ημέρα, που δίπλα του θα έχει μόνο πιστούς και πειθήνιους οπαδούς. Το «άντε γεια και καλή τύχη», που του λέει η σημερινή πλειοψηφία, είναι ενδεικτικό της σιγουριάς για την οριστικοποίηση του διαζυγίου. Άλλωστε κανείς δεν επιδιώκει μια, έτσι κι αλλιώς, απωθητική συνύπαρξη. Βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ, του κλίματος Κασσελάκη, προετοιμάζουν την αποχώρησή τους στο όνομα της δημοκρατίας ή λέγοντας ότι αυτό το κόμμα έπαψε να εκφράζει τις αρχές με τις οποίες οι ίδιοι εξελέγησαν. Παρ’ όλα αυτά άγνωστος είναι ο αριθμός των βουλευτών που θα ακολουθήσουν τον έκπτωτο πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ σε ένα νέο, απολύτως αρχηγοκεντρικό, κόμμα. Οι αποφασισμένοι είναι λίγοι, μετρημένοι στα δάχτυλα του ενός χεριού. Από την άλλη, η σιωπή ορισμένων ή κάποιες αμήχανες και εν πολλοίς αμφίσημες δηλώσεις, δημιουργούν την αίσθηση ότι οι περισσότεροι τελικά θα ακολουθήσουν τον νικητή του συνεδρίου. Ο ίδιος ο Στ. Κασσελάκης σχεδιάζει το νέο κόμμα, ασφαλώς με μεταδημοκρατικές λογικές, χωρίς όμως να μπορεί κανείς αβίαστα να το περιγράψει. Θα είναι ένα κόμμα, που ενδεχομένως σε μια πρώτη φάση θα μιλάει στο όνομα της Αριστεράς, παρότι η ίδια η Αριστερά, τα πρόσωπα και οι αξίες της θα απουσιάζουν. Αλλά όλα αυτά είναι ψιλά γράμματα για έναν άνθρωπο που μπήκε από το πουθενά και μέσα σε ένα χρόνο κατάφερε να απαξιώσει και να ρευστοποιήσει ό,τι είχε μείνει από το πάλαι ποτέ κόμμα της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Η εκτίμηση δημοσιογράφων που καλύπτουν το ρεπορτάζ του ΣΥΡΙΖΑ, είναι ότι «αν ο Κασσελάκης χάσει, θα βρει πολιτικό χώρο. Θα χρειαστεί, όμως, να βρει τους αναγκαίους πόρους για να στηρίξει μια πολιτική διαδρομή για δύο ή τρία χρόνια». Ο ίδιος δημοσιογράφος επισημαίνει ότι ο έκπτωτος πρόεδρος «έχει ένα δικό του κοινό, που δεν θυμίζει τους ψηφοφόρους του ΣΥΡΙΖΑ της τελευταίας 15ετίας». Αν αυτό είναι ικανό να καλύψει τις φιλοδοξίες του Στ. Κασσελάκη θα φανεί στην πορεία.
Οι δυσκολίες της επόμενης μέρας
Στην πιο δύσκολη θέση, ίσως, να είναι οι «87» ακόμα και αν υποθέσουμε ότι μέσα από αυτήν την απολύτως τραυματική εσωκομματική σύγκρουση με τον έναν ή άλλον τρόπο θα βγουν νικητές. Θα είναι μια πύρρειος νίκη, καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ-ΠΣ θα έχει υποστεί ανεπανόρθωτα πλήγματα τόσο στην αξιοπιστία του, όσο στα ταυτοτικά και φυσιογνωμικά του χαρακτηριστικά. Δεν είναι τυχαίες οι δηλώσεις ορισμένων στελεχών του χώρου αυτού, για παράδειγμα του Γιώργου Τσίπρα, οι οποίοι χωρίς περιστροφές μιλούν για δημιουργία νέου, λιγότερου άφθαρτου κόμματος. Η εκτίμηση ότι ο ΣΥΡΙΖΑ έκλεισε τον ιστορικό του κύκλο, ιδιαίτερα μετά την τραυματική εμπειρία Κασσελάκη (για την οποία η ευθύνη των περισσοτέρων είναι πρωταγωνιστική) είναι στο τραπέζι της συζήτησης και υπάρχουν εισηγήσεις για φυγή προς τα μπρος, δηλαδή για δημιουργία νέου φορέα, που θα είναι σε θέση ενδεχομένως να συνομιλήσει με σχετική φερεγγυότητα με το ΠΑΣΟΚ. Ο Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος αποφεύγει να αναφερθεί με άμεσο τρόπο στις εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ, φωτογράφησε –έστω και πρόχειρα− την επόμενη ημέρα κρατώντας ανοιχτή την εκδοχή ενός νέου πολιτικού σχήματος. Γνωρίζει ασφαλώς ότι το κόμμα, που ο ίδιος ηγήθηκε για χρόνια, δεν έχει πλέον καμία δυναμική, ενώ και η δυνατότητα συμπόρευσης με το ΠΑΣΟΚ, ιδιαίτερα μετά την εκλογή Ανδρουλάκη, έχει εμφανείς αδυναμίες.
Εντούτοις, εντός της συμμαχίας των «87» ή «100», μικρή σημασία έχει, δεν κινούνται όλοι στην ίδια κατεύθυνση. Μέρος των πασοκογενών, που δεν συμπεριλαμβάνει τα πρώτα ονόματα, διατηρούν ανοιχτό δίαυλο με κύκλους της ηγετικής ομάδας του ΠΑΣΟΚ. Με άλλα λόγια, καλοβλέπουν την επιστροφή τους στα… γονικά εδάφη όταν πλέον θα έχει ολοκληρωθεί ο πολυκερματισμός του ΣΥΡΙΖΑ. Τα στελέχη αυτά, άλλωστε, εκτιμούν ότι είναι σχεδόν αδύνατον να ανασυγκροτηθεί ο χώρος και κυρίως να ξαναμπεί σε τροχιά διακυβέρνησης. Και ένα κόμμα που δεν έχει αυτή την προοπτική δεν τους αφορά, ως φαίνεται.
Προς μια νέα σύγκρουση;
Ας υποθέσουμε ότι στη διαδικασία εκλογής προέδρου δεν θα είναι ο Στ. Κασσελάκης, όπως διατείνεται η πλευρά των «87». Σε αυτή την περίπτωση η μάχη θα διεξαχθεί κυρίως ανάμεσα στον Σ. Φάμελλο και τον Π. Πολάκη. Μια ενδεχόμενη απουσία του Στ. Κασσελάκη από την κούρσα εκλογής φαίνεται να ευνοεί τον Π. Πολάκη, ο οποίος όλο το προηγούμενο διάστημα υποστήριξε ότι ο έκπτωτος πρόεδρος δεν πρέπει να αποκλειστεί. Θα έχει δυνητικά, λοιπόν, μια δεξαμενή άντλησης ψήφων εφόσον βέβαια οι οπαδοί Κασσελάκη δεν μετακινηθούν σύσσωμοι στους σχεδιασμούς για νέο φορέα. Η αντιπαράθεση Φάμελλου – Πολάκη, ενδεχομένως, να είναι μια ακόμα σύγκρουση εντός του ΣΥΡΙΖΑ. Είναι μάλλον σαφείς οι διαχωριστικές γραμμές και τα διαφορετικά πολιτικά σχέδια. Ο Π. Πολάκης κινείται στη λογική ενός ανάδελφου και λαϊκού κόμματος, που τα δικαιώματα θα είναι στη γωνία. Κάτι σαν την Σάρα Βάγκενκνεχτ στην Γερμανία. Αντίθετα ο Σ. Φάμελλος θα ανοίξει τη βεντάλια των συμμαχιών, κυρίως με το ΠΑΣΟΚ, ευελπιστώντας ότι η ίδια η κοινωνία και οι ανάγκες της θα υποχρεώσει τις πολιτικές δυνάμεις της ευρύτερης Κεντροαριστεράς να μπουν σε αυτή τη συζήτηση.