Στον απόηχο του σοκαριστικού διατάγματος που ανακοίνωσαν την προηγούμενη εβδομάδα οι Ταλιμπάν με το οποίο απαγορεύεται στις γυναίκες να μιλούν μεταξύ τους, μιλάμε με την Άισα (σημ: το επώνυμό της δεν δημοσιεύεται για ευνόητους λόγους), εκπρόσωπο Τύπου του μεγαλύτερου γυναικείου κινήματος στο Αφγανιστάν, του Purple Saturdays movement (Κίνημα του Μωβ Σαββάτου), για το έμφυλο απαρτχάιντ που βιώνουν οι Αφγανές, για τον αγώνα τους ενάντια στη βαρβαρότητα, και για τη σημασία της αλληλεγγύης.
Οι Ταλιμπάν συνεχίζουν τις επιθέσεις τους στις γυναίκες με μία ακόμα ακραία σκοταδιστική απόφαση.
Από τις 15 Αυγούστου του 2021 οπότε οι Ταλιμπάν επέστρεψαν στην εξουσία τα δικαιώματα των γυναικών έχουν επιδεινωθεί σοβαρά. Το καθεστώς έχει επιβάλει αυστηρές απαγορεύσεις, περιορίζοντας την πρόσβαση των γυναικών στην εκπαίδευση, την εργασία και τη δημόσια ζωή. Τα κορίτσια έχουν αποκλειστεί από τη φοίτηση σε σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και οι γυναίκες συχνά απαιτείται να έχουν έναν άνδρα κηδεμόνα όταν βγαίνουν έξω. Επιπλέον, γυναίκες σε πολλά επαγγέλματα έχουν απολυθεί ή έχουν εμποδιστεί από την εργασία. Οι αναφορές για βία και παρενόχληση κατά των γυναικών έχουν αυξηθεί, και οι νομικές προστασίες που υπήρχαν έχουν καταργηθεί σε μεγάλο βαθμό. Και τώρα οι Ταλιμπάν απαγορεύουν και τη φωνή μας, γιατί αυτό που θέλουν είναι η πλήρης εξαφάνιση της γυναικείας ύπαρξης από την αφγανική κοινωνία. Το γενικό κλίμα είναι κλίμα φόβου και καταπίεσης.
Η σεξουαλική βία γιατί έχει αυξηθεί;
Η αύξηση της σεξουαλικής βίας μπορεί να ερμηνευθεί ως συνέπεια της αυξημένης ατιμωρησίας και της έλλειψης νομικής προστασίας για τις γυναίκες. Οι καταπιεστικές πολιτικές του καθεστώτος ενισχύουν τα παραδοσιακά πατριαρχικά πρότυπα, τα οποία συμβάλλουν σε μια κουλτούρα μισογυνισμού, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές. Τα θύματα σεξουαλικής βίας συχνά αντιμετωπίζουν στιγματισμό και αποθαρρύνονται από την καταγγελία περιστατικών, καθώς μπορεί να κατηγορηθούν ή να ντροπιαστούν. Η ερμηνεία του ισλαμικού νόμου από τους Ταλιμπάν παραμερίζει τα δικαιώματα των γυναικών και τα θύματα παίρνουν ελάχιστη έως καθόλου υποστήριξη από τις αρχές. Αντί να τους προσφερθεί προστασία ή δικαιοσύνη, αντιμετωπίζονται με περαιτέρω θυματοποίηση. Ως αποτέλεσμα, πολλές γυναίκες παραμένουν σιωπηλές για τις επιθέσεις που δέχονται, διαιωνίζοντας έναν κύκλο βίας και καταπίεσης. Η κατάσταση αυτή επιδεινώνεται από την περιορισμένη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη και τη νομική βοήθεια, απομονώνοντας περαιτέρω τα θύματα και μειώνοντας τις προοπτικές τους για ανάρρωση και δικαιοσύνη.
Τι εμπόδια αντιμετωπίζει ένα θύμα κακοποίησης που θέλει να κάνει καταγγελία και ποια κρατική προστασία υπάρχει;
Η δυνατότητα ενός θύματος κακοποίησης να κάνει καταγγελία είναι πολύ περιορισμένη, ιδιαίτερα από τότε που ήρθαν στην εξουσία οι Ταλιμπάν. Ενώ πρακτικά οι γυναίκες μπορούν να αναφέρουν μία κακοποίηση, υπάρχουν αρκετά εμπόδια που τις εμποδίζουν να το κάνουν: α) τα θύματα συχνά φοβούνται αντίποινα από τους κακοποιητές τους ή την κοινωνική αντίδραση, κάτι που τα αποθαρρύνει από το να μιλήσουν β) πολλές γυναίκες δεν εμπιστεύονται τους Ταλιμπάν και τις τοπικές αρχές για να χειριστούν τις καταγγελίες τους δίκαια ή με ευαισθησία, καθώς το καθεστώς δίνει προτεραιότητα στους παραδοσιακούς κανόνες έναντι των δικαιωμάτων των γυναικών γ) ο κοινωνικός στιγματισμός γύρω από τη σεξουαλική βία μπορεί να φιμώσει περαιτέρω τα θύματα, καθιστώντας τα απρόθυμα να ζητήσουν βοήθεια δ) οι Ταλιμπάν έχουν διαλύσει σε μεγάλο βαθμό τη νομική προστασία που υπήρχε, και οι νόμοι σχετικά με τα δικαιώματα των γυναικών συχνά δεν επιβάλλονται ή ερμηνεύονται με τρόπους που τις θέτουν σε μειονεκτική θέση. Όσον αφορά την κρατική προστασία, υπάρχει ελάχιστη διαθέσιμη υποστήριξη. Τα καταφύγια και οι ασφαλείς χώροι για τα θύματα είναι ελάχιστα, και το νομικό σύστημα δεν διαθέτει την υποδομή και την κατάρτιση για την επαρκή υποστήριξη και προστασία των γυναικών. Σε πολλές περιπτώσεις τα θύματα παραμένουν ευάλωτα και χωρίς προσφυγή στη δικαιοσύνη ή προστασία.
Που οφείλεται η μεγάλη αύξηση των πρόωρων και αναγκαστικών γάμων των κοριτσιών;
Αυτό μπορεί να αποδοθεί σε διάφορους αλληλένδετους παράγοντες: α) οι παραδοσιακές πεποιθήσεις σχετικά με τους ρόλους των φύλων έχουν ενισχυθεί υπό την κυριαρχία των Ταλιμπάν, δίνοντας έμφαση στην υποταγή των γυναικών και στην προσδοκία ότι τα κορίτσια πρέπει να παντρεύονται μικρά β) πολλές οικογένειες αντιμετωπίζουν δύσκολες οικονομικές συνθήκες, με αποτέλεσμα να βλέπουν τον γάμο των κοριτσιών τους ως μέσο οικονομικής ανακούφισης. Αυτό μπορεί να είναι ιδιαίτερα πιεστικό στις αγροτικές περιοχές γ) με τα σχολεία κλειστά για τα κορίτσια και τις ευκαιρίες εκπαίδευσης περιορισμένες, οι οικογένειες μπορεί να δώσουν προτεραιότητα στο γάμο έναντι της εκπαίδευσης, θεωρώντας τον ως μια πιο άμεση λύση για το μέλλον των κοριτσιών τους δ) η κατάργηση των νόμων που προστατεύουν τα δικαιώματα των γυναικών και την πρόληψη των παιδικών γάμων έχει δημιουργήσει ένα περιβάλλον όπου οι αναγκαστικοί γάμοι μπορούν να γίνουν χωρίς επιπτώσεις ε) υπάρχει μεγάλη κοινωνική πίεση για συμμόρφωση με τις παραδοσιακές πρακτικές, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει τις οικογένειες να κανονίσουν γάμους για τις κόρες τους, συχνά χωρίς τη συγκατάθεσή τους. Αυτοί οι παράγοντες συμβάλλουν συλλήβδην στην ανησυχητική αύξηση των πρόωρων και αναγκαστικών γάμων, εδραιώνοντας περαιτέρω την ανισότητα των φύλων και υπονομεύοντας τα δικαιώματα και την αυτονομία των νεαρών κοριτσιών στο Αφγανιστάν.
Πώς δημιουργήθηκε το Κίνημα του Μωβ Σαββάτου και τι διεκδικείτε;
Είμαστε μια λαϊκή πρωτοβουλία που ξεκίνησε από την Καμπούλ και προέκυψε σε ένδειξη διαμαρτυρίας απέναντι στους περιορισμούς των Ταλιμπάν στα δικαιώματα των γυναικών. Διεκδικούμε το δικαίωμα στην εκπαίδευση, στην κοινωνική ζωή, στην εργασία και τις ατομικές ελευθερίες. H στέρηση των δικαιωμάτων μας ισοδυναμεί με αφανισμό, και η στέρηση της ελευθερίας με αφαίρεση όλου του νοήματός μας. Αγωνιζόμαστε με αποφασιστικότητα ενάντια στο σκοτάδι, τις ανισότητες, τις κάθε είδους διακρίσεις και προκαταλήψεις. Στο κίνημά μας εκτός από πολλές γυναίκες συμμετέχουν πλέον και πολλοί άνδρες, και πιστεύουμε ότι η μόνη διέξοδος από την τρέχουσα κατάσταση, ειδικά για τις γυναίκες, τις ευάλωτες εθνοτικές ομάδες και τις θρησκευτικές μειονότητες στο Αφγανιστάν, είναι ένας στοχευμένος αγώνας με τα απαραίτητα ιδεολογικά και οργανωτικά θεμέλια για να ανατραπεί το καθεστώς των Ταλιμπάν και οι αντιλήψεις τους. Αίτημά μας είναι ο σχηματισμός ενός νόμιμου δημοκρατικού κυβερνητικού συστήματος ως εναλλακτική λύση στην κυβέρνηση των Ταλιμπάν. Τα τελευταία τρία χρόνια οι γυναίκες στο Αφγανιστάν, που πολλές έχουν απειληθεί με βιασμό, αποκεφαλισμό και έκδοση ενταλμάτων σύλληψης, με τις κινητοποιήσεις τους και άλλες πρωτοβουλίες, οι οποίες είχαν μεγάλο αντίκτυπο σε παγκόσμιο και περιφερειακό επίπεδο, κατάφεραν να μην αναγνωριστεί το καθεστώς των Ταλιμπάν από καμία χώρα. Στην αρχή της δράσης μας κάναμε διαδηλώσεις στους δρόμους, αλλά αργότερα, λόγω των περιορισμών που επιβλήθηκαν από τους Ταλιμπάν, περιορίσαμε τις διαμαρτυρίες του σε κλειστούς χώρους. Από την αρχή της συγκρότησής μας έως τώρα, έχουμε διαμαρτυρηθεί ατομικά και συλλογικά με γκράφιτι στους τοίχους, φτιάχνοντας hashtags σε σελίδες κοινωνικής δικτύωσης, γράφοντας φυλλάδια, εκδίδοντας ψηφίσματα, και δημοσιεύοντας ρεπορτάζ, άρθρα και καλέσματα στα ΜΜΕ. Το κίνημά μας θεωρεί ευθύνη του να πολεμήσει ενάντια στην εθνική καταπίεση, την αδικία, τις εθνοτικές, σεχταριστικές και γλωσσικές προκαταλήψεις, να ενισχύσει τις προσπάθειες για διασφάλιση κοινωνικής δικαιοσύνης και ισότητας μεταξύ όλων των εθνοτικών ομάδων που ζουν στη χώρα, και να ευαισθητοποιήσει για τα εγκλήματα κατά των γυναικών και την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Αφγανών πολιτών από τους Ταλιμπάν.
Πώς θα μπορούσε να υποστηριχτεί ο αγώνας σας;
Η υποστήριξη του αγώνα των Αφγανών γυναικών απαιτεί μια πολύπλευρη προσέγγιση που δίνει έμφαση στην αλληλεγγύη, την υπεράσπιση και την πρακτική βοήθεια. Θα αναφέρω ορισμένες πιθανές στρατηγικές: α) οι παγκόσμιοι οργανισμοί και οι κυβερνήσεις να ενισχύσουν τις φωνές των αφγανών γυναικών ζητώντας τα δικαιώματά τους και καταδικάζοντας τις παραβιάσεις. Η συμμετοχή σε διπλωματικές προσπάθειες μπορεί να πιέσει τους Ταλιμπάν να σεβαστούν τα δικαιώματα των γυναικών β) η παροχή χρηματοδότησης και πόρων σε ΜΚΟ που εργάζονται εδώ μπορεί να συμβάλλει στη διατήρηση των προσπαθειών για την υποστήριξη των γυναικών και των κοριτσιών μέσω της εκπαίδευσης, της υγειονομικής περίθαλψης και της νομικής βοήθειας γ) οι χώρες πρέπει να προσφέρουν άσυλο και ασφαλή διέλευση στις γυναίκες που διατρέχουν κίνδυνο βίας ή δίωξης, παρέχοντάς τους ευκαιρίες να ξαναχτίσουν τη ζωή τους δ) η ευαισθητοποίηση σχετικά με την κατάσταση των αφγανών γυναικών μέσω των μέσων ενημέρωσης, των κοινωνικών δικτύων και των κοινοτικών εκδηλώσεων μπορεί να κινητοποιήσει τη δημόσια υποστήριξη και να ενθαρρύνει τα κινήματα βάσης ε) ζητάμε να αναπτυχθούν διαδικτυακές εκπαιδευτικές πλατφόρμες για να παρέχουν στα κορίτσια του Αφγανιστάν πρόσβαση σε εκπαιδευτικό υλικό και πηγές, παρακάμπτοντας τους περιορισμούς των Ταλιμπάν στην επίσημη εκπαίδευση στ) η δημιουργία διεθνών δικτύων αλληλεγγύης μπορεί να συμβάλει στην σύνδεση των αφγανών γυναικών με ακτιβιστές και οργανώσεις σε όλο τον κόσμο, καλλιεργώντας μια αίσθηση παγκόσμιας κοινότητας και υποστήριξης ζ) τα προγράμματα πολιτιστικών ανταλλαγών μπορούν να προσφέρουν στις γυναίκες του Αφγανιστάν μια πλατφόρμα για να μοιραστούν τις ιστορίες τους, προωθώντας την κατανόηση και την αλληλεγγύη. Αξιοποιώντας αυτές τις στρατηγικές, η διεθνής κοινότητα μπορεί να βοηθήσει στην υποστήριξη των Αφγανών γυναικών στον αγώνα τους για δικαιώματα και αξιοπρέπεια, ακόμη και κάτω από καταπιεστικές συνθήκες.
* Ακολουθήστε τη δράση του κινήματος Μωβ Σάββατο στο purplesaturdays.org και τα social media τους.