Ο Πέτρος Ιωαννίδης πολιτικός αναλυτή της aboutpeople βρέθηκε στην Ουάσιγκτον τις τελευταίες μέρες των εκλογών από όπου του ζητήσαμε να μας μεταφέρει το κλίμα, αλλά και τα πρώτα συμπεράσματα. Είχαμε προετοιμαστεί όλοι πως η εκλογή του 47ου αμερικανού προέδρου θα ήταν ντέρμπι. Τελικά το αποτέλεσμα κρίθηκε μέσα στη νύχτα των εκλογών και ήταν σαρωτική η νίκη του Τραμπ. Συζητάμε με τον Π. Ιωαννίδη τα κριτήρια της ψήφου και τις καμπάνιες των δύο υποψηφίων.
Η νίκη του Τραμπ ήταν σαρωτική. Κέρδισε την πλειοψηφία στη Γερουσία και επικράτησε στις περισσότερες πολιτείες. Πώς την ερμηνεύεις;
Αναμέναμε ένα ντέρμπι που δεν έγινε ποτέ. Ο Τραμπ πήρε όλα τα swing states, αύξησε σχεδόν παντού τη δύναμή του σε ποσοστά σε σχέση τις εκλογές του 2020, δυσκόλεψε τους Δημοκρατικούς ακόμα και σε παραδοσιακές για αυτούς πολιτείες όπως π.χ. το Νιου Τζέρσι. Κέρδισε τη λαϊκή ψήφο για τους Ρεμπουμπλικάνους για πρώτη φορά από το 2004 και έγινε ο δεύτερος πρώην πρόεδρος στην ιστορία των ΗΠΑ που κάνει comeback αφού έχει χάσει μια αναμέτρηση. Γίναμε δηλαδή μάρτυρες ενός κύματος που σάρωσε τις ΗΠΑ. Θα έλεγα ότι κέρδισε ο θυμός των Αμερικανών για την οικονομική τους κατάσταση, την οποία χρέωσαν στην προεδρία Μπάιντεν. Η καμπάνια του Tραμπ πέτυχε να ταυτίσει την Κάμαλα Χάρις με όλο αυτό, μιλούσε στη γλώσσα του απλού πολίτη για την ακρίβεια και το πώς θα διορθώσει τα πράγματα, ενώ την ίδια στιγμή οι Δημοκρατικοί έριξαν το βάρος τους σε αυτή τη θεματολογία μόλις τις τελευταίες μέρες της μάχης. Nα σημειώσω δε οτι ο Μπάιντεν εφάρμοσε ένα κοινωνικό πρόγραμμα στήριξης άνευ προηγουμένου, αλλά παρόλα αυτά η αξιολόγησή του ήταν πολύ χαμηλή.
Τι εντόπισες στις καμπάνιες που ενδεχομένως έκριναν και το αποτέλεσμα; Η Χάρις είχε μια καμπάνια εναντίον του Τραμπ και όχι υπέρ του προγράμματός της. Αυτή η στρατηγική είναι by the book ήττας.
Ο Τραμπ επέμενε ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά για την Αμερική και με απλοϊκό αλλά αποτελεσματικό τρόπο όπως φάνηκε στην κάλπη έλεγε ότι θα τα διορθώσει όλα. Η καμπάνια της Χάρις όπως σωστά λες, είχε κορωνίδα της τον φόβο για το τι θα γίνει αν εκλεγεί ο Τραμπ, αυτό ήταν το βασικό τους επιχείρημα. Παράλληλα έκανε σημαία της τη μάχη για τις αμβλώσεις, πιθανότατα γιατί είχαν δει ότι αυτό τους βοήθησε στις ενδιάμεσες εκλογές να έχουν ένα καλό αποτέλεσμα. Και τα δύο ήταν, κατά τη γνώμη μου, στη σωστή κατεύθυνση αλλά δεν αρκούσαν από μόνα τους να δώσουν το κάτι παραπάνω. Μάλλον στο επιτελείο των Δημοκρατικών είχαν ξεχάσει τη ρήση του Μπιλ Κλίντον "it is the economy stupid" («είναι η οικονομία, ηλίθιε»).
H εργατική τάξη φαίνεται να μην πείστηκε ποτέ -δεν προσεγγίστηκε άλλωστε- από την Χάρις. Η κοινωνική διαστρωμάτωση της ψήφου -με τα περιορισμένα στοιχεία που έχουμε- τι δείχνει;
Σύμφωνα με το exit poll του CNN, η Καμάλα Χάρις είχε χειρότερα ποσοστά σε σχέση με εκείνα του Μπάιντεν τέσσερα χρόνια πριν σε όλες τις δημογραφικές κατηγορίες πλην των λευκών απόφοιτων πανεπιστημίου. Η καμπάνια της έλπιζε σε μεγάλη διαφορά στις γυναίκες. Τελικά ήταν μόνο 10%, 3% λιγότερο από αυτό που είχε πετύχει ο Μπάιντεν. O Τραμπ σάρωσε στις αγροτικές περιοχές, στους ανθρώπους δηλαδή που είναι μακριά από τις ελίτ και τα κέντρα εξουσίας. Το πιο σημαντικό; Το 2020 ένας στους πέντε αμερικανούς ένιωθε ότι η οικονομική του κατάσταση ήταν χειρότερη από ότι 4 χρόνια πριν. Το 2024 το ίδιο απάντησε σχεδόν το 50%. Και σε αυτό το κοινό, το προβάδισμα του Τραμπ είναι 63%, ενώ το 2020 ο Μπάιντεν ήταν μπροστά με 57%. Έτσι, ο νέος πρόεδρος των ΗΠΑ κατάφερε να κερδίσει τόσο την κατώτερη (εισόδημα κάτω των 50.000 δολαρίων), όσο όμως και την ανώτερη οικονομική τάξη (εισόδημα άνω των 100.000 δολαρίων).
Οι δημοσκοπήσεις έδειχναν ότι θα είναι ντέρμπι η προεδρία, κάτι που δεν αποδείχτηκε, αντίθετα έληξε πολύ γρήγορα μέσα στη νύχτα των εκλογών. Τι δεν είδαν οι έρευνες κοινής γνώμης;
Οι δημοσκοπήσεις είχαν υποτιμήσει τον Τραμπ το 2016 και το 2020. Είχαν όμως επίσης υποτιμήσει τους Δημοκρατικούς στις ενδιάμεσες εκλογές του 2022. Φαντάζομαι ότι οι αμερικανοί συνάδελφοι το επόμενο διάστημα θα ψάξουν να βρουν τι δεν πήγε καλά και θα μελετήσουν τα μοντέλα τους. Ίσως να περίμεναν μεγαλύτερη συμμετοχή από τους Δημοκρατικούς ψηφοφόρους, κάτι που το αποτέλεσμα έδειξε ότι δε συνέβη.
Ποιο ήταν το κριτήριο της ψήφου που επικράτησε;
Ομάδες ψηφοφόρων που θα περίμενε κανείς να σαρώσουν οι Δημοκρατικοί, τελικά τους γύρισαν την πλάτη, οι λατίνοι άνδρες για παράδειγμα. Το βασικό ήταν όμως, ότι έξι στους δέκα Αμερικανούς δήλωναν δυσαρεστημένοι από την προεδρία Μπάιντεν και αυτό επηρέασε και την πορεία της αντιπροέδρου του. Οι Δημοκρατικοί δεν κατάφεραν να θέσουν αυτοί την προεκλογική ατζέντα. Έπαιξαν στο γήπεδο του Τραμπ και έχασαν. Να κρατήσουμε και κάτι ακόμα; Δυο φορές στην ιστορία έχουν υπάρξει γυναίκες υποψήφιες. Και τις δύο τις κέρδισε ο Τραμπ.
Έχει ανοίξει ήδη η συζήτηση μέσα στο κόμμα των Δημοκρατικών για το τι θα γινόταν αν τελικά ήταν υποψήφιος ξανά ο Μπάιντεν ή αν αποσύρθηκε αργά και η Χάρις δεν είχε αρκετό χρόνο.
Λογικό μετά την ήττα να ψάχνουν τα αίτια της. Με "what if" πάντως δεν αλλάζει η ιστορία. Η δική μου εκτίμηση είναι ότι τίποτα από αυτά τα δύο δε θα άλλαζε το αποτέλεσμα. Προσωπικά θα έψαχνα τα αίτια της ήττας στο γιατί δε μπόρεσαν να ταυτιστούν με τις ανάγκες των μικρομεσαίων. Το ότι είναι ταυτισμένοι με τις κοινωνικές αλλά και οικονομικές ελίτ βοήθησε τελικά στο παράδοξο, ο δισεκατομμυριούχος Τραμπ, να φαίνεται ότι καταλαβαίνει καλύτερα τις προτεραιότητες αυτών των ανθρώπων από εκείνους.