51 χρόνια συμπληρώνονται φέτος από την εξέγερση του Πολυτεχνείου τη μεγαλύτερη αντιδικτατορική διαμαρτυρία ενάντια στη Χούντα. Γεγονότα της σύγχρονης ιστορίας έρχονται στο φως, για να μας υπενθυμίζουν τη σημασία του αγώνα ενάντια στη λήθη. Η Εύη Τζανεττή, κεντρική συνδικαλίστρια στην Αρχιτεκτονική του ΕΜΠ μιλά στην Εποχή για τη συμμετοχή της στον αντιδικτατορικό αγώνα, τις στιγμές που μένουν χαραγμένες στη μνήμη της, αλλά και το πώς θέλει να μνημονεύουν οι επόμενες γενιές το Πολυτεχνείο.
.JPG)
Πολυτεχνείο, 51 χρόνια μετά. Ποιες στιγμές έχουν μείνει χαραγμένες στη μνήμη σας;
Πολλά χρόνια σιωπής για ‘μένα και δεν είναι μόνο η απόσταση από τα έδρανα είναι και η νέκυια, το πένθος για ένα γεγονός που σφράγισε τη ζωή μας. Όπως με τον θάνατο ενός πολύ αγαπημένου προσώπου που μετά δεν μπορείς ν’ αναπαράγεις την εικόνα του.
Παρεμβάλλω απόσπασμα από τη μαρτυρία της φίλης Τασούλας Λαζαρίδου, αρχιτεκτόνισσας, η οποία έφυγε νωρίς. «Την Παρασκευή μύριζε θάνατο. Θυμάμαι έναν ετοιμοθάνατο να σηκώνει τη γροθιά του πάνω στο φορείο. Κατά τις 8 μμ, η Καρυστιάνη μου είπε ότι κατεβαίνει ο στρατός. Εν τω μεταξύ, είχε έρθει ο μακαρίτης ο πατέρας μου απ’ την Τοσίτσα και μου ‘λέγε "έλα για λίγο στο σπίτι να σε δει η μάνα σου που είναι με βάλιουμ..." και του απάντησα αρειμάνια "απόψε όλοι πεθαίνουμε!". Εγώ, για να μην κάνουμε και τους μάγκες, έπαθα μια κρίση πανικού. Φοβήθηκα και ήθελα να φύγω. Αλλά μέσα σε μια στιγμή συνειδητοποίησα ότι αν φύγω, χάνω ό,τι πολυτιμότερο έχω αποκτήσει τη ζωή μου απ’ αυτή την ιστορία: το "εμείς"».
Εκτός από την οσμή θανάτου που αποτυπώνεται με τους νεκρούς, τις διώξεις τις φυλακίσεις και τα βασανιστήρια, το Πολυτεχνείο για εμάς ήταν και μια γιορτή, γιατί πραγματωνόταν το «εμείς» απέναντι στο «εγώ», κάτι που μάταια αναζητήσαμε στην συνέχεια. Αυτό το «εμείς» στάθηκε καθοριστικό για να ξεπεράσουμε τον φόβο που επικρατούσε. Μέσα στην ατυχία μας να ζήσουμε στις μέρες της Χούντας, ήμασταν «τυχεροί» γιατί οι επιλογές ήταν εύκολες: ήταν άσπρο - μαύρο, φως - σκοτάδι. Σήμερα, οι επιλογές κινούνται στην γκάμα του γκρι. Η ανάγνωση του κόσμου απείρως δυσκολότερη για κάποιον που θέλει να είναι ενεργός προοδευτικός πολίτης. Ο ποιητής Μιχάλης Γκανάς, που έφυγε την Τρίτη 12/11 στο ποίημα «Εσωτερικές ειδήσεις» εκφράζει καλύτερα το αδιέξοδο «Σ’ αυτό τον τόπο δε βρίσκω εύκολα το Νότο/ να ξέρω από πού φυσάει/ ούτε τη Δύση σαν θεία να με νουθετήσει/ τα ‘χω χαμένα και στροβιλίζομαι σαν σβούρα/ μες το κενό και τη θολούρα σ’ αυτό τον τόπο»
Το 1973 ήσασταν δευτεροετής στο Τμήμα Αρχιτεκτονκής. Θα μπορούσατε να μας μιλήσετε για τη συμμετοχή σας στον αντιδικτατορικό αγώνα;
Γεννήθηκα το 1953 στα Χανιά σε μία συντηρητική οικογένεια. Ο πατέρας μου, Κωνσταντίνος Τζανεττής ήταν αξιωματικός του πυροβολικού και εναντιώθηκε στο δικτατορικό καθεστώς. Η Χούντα τον βρήκε επιτελάρχη στα Χανιά. Συμμετείχε στους Ελεύθερους Έλληνες, συλλήφθηκε από την Ασφάλεια, αποτάχθηκε στον βαθμό του στρατιώτη με ημερήσια αποζημίωση μία δραχμή την ημέρα, φυλακίστηκε και εκτοπίστηκε στην Αστυπάλαια. Το ακαδημαϊκό έτος 1971-72 εισάχθηκα στην Αρχιτεκτονική του ΕΜΠ. Εν τω μεταξύ, ο αδελφός μου Μάνος Τζανεττής, φοιτητής των Ηλεκτρολόγων Μηχανολόγων στο ΕΜΠ, διαμαρτυρήθηκε για την επερχόμενη νοθεία στις δήθεν φοιτητικές εκλογές που εξαγγέλλει η Χούντα και στα γεγονότα έξω από την Πρυτανεία του ΕΜΠ, συνελήφθη, βασανίστηκε, δικάστηκε με τον Νόμο 4000 περί τεντιμποϊσμού και καταδικάστηκε σε διακοπή σπουδών και αναγκαστική στράτευση. Η περίφημη δίκη των έντεκα. Ο Μάνος μάς άφησε πρόωρα πριν τρία χρόνια.
Οι οικογενειακές περιπέτειες δεν αφήνουν περιθώρια για άλλο δρόμο. Η αντίσταση στην Χούντα είναι μονόδρομος. Σύντομα αναδείχθηκα σε κεντρική συνδικαλίστρια μέσα στην Αρχιτεκτονική Σχολή, αρχικά ως ανεξάρτητη και στην συνέχεια διαδοχικά μέσα από τις γραμμές της ΟΣΕ και του ΕΚΚΕ. Συμμετείχα στη λαϊκή εξέγερση του Νοέμβρη του ‘73 και βγήκα στην παρανομία. Με συνέλαβαν τον Φεβρουάριο του ’74 και οδηγήθηκα στην ΕΣΑ, όπου παρέμεινα για ένα τρίμηνο.
Κατά τη γνώμη σας, γίνεται συστηματική προσπάθεια για την επικράτηση της λήθης απέναντι στην μνήμη όσον αφορά στα γεγονότα του Πολυτεχνείου;
Η συστηματική προσπάθεια για την επικράτηση της λήθης απέναντι στην μνήμη εξελίσσεται σε τρείς άξονες: 1) Η δικτατορία στην Ελλάδα ήταν λάιτ και δεν υπήρξαν θάνατοι στο Πολυτεχνείο. Προφανές ψέμα: Υπάρχουν πιστοποιημένα θύματα από την επίσημη πολιτεία. Σε τουλάχιστον 24 ανέρχονται οι εξακριβωμένοι νεκροί, σύμφωνα με την έρευνα του ΕΙΕ με την επιμέλεια του Λεωνίδα Καλλιβρετάκη. 2) Η γενιά του Πολυτεχνείου εξαγόρασε τους αγώνες της μέσα από πολιτικά οφίτσια. Ψέμα: Ένα πολύ μικρό ποσοστό ασχολήθηκε με την πολιτική. Αλλά και ειπωμένο διαφορετικά. Ανεξάρτητα το πώς πολιτεύθηκαν στην συνέχεια, θεωρώ ότι νομιμοποιείται να ασχοληθεί με την πολιτική κάποιος που συμμετείχε στην αντίσταση περισσότερο από κάποιον που ήταν αμέτοχος. 3) Το Πολυτεχνείο οδήγησε στην καταστροφή της Κύπρου που τελικά προκάλεσε την πτώση της Χούντας. Εάν δε γίνονταν το Πολυτεχνείο θα προχωρούσε η κίβδηλη φιλελευθεροποίηση Μαρκεζίνη, δεν θα έριχνε ο Ιωαννίδης τον Παπαδόπουλο, άρα ο Ιωαννίδης δεν θα έκανε το πραξικόπημα στην Κύπρο για να ρίξει τον Μακάριο και επομένως δεν θα γίνονταν η εισβολή των Τούρκων στην Μεγαλόνησο. Ψέμα: Η εκδίωξη Παπαδόπουλου είχε αποφασιστεί από εγχώριους και ορισμένους υπερατλαντικούς κύκλους πριν από το Πολυτεχνείο. Πόσες αβεβαιότητες, έωλα εάν συγκροτούν μια βεβαιότητα προκειμένου να αποκρύψουν το γεγονός ότι το Πολυτεχνείο αποτέλεσε τον καταλύτη και η Κύπρος το τελειωτικό χτύπημα για την πτώση της Χούντας. Στο διαζευκτικό ψευτοδίλημμα το Πολυτεχνείο ή η Κύπρος έριξαν τη χούντα, η απάντηση είναι ότι το Πολυτεχνείο και η Κύπρος διώξανε την χούντα.
Πολυτεχνείο, 2024. Πώς θα θέλατε να μνημονεύουν το Πολυτεχνείο οι επόμενες γενιές;
Το Πολυτεχνείο ξεκίνησε από φοιτητική διαμαρτυρία και εξελίχθηκε σε λαϊκή εξέγερση. Είναι βέβαιο ότι υπήρξε καταστολή την Παρασκευή με χιλιάδες κόσμο απ' έξω, για να μην έχουμε το Σαββατοκύριακο ένα εκατομμύριο λαού. Αποτελεί την μοναδική πανευρωπαϊκά εξέγερση των τελευταίων 51 χρόνων, καθώς σε Ισπανία και Πορτογαλία που επικρατούσαν παρόμοια καθεστώτα, δεν έχουμε ανάλογα φαινόμενα. Ο εξεγερσιακός του χαρακτήρας αποτελεί απειλή ακόμα και σήμερα, γι’ αυτό και γίνονται αναθεωρητικές προσπάθειες για την αποδόμησή του, κυρίως από την Ακροδεξιά αλλά όχι μόνο. Είναι αντιφατικό οι πολιτικές δυνάμεις της συντήρησης από την μία να κατέχουν τις θέσεις που κατέχουν στο πολιτικό στερέωμα και χάρη στο Πολυτεχνείο και ταυτόχρονα να θέλουν να το απαξιώσουν. Τα «μην σκαλίζετε τις στάχτες» ή «ουφ πάλι Πολυτεχνείο» μόνο αθώα δεν είναι. Σ' αυτό το σημείο εξαίρουμε τη συμβολή των καθηγητών μέσης εκπαίδευσης που σκαλίζουν κάθε χρόνο τις στάχτες.