Ολοκληρώθηκε το Συνέδριο της ΚΕΔΕ αλλά οι αιχμές έμειναν αναπάντητες
Το ετήσιο Συνέδριο της Κεντρικής Ένωσης Δήμων Ελλάδας (ΚΕΔΕ), που διεξήχθη στη Ρόδο από τις 7 έως τις 9 Νοεμβρίου, σφράγισε η εχθρική στάση της κυβέρνησης απέναντι στον θεσμό της τοπικής αυτοδιοίκησης. Πραγματοποιήθηκε με κάθε επισημότητα, με την παρουσία σειράς υπουργών και άνοιγμα των εργασιών από την Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κ. Σακελλαροπούλου, αλλά την παράσταση επιχείρησε να κλέψει ο αιφνιδιασμός των δημάρχων από την εξαγγελία του υπουργού Εσωτερικών, Θ. Λιβάνιου, για νέο εκλογικό νόμο. Ωστόσο, δεν δόθηκαν απαντήσεις στην οξεία αντιπαράθεση για σειρά ζητημάτων, ιδιαίτερα όσων εμπίπτουν στο χαρτοφυλάκιο του υπουργού Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Θ. Σκυλακάκη.
Η γενική συνέλευση της ΚΕΔΕ φαίνεται πως επέστρεψε το προς αντιπερισπασμό πυροτέχνημα της κυβέρνησης, επιμένοντας ότι «αποτελεί προτεραιότητα η υλοποίηση μιας ουσιαστικής μεταρρύθμισης στο μοντέλο λειτουργίας του κράτους και της αυτοδιοίκησης, εντός του 2025. Με έμφαση σε πρώτη φάση στις αρμοδιότητες, τη χρηματοδότηση, τον ψηφιακό εκσυγχρονισμό και σε δεύτερη φάση τη συζήτηση για αλλαγή ή όχι του εκλογικού συστήματος».
Όσον αφορά το «πυροτέχνημα», ο υπουργός Εσωτερικών πρότεινε εκλογικό μοντέλο με έναν γύρο και δυνατότητα δεύτερης επιλογής στο ίδιο ψηφοδέλτιο, με επιχειρήματα την αντιμετώπιση της αποχής στον δεύτερο γύρο και τη μείωση του οικονομικού κόστους. «Ο δρόμος προς την κόλαση είναι στρωμένος με καλές προθέσεις», σχολίασε ο πρώτος αντιπρόεδρος της ΚΕΔΕ, Γρηγόρης Κωνσταντέλλος, ενώ ο δήμαρχος Αθηναίων και μέλος του ΔΣ της ΚΕΔΕ, Χάρης Δούκας υπογράμμισε (Real FM) ότι με τις προτάσεις του υπουργού «μπορεί να βγει δήμαρχος κάποιος ο οποίος είναι δεύτερη επιλογή για την πλειοψηφία. Και αυτό είναι μια στρέβλωση».
Έντονα σχολιάστηκε επίσης το γεγονός ότι η κυβέρνηση, μια μέρα πριν την έναρξη του Συνεδρίου, είχε ανακοινώσει αυξήσεις στους μισθούς των δημάρχων και των περιφερειαρχών από το νέο έτος. Συγκεκριμένα, όπως προκύπτει από τη σχετική ΚΥΑ, οι μισθοί πρόκειται να αυξηθούν κατά περίπου 230 ευρώ καθαρά (από περίπου 2.913 ευρώ σε περίπου 3.145 ευρώ). Το ποσό αυτό αφορά τους Δήμους με πληθυσμό άνω των 200.000 κατοίκων και διαμορφώνεται ανάλογα για τους μικρότερους Δήμους. Το «μομέντουμ» της αύξησης σχολιάστηκε από κάποιους ως προσπάθεια ενεργοποίησης «κοινωνικού αυτοματισμού» και από ορισμένους ως προσπάθεια να «χρυσωθεί το χάπι», αφού συνδυάστηκε με την απουσία οποιασδήποτε δέσμευσης από την πλευρά της κυβέρνησης σχετικά με τα αιτήματα των δημάρχων, αλλά και με την αύξηση των δημοτικών τελών σε σειρά Δήμων της χώρας, που επιφέρει η κυβερνητική πολιτική.
Αφαιρούνται πόροι, προστίθενται αρμοδιότητες
Για την οικονομική δυσχέρεια στην οποία έχουν περιέλθει οι Δήμοι από την αποστέρηση πόρων, τη συσσώρευση αρμοδιοτήτων και τη δραματική υποστελέχωση των δημοτικών υπηρεσιών, η ΚΕΔΕ επισημαίνει ότι «ενώ οι δημοσιονομικοί δείκτες της χώρας έχουν θετική τροχιά και το υπερπλεόνασμα εσόδων στο τέλος του έτους θα φτάσει τα 10 δισ. ευρώ, η τοπική αυτοδιοίκηση είναι ακόμα δέσμια μνημονιακών υποχρεώσεων του παρελθόντος, ενώ υπάρχει ανώτατο όριο αποδόσεων (πλαφόν) στους ΟΤΑ στο ποσό των 3.841 εκ. ευρώ.
Για το τρέχον έτος έχουν προβλεφθεί στο Προσχέδιο του Κρατικού Προϋπολογισμού επιπλέον 53 εκ. ευρώ, τα οποία θα συμπληρώσουν τους Κεντρικούς Αυτοτελείς Πόρους (ΚΑΠ), ποσό που θεωρούμε ότι δεν καλύπτει τις αυξημένες μας ανάγκες. […] Ωστόσο, με βάση την προβλεπόμενη αύξηση των φορολογικών εσόδων, θα πρέπει να αποδοθούν το 2025 στην τοπική αυτοδιοίκηση, σύμφωνα με το νόμο 3852/2010, πάνω από 8,3 δισ. ευρώ! Τα χρήματα αυτά πρέπει επιτέλους να μας αποδοθούν.»
Κεντρικό ζήτημα η διαχείριση των υδάτων
Ζήτημα αιχμής αποτέλεσε η διαχείριση των υδάτων και των ΔΕΥΑ, με την ΚΕΔΕ να εκφράζει την αντίθεσή της στις «αποσπασματικές και μη συνεκτικές» δηλώσεις του υπουργού Περιβάλλοντος, μιλώντας για αντίθετες στο Σύνταγμα και την υφιστάμενη νομοθεσία αλλαγές. Η πρότασή της, σε συνεργασία με την ΕΔΕΥΑ και την ΕΕΤΑΑ, παραμένει για «λειτουργία μίας ΔΕΥΑ σε κάθε νομό (ή και δύο όπου κριθεί απαραίτητο), μόνο σε εθελούσια βάση και το ΔΣ του νέου σχήματος να ανήκει 100% στην τοπική αυτοδιοίκηση». Σε ό,τι αφορά τα νησιά, να παραμείνει το υπάρχον σύστημα, ενώ εκφράζει την αντίθεσή της για το σχέδιο που έχει διαρρεύσει για τις Κυκλάδες, σύμφωνα με το οποίο θα εφαρμοστεί ένα 11μελές σύστημα διοίκησης, στο οποίο την πλειοψηφία θα έχει η ΕΥΔΑΠ Νήσων ή η ΕΥΔΑΠ.
Καλώς την και τη «φέρουσα ικανότητα»…
Επιπλέον, νέα πολεοδομική μεταρρύθμιση εξήγγειλε από το βήμα της ΚΕΔΕ ο υπουργός Περιβάλλοντος με την οποία εισάγει στα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΤΠΣ) την έννοια της «ευελιξίας». «Εκτός από τις χρήσεις γης για τις οποίες είμαστε έτοιμοι να πούμε ότι μπορεί να υπάρχουν σε μια περιοχή, θα εισηγηθώ στο Υπουργικό Συμβούλιο να βάλουμε και χρήσεις γης, υπό προϋποθέσεις πραγματοποίησης των αναγκαίων έργων που τις καθιστούν εφικτές, με βάση τη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας. Πρόκειται για μια μεταρρύθμιση-πρόνοια για την αναπτυξιακή προοπτική περιοχών της χώρας, οι οποίες σήμερα περιορίζονται από συγκεκριμένες χρήσεις γης, διότι ελλείψει βασικών έργων υποδομών (π.χ. ύδρευσης, αποχέτευσης, ενέργειας, αφαλάτωσης, οδοποιίας κ.λπ.), η φέρουσα ικανότητα είναι περιοριστική», είπε ο υπουργός.
Σύμφωνα με τη δήλωση του υπουργού, οι χρήσεις γης δεν αρκεί να υπόκεινται στους νόμους του φυσικού και πολιτισμικού περιβάλλοντος, χρειάζεται και σε αυτές να φορεθεί το «καπέλο» της «αναπτυξιακής προοπτικής». Ενώ η πολύπαθη και μάλλον σπάνια στον νεοφιλελεύθερο πολιτικό λόγο έννοια της «φέρουσας ικανότητας» εισήχθη στο πλαίσιο της ευελιξίας. Τι μπορεί λοιπόν να διαβαστεί πίσω από τις λέξεις; Ότι τη φέρουσα ικανότητα της κάθε περιοχής για ανάπτυξη την ορίζουν οι υποδομές. Αν καταφέρουμε δηλαδή να μεταβάλουμε τις χρήσεις γης με τέτοιο τρόπο ώστε να εξυπηρετούν υποδομές, όσο ενεργοβόρες ή περιβαλλοντοκτόνες κι αν είναι, τότε θα καταφέρουμε την πολυπόθητη ανάπτυξη. Αγνοώντας την πραγματική φέρουσα ικανότητα του ίδιου του περιβάλλοντος και των φυσικών πόρων. Για ευημερία ή μακροημέρευση, ούτε λόγος.
Αυτή η «ευελιξία», έρχεται να συναντηθεί με την από το 2020 κατάργηση της εκτός σχεδίου δόμησης με παρεκκλίσεις σε οικόπεδα κάτω των 4 στρεμμάτων, που συνδυάστηκε με τη διευκόλυνση της δόμησης στην περίπτωση «στρατηγικών επενδύσεων», δηλαδή στις περισσότερες περιπτώσεις με τουριστικές επενδύσεις.
Υπερσυγκέντρωση εξουσίας και για τα σκουπίδια
Ξεχωριστό και μείζον ζήτημα αποτέλεσε, επίσης, η διαχείριση των απορριμμάτων, το πρώτο επεισόδιο του οποίου είχε ήδη εκτυλιχθεί τις προηγούμενες μέρες στη Βουλή. Συγκεκριμένα στην αρμόδια Επιτροπή, το σχετικό νομοσχέδιο δέχτηκε ομαδικά πυρά από δημάρχους, διότι αφαιρεί αρμοδιότητες από ένα συλλογικό αιρετό όργανο και η υλοποίηση διαφόρων έργων και δράσεων της τοπικής αυτοδιοίκησης ανατίθεται σε ένα διορισμένο πρόσωπο, τον γγ Αποβλήτων. Ενώ προβλέπει αναγκαστική ενοποίηση των Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων (ΦΟΔΣΑ), από τους οποίους απομένουν τέσσερις, δηλαδή από ένας στις περιφέρειες Δυτικής Ελλάδας, Βορείου Αιγαίου, Κρήτης και Θεσσαλίας. Ο δήμαρχος Χανίων Παναγιώτης Σημανδηράκης τόνισε ότι το νομοσχέδιο κατατέθηκε χωρίς να προηγηθεί συζήτηση στην Επιτροπή Συντονισμού και Καθοδήγησης, όπως προέβλεπε ο νόμος 4951/2022 που είχε ψηφίσει η ίδια η κυβέρνηση, επιτροπή στην οποία συμμετέχουν μέλη από το ΥΠΕΝ, ο γενικός γραμματέας, εκπρόσωπος της ΚΕΔΕ και το Δίκτυο Φορέων Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων. Ο πρώην δήμαρχος Θεσσαλονίκης Κωνσταντίνος Ζέρβας κατέθεσε σοβαρές ενστάσεις για τη δυνατότητα του ΥΠΕΝ να υλοποιεί εκείνο έργα απορριμμάτων, αξιοποιώντας μάλιστα πόρους που προέρχονται από τα τέλη ταφής που χρεώνουν τους Δήμους και τους δημότες τους. Τα τέλη ταφής είναι ήδη σημείο αιχμής στην αντιπαράθεση της ΚΕΔΕ με την κυβέρνηση, αφού εκκρεμεί προσφυγή της πρώτης στο ΣτΕ.
Η αντιπαράθεση στο Συνέδριο της ΚΕΔΕ συνεχίστηκε και σε άλλα ζητήματα, όπως τις ενεργειακές κοινότητες και το κυβερνητικό σχέδιο Απόλλων.
Ο λογαριασμός για τα κυβερνητικά (νομο)σχέδια
Το διά ταύτα, σε μεγάλο βαθμό πάντως, για πολλούς Δήμους συμπυκνώνεται και στο γεγονός ότι ο συνδυασμός όλων των επιβαρύνσεων που επιφέρουν οι μέχρι τώρα «προβλέψεις» και εξαγγελίες της κυβέρνησης για τους Δήμους, οδηγούν τις δημοτικές αρχές, τη μία μετά την άλλη, σε αύξηση των δημοτικών τελών, για να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν τα οικονομικά βάρη που τους μεταφέρονται από το κεντρικό κράτος. Ο Δήμος Κέρκυρας ανακοίνωσε ήδη αυξήσεις ρεκόρ, σε ποσοστό άνω του 100%. Μάλιστα, οι αυξήσεις σε ορισμένες περιοχές και χωριά θα είναι πάνω από 200%! Ο Δήμος Περιστερίου, από τους μεγαλύτερους Δήμους της χώρας, αυξάνει τα δημοτικά τέλη κατά 2,5 εκ. ευρώ τον χρόνο, ενώ μεγάλες αυξήσεις από τις αρχές του 2024 έχουν ανακοινώσει ο Δήμος Αχαρνών και ο Δήμος Ωρωπού, μεταξύ άλλων. Σε αύξηση των δημοτικών τελών προσανατολίζονται επίσης οι Δήμοι Θεσσαλονίκης, Ελασσόνας και Πυλαίας-Χορτιάτη κ.ά. Στον Δήμο Λάρισας, οι κάτοικοι θα πληρώνουν 35% περισσότερα δημοτικά τέλη από τη νέα χρονιά. Μάλιστα, η αύξηση αφορά το σύνολο των ακινήτων, ενώ για πρώτη φορά θα επιβληθούν δημοτικά τέλη σε ακίνητα που χρησιμοποιούνται για κοινωφελείς, μη κερδοσκοπικούς και φιλανθρωπικούς σκοπούς, φιλανθρωπικά ιδρύματα δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου, συλλόγους και σωματεία μη κερδοσκοπικού χαρακτήρα πλην των ιδιωτικών κλινικών. Ακόμη και ο Δήμος Αμπελοκήπων Μενεμένης, όπου δήμαρχος είναι ο πρόεδρος και της ΚΕΔΕ, Λάζαρος Κυρίζογλου, προχωρά στην πρώτη αύξηση δημοτικών τελών από ιδρύσεώς του. Και ουκ έστιν τέλος… Είναι προφανές ότι η μετακύληση των οικονομικών επιβαρύνσεων στους Δήμους πρόκειται να πληρωθεί από τους δημότες, που ήδη έχουν αρχίσει να διαμαρτύρονται, με το πολιτικό κόστος να «πληρώνεται» από τις δημοτικές αρχές, εφόσον η ευθύνη της ενημέρωσης των δημοτών για την «έμμεση» φορολόγησή τους από το κράτος δεν έχει αναληφθεί από την τοπική αυτοδιοίκηση, συνολικά οι επιμέρους.
Έλλειμα ενημέρωσης και αιχμηρής στάσης
Είναι τουλάχιστον απορίας άξιο, λοιπόν, γιατί η γενική συνέλευση της ΚΕΔΕ δεν κατέληξε σε ένα πιο συνοπτικό και αιχμηρό ψήφισμα με το πέρας των εργασιών του Συνεδρίου. Τη στιγμή, μάλιστα, που στους Δήμους ο Νοέμβριος είναι μήνας ψήφισης προϋπολογισμών και οι καμπάνες θα ηχήσουν «πένθιμα» για πολλούς. Στο, μακροσκελές και μη ενδεικτικό της οξείας αντιπαράθεσης που εκτυλίχθηκε στο πλαίσιο του Συνεδρίου, κείμενο του ψηφίσματος δεν ανακοινώθηκε κάποια οργάνωση μεγάλης ενημερωτικής εκστρατείας των πολιτών, κεντρικά από την ΚΕΔΕ και περιφερειακά από τις ΠΕΔ, ή πανελλαδική συγκέντρωση αιρετών, εργαζομένων και πολιτών στη Βουλή, την ημέρα ψήφισης του Προϋπολογισμού. Η ΚΕΔΕ φαίνεται να ελπίζει ακόμα στην «πορεία εξέλιξης του διαλόγου», για τον οποίο όμως η κυβέρνηση έδειξε να μην ενδιαφέρεται παρά μόνο προσχηματικά. Ενώ τα «κινηματικά» αντανακλαστικά των δημάρχων αποδεικνύονται άτονα, πράγμα που μάλλον συνάδει με τον πολιτικό χρωματισμό του αυτοδιοικητικού χάρτη υπέρ σχημάτων που υποστηρίχθηκαν από την κυβέρνηση, περισσότερο ή λιγότερο φανερά. Και αυτές τις αποχρώσεις η κυβέρνηση θέλει να τις εδραιώσει με το νέο εκλογικό σύστημα για την τοπική αυτοδιοίκηση, την κατεύθυνση του οποίου ανακοίνωσε στο Συνέδριο της ΚΕΔΕ.