Το μήνυμα που εξέπεμψε, παραμονές της επίσκεψής του στην Ελλάδα, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας, Χακάν Φιντάν, σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Aksam δυο μέρες νωρίτερα, ήταν αποκαλυπτικό της σκευής με την οποία ο τούρκος διπλωμάτης προσήλθε στη συνάντηση με τον έλληνα ομόλογό του, Γιώργο Γεραπετρίτη, στην Αθήνα την Παρασκευή 8 Νοεμβρίου: «Στην αναζήτηση λύσεων των εκκρεμοτήτων μας με την Ελλάδα έχουμε μια αρχή, όπως ορίζει το όραμα που διατύπωσε ο πρόεδρός μας. Την αρχή του αμοιβαίου οφέλους (καζάν- καζάν)».
Ελάχιστα έως καθόλου απασχόλησε, στη συνέχεια, τον Τύπο της γείτονος η συνάντηση Χακάν και Γεραπετρίτη. Εκτός από κάποιες αναφορές στο Κυπριακό –με την υπόμνηση ότι η Άγκυρα παραμένει αμετακίνητη στη «λύση των δύο κρατών»– και την αναπαραγωγή της δήλωσης Φιντάν στην Αθήνα για «λύση πακέτο» και «δίκαιη μοιρασιά» στην Ανατολική Μεσόγειο.
Λιτή, διαυγής δήλωση προθέσεων και ορίων. Με αυτούς τους όρους προσέρχεται στον διάλογο με την Αθήνα η Άγκυρα, και ο νοών νοείτω. Για περαιτέρω διευκρινίσεις, κάθε ενδιαφερόμενος παραπέμπεται στην άρνηση της Τουρκίας να άρει το casus belli που κήρυξε εναντίον της Ελλάδας το 1995, αν η τελευταία θελήσει να ασκήσει κυριαρχικά δικαιώματά της στο Αιγαίο με βάση το διεθνές δίκαιο.
Θέλει τον πόλεμο η Τουρκία; Όχι. Η Τουρκία θέλει να παγιωθεί στα ελληνοτουρκικά μια συνθήκη όπου η Ελλάδα θα παίρνει σοβαρά υπόψη τις πιθανές δικές της αντιδράσεις πριν κάνει οποιαδήποτε κίνηση στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Εκκινεί η Τουρκία από την πεποίθηση ότι το διεθνές πλαίσιο που όρισαν στην περιοχή οι συμφωνίες των αρχών του περασμένου αιώνα έχει de facto εκπνεύσει. Ποιος θα την εγκαλέσει, μέρες που ζούμε, με το διεθνές δίκαιο να καταπονείται βάναυσα, με ανοιχτά δύο πλανητικής εμβέλειας πολεμικά μέτωπα, στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή;
Είναι, μολαταύτα, αυτό ένας επιπλέον λόγος συνηγορίας υπέρ του διαλόγου. Χωρίς ψευδαισθήσεις ως προς τις προσδοκίες, πράγμα που πρέπει να καταστεί σαφές στην τουρκική πλευρά. Η διπλωματία έχει τους τρόπους –και η συγκυρία τους δρόμους.
Στη συνέντευξη Τύπου την ίδια μέρα, οι δύο υπουργοί στην ουσία επανέλαβαν τις διαμετρικά ασύμβατες θέσεις των δύο μερών.
Ο Φιντάν χαρακτήρισε ιστορικής σημασίας το θετικό κλίμα στην Αθήνα και την Άγκυρα, ήταν όμως σαφής ότι ο διάλογος δεν διατίθεται για μία και μόνη διαφορά –ΑΟΖ και υφαλοκρηπίδα– και επανέλαβε την πάγια θέση της χώρας του για «καζάν καζάν» στο Αιγαίο και την Αν. Μεσόγειο.
Ο Γεραπετρίτης μίλησε για μια «αφετηριακή, ειλικρινή προσέγγιση ενός δύσκολου, αλλά και κρίσιμου ζητήματος», που «αφορά τη μία και μόνη διαφορά» –υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ.
Συμπερασματικά: Οι δύο πλευρές συμφωνούν για την ανάγκη διαλόγου ανάμεσα σε δύο λαούς που, όπως είπε ο έλληνας υπουργός Εξωτερικών, «συνυπάρχουν σε μια εξαιρετικά περίπλοκη γειτονιά». Σε μια «δύσκολη γεωγραφία», όπως συμπλήρωσε ο τούρκος ομόλογός του, στην οποία «οι δυο χώρες πρέπει να ενεργούν με πνεύμα εμπιστοσύνης» και στόχο «την ευημερία των λαών μας» στη βάση του αμοιβαίου οφέλους –«καζάν καζάν».
Παραμένει η διαφωνία ως προς το τι θα περιλαμβάνει ο διάλογος. «Προσηλωμένοι σε μια ειλικρινή προσπάθεια επίτευξης προόδου μέσω του διαλόγου, θα συνομιλήσουμε για το θέμα αυτό σε επόμενη συνάντησή μας στο εγγύς μέλλον», ήταν η παρατήρηση του έλληνα ΥΠΕΞ.
Ως «εγγύς μέλλον» ορίστηκε η πρώτη εβδομάδα του Δεκεμβρίου, πριν από το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας των δύο χωρών τους πρώτους μήνες του 2025, «μετά την αλλαγή σκυτάλης» στον Λευκό Οίκο, συνάντηση σε επίπεδο ηγετών, με την έμφαση σε θέματα πιο «εύκολα», που ηχούν καθησυχαστικά στα αυτιά των ανυποψίαστων, όπως οι πολιτιστικές ανταλλαγές, οι εμπορικές συναλλαγές, ο τουρισμός, η οικονομία γενικώς.
Αλλά τα ελληνοτουρκικά συναρτώνται άμεσα με τις περιφερειακές εξελίξεις. Ο διάλογος Αθήνας – Άγκυρας δεν είναι αποκομμένος από τα αμερικανικά συμφέροντα στην ευρύτερη περιοχή. Υπάρχει το ισχυρό ενδεχόμενο οι νέες, υπό τον Τραμπ, διπλωματικές προτεραιότητες των ΗΠΑ να ευνοούν μια συμφωνία Ελλάδας – Τουρκίας στη βάση αποκλειστικά και μόνο του αμοιβαίου οικονομικού συμφέροντος.
Πόσο είναι έτοιμη να αντιδράσει –και πώς– η ελληνική πλευρά σε αυτό το ενδεχόμενο;
Μπορεί να υπάρξει συνεκμετάλλευση του θαλάσσιου και ορυκτού πλούτου του Αιγαίου χωρίς να θίγονται κυριαρχικά δικαιώματα;
Πλανάται στην ατμόσφαιρα κάτι από καζάν καζάν ή κάνουμε λάθος;
Στη νέα διεθνή πραγματικότητα, όπου με την ισχύ των όπλων επιδιώκεται η διατήρηση της παλαιάς τάξης πραγμάτων, είναι άκρως επικίνδυνο να κάνεις παραχωρήσεις για να έχεις την εύνοια των συμμάχων, που θα σε προστατεύσουν αν χρειαστεί. Δεν θα το κάμουν. Γιατί; Διότι θα έχεις υποχωρήσει οικειοθελώς.
Την Τρίτη, στη συνεδρίαση της Επιτροπής Εξωτερικών και Άμυνας της Βουλής κεκλεισμένων των θυρών, όπου ο υπουργός Εξωτερικών ενημέρωσε τα μέλη της για τις εξελίξεις στον ελληνοτουρκικό διάλογο μετά τη συνάντηση με τον Τούρκο ομόλογό του, δεν πέρασε απαρατήρητη η ήπια στάση των νεοδημοκρατών βουλευτών που είχαν εκφράσει πρόσφατα την ανησυχία τους για υποχωρήσεις προς την Τουρκία. Προφανώς είχε δράσει καθησυχαστικά η ειδική συνεδρίαση των βουλευτών της ΝΔ τον περασμένο μήνα στη Βουλή, κατά την οποία ο υπουργός φαίνεται να απάντησε ικανοποιητικά στις σοβαρές επιφυλάξεις βουλευτών που πρόσκεινται στους πρώην πρωθυπουργούς, Κώστα Καραμανλή και Αντώνη Σαμαρά, αν η διαπραγμάτευση που προωθεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη περιορίζεται στον καθορισμό υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ χωρίς να περιλαμβάνει ζητήματα κυριαρχίας, όπως το εύρος των χωρικών υδάτων, το ιδιοκτησιακό καθεστώς νησίδων και βραχονησίδων στο Αιγαίο, κλπ.
Μέχρι στιγμής μάλλον έχει γίνει κατανοητό τι σημαίνει «καζάν καζάν» στα νεοελληνικά. Μένει να φανεί, μετά τη νέα συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν, τι μπορεί να σημαίνει στα νεοδημοκρατικά. Συμβιβαστική λύση ή ανοιχτή διαφωνία;