Από το 2016, όταν η Cosco ανέλαβε τη διαχείριση του συνόλου του λιμανιού του Πειραιά (ΟΛΠ), έχει ξεκινήσει μία δύσκολη σχέση με τους επιλιμένιους Δήμους και τους κατοίκους τους. Βασική αιτία είναι η υλοποίηση του master plan, δηλαδή των έργων επέκτασης του λιμανιού, και η αντίληψη της ΟΛΠ/Cosco ότι αυτή μπορεί να είναι ανεξέλεγκτη. Αυτό σε μια περιοχή που για πολλοστή φορά αναδεικνύεται σε ευρωπαίο «πρωταθλητή» στην ατμοσφαιρική ρύπανση, με τις δραστηριότητες του λιμανιού να έχουν μεγάλο μερίδιο ευθύνης.
Η ΟΛΠ/Cosco αδιαφορεί για την φέρουσα ικανότητα των πόλεων. Δεν αντιλαμβάνεται ότι στην περίπτωση της κρουαζιέρας, αυτή η προσέγγιση τελικά θα βλάψει τη δραστηριότητα, διότι κανείς δεν χαίρεται να εγκλωβίζεται για ώρες σε ένα λιμάνι και στη συνέχεια στο πεπερασμένο οδικό δίκτυο της πόλης με την οποία γειτνιάζει. Έτσι, αναγκάστηκε μετά από τις αντιδράσεις των κατοίκων και των δήμων να αποδεχτεί να υλοποιήσει αυτό που το εθνικό και το ενωσιακό δίκαιο επιτάσσουν, δηλαδή τη διαβούλευση του master plan. Ωστόσο, αυτή η διαδικασία δεν εξελίχθηκε ομαλά. Η ΟΛΠ/Cosco ποτέ δεν έφερε στη διαβούλευση μία στοιχειωδώς επαρκή Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ), δηλαδή, ένα σχέδιο που θα μελετούσε και θα εκτιμούσε τις επιπτώσεις της υλοποίησης αυτών των έργων στον ευρύτερο Πειραιά και στους κατοίκους του.
Κατά παράβαση του εθνικού και ενωσιακού δικαίου
Αυτό είχε ως συνέπεια να κλιμακωθούν οι αντιδράσεις των κατοίκων, των εργαζομένων της πόλης του Πειραιά μέσω του ΕΚΠ, αλλά και δημόσιων και ιδιωτικών φορέων που δραστηριοποιούνται γύρω από το λιμάνι.
Οι αντιδράσεις αυτές εκτείνονται σε μία περίοδο έξι τουλάχιστον ετών και καλύπτουν μία μεγάλη γκάμα, από απλές διαμαρτυρίες, διαδηλώσεις, παραστάσεις στα δημοτικά συμβούλια, στο περιφερειακό συμβούλιο, αγωγές στα δικαστήρια, προσφυγές στο ΣτΕ. Υπάρχουν αρνητικές γνωμοδοτήσεις των Δημοτικών Συμβουλίων και για τις δύο ΣΜΠΕ που υπέβαλλε η ΟΛΠ/Cosco, και δύο διαδοχικές αρνητικές γνωμοδοτήσεις του Περιφερειακού Συμβουλίου Αττικής. Επιπλέον το ΣτΕ έχει εκδώσει τρεις αρνητικές για την Cosco αποφάσεις, που έκριναν παράνομη τη διαδικασία αδειοδότησης που είχε ακολουθηθεί έως τότε και οδήγησαν σε προσωρινή διακοπή των έργων, ενώ εκκρεμούν περισσότερες από 10 αιτήσεις Δήμων, συλλογικοτήτων, επιστημονικών συλλόγων της πόλης, με τις οποίες πρακτικά ζητείται η ακύρωση και της δεύτερης ΣΜΠΕ.
Όμως οι απροκάλυπτες παραβιάσεις του ελληνικού και ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου εκ μέρους των εκπροσώπων Υπουργείων και Τοπικής Αυτοδιοίκησης, η βραδύτητα απονομής Δικαιοσύνης στην Ελλάδα και η απροθυμία που επιδεικνύουν ενίοτε μέλη των εισαγγελικών και δικαστικών αρχών να ασκήσουν αποτελεσματικό έλεγχο σε καταγγελίες που αφορούν έργα της ΟΛΠ/Cosco έχουν οδηγήσει στο να εκτελούνται και να ολοκληρώνονται κάποια από αυτά, αν και είναι παράνομα και εξαιρετικά επιβλαβή για το φυσικό και αστικό περιβάλλον.
Αναφορά Ενεργών Πολιτών στο Ευρωκοινοβούλιο
Οι Ενεργοί Πολίτες του Πειραιά, συλλογικότητα που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο αυτού του αγώνα, προχώρησαν ένα ακόμη βήμα και κατέθεσαν αναφορά στην επιτροπή αναφορών του Ευρωκοινοβουλίου (αρ. πρωτ. 1325/2024). Σε αυτή, πρώτον, θίγονται συνολικά ζητήματα αυτής της υπόθεσης. Όπως επισημαίνουν, το ΤΑΙΠΕΔ, όντας ιδιωτική εταιρεία, παρανόμως ανέλαβε ως «Αρχή Σχεδιασμού» για τη διαβούλευση και έγκριση της ΣΜΠΕ του Master Plan της ΟΛΠ ΑΕ. Επιπλέον, η τροποποίηση της 24.6.2016 Σύμβασης Παραχώρησης μεταξύ ΟΛΠ/Cosco και ελληνικού δημοσίου (ν. 4838/2021) συνιστά παράνομη κρατική ενίσχυση, διότι δόθηκε η δυνατότητα στην Cosco Shipping να αποκτήσει το 16% των μετοχών που κατείχε το ΤΑΙΠΕΔ στην ΟΛΠ ΑΕ, αν και δεν είχε ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις που είχε αναλάβει με την αρχική σύμβαση Παραχώρησης και ιδίως χωρίς να έχει ολοκληρωθεί η υλοποίηση των Υποχρεωτικών Επενδύσεων, ενώ το ελληνικό Δημόσιο εμμέσως αναγνώρισε ότι η κινεζική εταιρεία δεν έφερε καμία ευθύνη για τις καθυστερήσεις. Γίνεται, ακόμα, ειδική αναφορά στην έκταση Παλατάκι που βρίσκεται εντός του τέρμιναλ κρουαζιέρας αλλά ανήκει στον Δήμο Πειραιά, ο οποίος δεν το διεκδικεί, προσφέροντας ένα πολύ μεγάλο οικονομικό πλεονέκτημα στην ιδιωτική εταιρεία ΟΛΠ ΑΕ σε βάρος των οικονομικών πόρων του Δήμου. Τέλος, το «Παρατηρητήριο Διαφάνειας Λιμενικού Συστήματος» έχει αποκαλύψει την ελλιπή άσκηση τελωνειακού ελέγχου στους χώρους του λιμένα Πειραιά, με τους κατοίκους να ζητούν από τις αρμόδιες υπηρεσίες της ΕΕ να ερευνήσουν τη λαθρεμπορική διακίνηση εμπορευμάτων, μέσω του λιμένα Πειραιά.
Κατόπιν, η αναφορά εστιάζει σε κυρίως τρία έργα: στη βυθοκόρηση του Κεντρικού Λιμένα Πειραιά, στη Νότια Επέκταση των Προβλητών Κρουαζιέρας στο Λιμάνι του Πειραιά και στην Επέκταση Λιμένα Ηρακλέους που βρίσκεται στο Κερατσίνι και ανήκει στο Δήμο Κερατσινίου Δραπετσώνας. Εν κατακλείδι, ζητούν από το Ευρωκοινοβούλιο να απευθυνθεί στις υπηρεσίες της ΕΕ και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) που ενέκριναν τη χρηματοδότηση με ευρωπαϊκούς πόρους των έργων της Ν.Επέκτασης του τέρμιναλ κρουαζιέρας του ΟΛΠ ΑΕ, για να ασκήσει έλεγχο αν ορθώς δόθηκε η έγκριση, να ζητήσει τη διακοπή της χρηματοδότησης αυτών των έργων που εκτελούνται παράνομα και να ασκήσει την επιρροή του προς την ελληνική κυβέρνηση για να ασχοληθεί με τα προβλήματα που προκαλεί η λειτουργία του Λιμένα Πειραιά στην πόλη και στους κατοίκους της, για τα οποία έως τώρα αδιαφορεί.
Έργα που εκτελούνται παράνομα
Όσον αφορά, συγκεκριμένα, τη βυθοκόρηση του Κεντρικού Λιμένα, στην αναφορά των Ενεργών Πολιτών σημειώνεται ότι ο ΟΛΠ δεν απέδειξε ότι τηρεί την ενωσιακή νομοθεσία περί επικίνδυνων αποβλήτων του ν.4819/2021. Στην πράξη αυτό που γίνεται είναι, βυθοκορήματα που έχουν χαρακτηριστεί επικίνδυνα, χωρίς κανένα μέτρο πρόληψης, διακινούνται μέσα από κατοικημένες περιοχές των Δήμων Δραπετσώνας-Κερατσινίου και Πειραιά, χωρίς να τηρούνται οι προϋποθέσεις ασφαλείας που απαιτούνται για τη διακίνηση επικίνδυνων αποβλήτων, και χωρίς να είναι σαφές τι ποσότητες διακινούνται και πού καταλήγουν ακριβώς.
Αναφορικά με την Νότια Επέκταση των Προβλητών Κρουαζιέρας στο Λιμάνι του Πειραιά το 2023, ο ΟΛΠ προκειμένου να πάρει επικαιροποιημένη Απόφαση Έγκρισης Περ/κών Όρων (ΑΕΠΟ 2023) προχώρησε σε τροποποιήσεις του master plan του και στην περιγραφή ενός μελλοντικού σχεδιασμού, χωρίς να έχουν μελετηθεί και χωρίς να έχει υλοποιηθεί η κυκλοφοριακή μελέτη. Παρά ταύτα, αδειοδοτήθηκαν και τα έργα προχωρούν.
Σε σχέση με την Επέκταση Λιμένα Ηρακλέους παραμένει άγνωστο παραμένει που διατέθηκαν, πότε και με ποια διαδικασία τα 300.000 κ.μ. των επικίνδυνων βυθοκορημάτων που ήταν αναγκαίο να αφαιρεθούν για να γίνει η επέκταση κατά 40.000 τμ του προβλήτα. Σύμφωνα με δημοσιεύματα οι εργασίες προχωρούσαν όσο ίσχυε η απόφαση του ΣτΕ περί αναστολής των εργασιών.
Τέλος οι κάτοικοι αναφέρονται στην από 28.6.2013 επιστολή του Αντιπροέδρου της Επιτροπής Χοακίν Αλμούνια, στην οποία αναλύονταν οι λόγοι που έκριναν νόμιμη και συμβατή με το δίκαιο της ΕΕ για τις κρατικές ενισχύσεις τη χρηματοδότηση της «Επέκτασης του Λιμένα Πειραιά – Ελλάδα» από Ταμεία της ΕΕ. Αποδεικνύουν ότι πολλές από τις παραδοχές της επιστολής ήταν λάθος ή ψευδείς, γεγονός που καθιστά την χρηματοδότηση μη νόμιμη. Συγκεκριμένα, πρώτον το έργο της «Νότιας Επέκτασης» ήταν απαραίτητο για να φθάσει η διακίνηση των επιβατών κρουαζιέρας στα 1,6 εκατομμύρια το 2017 – όμως αυτό ο αριθμός διακινείται ήδη χωρίς τους νέους προβλήτες. Δεύτερον, ο Λιμένας από χρόνια διαθέτει έντεκα θέσεις πρόσδεσης (και όχι 9) εκ των οποίων οι δύο θέσεις (και όχι η μία) είναι για κρουαζιερόπλοια «νέας γενιάς» χωρητικότητας άνω των 4.000 επιβατών.
Επιπλέον σύμφωνα με την Διεθνή Ένωση Εταιριών Κρουαζιέρας (CLIA), η Ελλάδα αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη χώρα–προορισμό της Μεσογείου για την κρουαζιέρα. Το 2023 ο Πειραιάς αναδείχθηκε πρώτος με 1,5 εκατ. επιβάτες. Συνεπώς, δεν ισχύουν οι παραδοχές της ΕΕ που έγιναν το 2013, ότι ο Πειραιάς κατέχει μόνο ένα μικρό μερίδιο της κίνησης των κρουαζιερόπλοιων στην Μεσόγειο και επομένως ο αντίκτυπος της χρηματικής ενίσχυσης και της επέκτασης των εγκαταστάσεών του δεν θα επηρεάσει τον ανταγωνισμό.
Τέλος, παρά τη μεγάλη αύξηση του αριθμού επιβατών αποδείχθηκε ότι το χρηματικό όφελος που προέρχεται από τον τουρισμό κρουαζιέρας στον Πειραιά ήταν πολύ κατώτερο του αναμενόμενου. Συνεπώς δεν επαληθεύεται η παραδοχή της Επιτροπής ότι το έργο θα συμβάλλει στον στόχο της ΕΕ για οικονομική σύγκλιση και συνοχή – αλλά μάλλον οδηγεί στο αντίθετο λόγω των προβλημάτων που προκαλεί ο υπερτουρισμός στην περιοχή μας.
Για τους παραπάνω λόγους οι κάτοικοι καλούν την ΕΕ να επανεξετάσει την χρηματοδότηση των έργων της ΟΛΠ/Cosco από τα ταμεία της.
Α.Φ.
* Όσοι θα θέλουν να στηρίξουν την αίτηση των Ενεργών Πολιτών Πειραιά, θα πρέπει πρώτα να κάνουν εγγραφή ως χρήστες στην σελίδα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου εδώ: https://www.europarl.europa.eu/petitions/el/registration/register#registerFrm