«Τα πάντα ρει, μηδέποτε κατά τ’ αυτό μένειν» είναι η φράση του Ηράκλειτου που γράφτηκε στην Έφεσο το 535 π.Χ. και αποτυπώνει την κατάσταση του κομματικού συστήματος στην Ελλάδα του 2024. «Όλα είναι ρευστά και τίποτα δεν μένει ίδιο» είπε ο αρχαίος φιλόσοφος εννοώντας τον κόσμο που είναι σε μία διαρκή κίνηση. Στην περίπτωσή μας, το κομματικό σύστημα είναι σε μία τέτοια φάση. Όπως είπε ο Δ. Μαύρος από την MRB στον 9,84 «το συνολικό πολιτικό σύστημα της χώρας προσπαθεί αυτή τη στιγμή να πάρει ζάναξ για να ηρεμήσει. Για πάρα πολύ καιρό βρισκόταν σε πλήρη ερεθισμό».
Η κούρσα της Κεντροαριστεράς
Αυτές τις μέρες άλλαξε η κοινοβουλευτική τάξη, με το ΠΑΣΟΚ να περνά στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης μετά την εξαΰλωση, σχεδόν, του ΣΥΡΙΖΑ, που δεν έχει καταλήξει ακόμα στη θέση του καθώς χάνει συνεχώς βουλευτές. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές ο ΣΥΡΙΖΑ αριθμεί 27 βουλευτές, έναντι 47 που εξέλεξε, και άγνωστο παραμένει αν θα συνεχίσει να φυλλοροεί. Η εκλογή νέου προέδρου από την πρώτη Κυριακή, με την παραίτηση του Π. Πολάκη από τη διεκδίκηση σε δεύτερο γύρο, δεν αρκεί για να φέρει την ηρεμία στον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος σε αυτόν τον εκλογικό κύκλο έχει υποστεί δύο διασπάσεις, με τη δημιουργία της Νέας Αριστεράς πριν ένα χρόνο και τώρα με το Δημοκρατικό Κίνημα του Στ. Κασσελάκη. Ο ιστορικός ΣΥΡΙΖΑ διαλύεται στα εξόν συνετέθη και το ΠΑΣΟΚ δεν μπορεί να παίξει το ρόλο του δεύτερου πόλου, να οδηγήσει την κούρσα της Κεντροαριστεράς.
«Η ρευστότητα που υπάρχει ειδικά στο χώρο της κεντροαριστεράς είναι παρατεταμένη, πολύμηνη και δεν επιτρέπει σε καμία περίπτωση το σχηματισμό του αντίπαλου δέους απέναντι στη ΝΔ», δήλωσε ο Στρ. Φαναράς. Το ΠΑΣΟΚ προσπαθεί να κυριαρχήσει στην ατζέντα, κάνοντας μπαράζ τροπολογιών (ένταξη βαρέα και ανθυγιεινά των νοσηλευτών και εργαζομένων του ΕΚΑΒ, πάγωμα της golden visa σε δήμους, υπερφορολόγηση υπερκερδών των τραπεζών) και προκαλώντας συναντήσεις με κοινωνικούς φορείς για τις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Μάλιστα, η τροπολογία για τους νοσηλευτές κατατέθηκε για 22η φορά, δείχνοντας μια ιώβεια επιμονή, θα μπορούσαμε να πούμε, για να αποσπάσει τη δέσμευση του υπουργού Υγείας ότι αυτό θα γίνει, αλλά στο χρόνο που θα επιλέξει η κυβέρνηση, για να μην φανεί ως υποχώρησή της [«Η νομοθέτηση όμως δεν γίνεται στο πόδι (…) Πριν από την τροπολογία σας, το έχω ανακοινώσει δύο φορές και ασφαλώς θα το κάνω όταν είμαι έτοιμος να νομοθετήσω σωστά, το ξεκαθαρίζω. Γιατί όντως οι νοσηλευτές έχουν αδικηθεί», δήλωσε ο υπουργός Υγείας, Α. Γεωργιάδης]. Πρόκειται για την πρώτη υποχώρηση της ΝΔ από την πλαγιομετώπιση του ΠΑΣΟΚ ως «πράσινου ΣΥΡΙΖΑ» (στην προσπάθεια δημιουργίας ενός αντι-ΠΑΣΟΚ μετώπου) και για ένα πρώτο βήμα στο πλαίσιο των συναινέσεων που απαιτεί συνεχώς και που ενδέχεται να δοκιμάσει στις αλλαγές του εκλογικού νόμου που ετοιμάζει. Το ΠΑΣΟΚ βρίσκεται σε ένα σταυροδρόμι, να ηγηθεί της Κεντροαριστεράς, κάτι που απαιτεί πρωτίστως κοινωνικούς δεσμούς και ευρείες κοινωνικές συμμαχίες, που δεν έχει και δεν χτίζονται με συναντήσεις υψηλού επιπέδου μπροστά σε κάμερες, ή να αποτελέσει έναν παίκτη κλειδί στη κατ’ επίφαση διάσωση του πολιτικού συστήματος, μέσω της αλλοίωσης του εκλογικού νόμου.
Το τέντωμα του εκλογικού νόμου
Ο Γ. Μαυρής από την Public Issue μιλώντας στον 98,4 επεσήμανε ότι «εγγράφεται δυνητικά μια κρίση του εκλογικού νόμου, γι’ αυτό και συζητείται για άλλη μια φορά η αλλαγή του», επισημαίνοντας ότι «θα είναι εξωφρενικό να συμβεί. Το 19% της ψήφου έμεινε εκτός εκπροσώπησης στις εθνικές εκλογές, 15% στις ευρωεκλογές. Αν ίσχυε το κατώφλι 5% θα είχαμε αντί για 8 κόμματα, 4. Αν συμβεί αυτό δεν θα έχουν κοινωνική νομιμοποίηση τα κόμματα». Όμως, στο Μαξίμου φαίνεται να έχουν βάλει στο τραπέζι, παρά τις διαψεύσεις του πρωθυπουργού, την αύξηση του ορίου εισόδου στη βουλή από το 3% ή/και την αλλαγή των Περιφερειών, ώστε να διευκολύνεται η κατανομή εδρών υπέρ του πρώτου. Και αφήνουν, ταυτόχρονα, στη λήθη το γεγονός ότι η αποχή έχει αγγίξει το μισό εκλογικό σώμα.
Ανοιχτή κρίση εκπροσώπησης
Άλλωστε, δεν είναι μόνο ο ΣΥΡΙΖΑ και το ΠΑΣΟΚ που έχουν πέσει στον κομματικό χυλό, αλλά είναι όλα τα κόμματα που αποδοκιμάστηκαν στις ευρωεκλογές, όταν απείχαν δύο εκατομμύρια πολίτες (58,61%). Όπως υπογράμμισε ο Στρ. Φαναράς από την Metron Analysis στο Πρώτο Πρόγραμμα (91,6) «το κομματικό σύστημα μοιάζει με ένα χυλό όπου κάθε φορά μια φούσκα έρχεται, σπάει, βγαίνει μια άλλη, νέα μορφώματα σχηματίζονται, τα παλαιότερα αποσύρονται και ούτω καθεξής». Ο ίδιος πρόσθεσε ότι «η εκτίμησή μου είναι ότι έχουμε και άλλα επεισόδια να δούμε στο κομματικό σύστημα (…) γιατί η εικόνα της αποστασιοποίησης των πολιτών, της κρίσης εμπιστοσύνης είναι διευρυμένη». Αντίστοιχα και ο Γ. Μαυρής επισημαίνει πως «η χώρα περνά ανοιχτή κρίση εκπροσώπησης», προσθέτοντας ότι «το πολιτικό σύστημα αποστρέφεται, αποφεύγει, χλευάζει και συκοφαντεί τους πολίτες» και καταλήγοντας ότι «τα κόμματα δεν αποδυναμώνονται ως μηχανισμοί χάνουν την αντιπροσωπευτική τους λειτουργία». Να το πούμε αλλιώς, τα κόμματα εξουσίας έχουν γυρίσει την πλάτη στον λαό και έχουν απωλέσει κάθε κοινωνική νομιμοποίηση. Όσο, μάλιστα, ερίζουν για τη σειρά στο κοινοβούλιο και ποιος αναγνωρίζει ποιον ως κομματικό αντίπαλο, η κρίση εκπροσώπησης θα βαθαίνει ακόμα περισσότερο.
Το αυτό αποτυπώθηκε και στις δημοσκοπήσεις της εβδομάδας, όπου πρώτα και κύρια φάνηκε ότι η ΝΔ δεν έχει μια άνετη αυτοδυναμία αυτή τη φορά, το αντίθετο, θα πρέπει να συζητά τα ενδεχόμενα συμμαχιών της. Η ΝΔ κινείται κάτω από το 30%, παγιώνοντας την επιρροή της στα ποσοστά των ευρωεκλογών και αφήνοντας πολύ πίσω της το όριο αυτοδυναμίας (38-39%). Από την άλλη, το ΠΑΣΟΚ είναι δεύτερο αλλά δεν μπορεί να αποτελέσει τον δεύτερο πόλο: «Το να γίνει διπολικό το σχήμα και δικομματικό είναι ακόμα μια υπόθεση ανοικτή. Δεν νομίζω ότι η άνοδος του ΠΑΣΟΚ έχει αποκτήσει και δυνατότητες κυβερνητικής προοπτικής και άρα ισχυροποίησης του κόμματος του ΠΑΣΟΚ σε τέτοιο βαθμό που να απειλεί την κυβερνητική σταθερότητα» (Στρ. Φαναράς, Πρώτο Πρόγραμμα). Ο ΣΥΡΙΖΑ κατακρημνίζεται στις δημοσκοπήσεις και τα κόμματα της ακροδεξιάς αυξάνουν συνεχώς την επιρροή τους. Τα κόμματα της ριζοσπαστικής Αριστεράς, από την άλλη, παλεύουν με το όριο εισόδου στη Βουλή. Η τράπουλα ξαναμοιράζεται.
Επομένως, η όποια πολιτική σταθερότητα ευαγγελίζεται η ΝΔ μάλλον έσκασε σαν φούσκα στον κομματικό χυλό και είναι πιθανό να δούμε πολλές αστάθειες και αναταραχές το επόμενο διάστημα. Την ίδια στιγμή, η κοινωνική δυσαρέσκεια συσσωρεύεται. Σύμφωνα με την Metron Analysis, το 66% των πολιτών πιστεύει ότι τα πράγματα πηγαίνουν προς τη λάθος κατεύθυνση, ενώ μόλις το 28% ότι πηγαίνουν προς τη σωστή. Πρώτοι λόγοι δυσαρέσκειας είναι η ακρίβεια (41%) και η οικονομία (26%), με την κυβέρνηση να καταγράφει μια έντονα αρνητική αξιολόγηση (66% αρνητική, 26% θετική). Σύμφωνα με την GPO, η κυβέρνηση φταίει για τις αυξήσεις στο ρεύμα (54,3%), το 91% ζητά μείωση του ΦΠΑ στα τρόφιμα, το 89,3% δηλώνει ότι η ακρίβεια δυσκολεύει σημαντικά την καθημερινότητά τους, το 65,7% χαρακτηρίζει την οικονομική κατάστασή του δύσκολη και το 54,6% δηλώνει ότι το εισόδημά του δεν επαρκεί να καλύψει τις ανάγκες του. Όλα επομένως είναι ρευστά και ρέουν προς ένα αβέβαιο μέλλον για το κομματικό σύστημα, αλλά και κατ’ επέκταση για την κοινωνία, η οποία άλλωστε είναι η μόνη που μπορεί να πάρει την πρωτοβουλία.