Ίταλο Καλβίνο «Ο δρόμος του Σαν Τζοβάνι», μετάφραση: Δήμητρα Δότση, εκδόσεις Καστανιώτη, 2024
Πέντε αφηγήματα περιέχει αυτός ο τόμος, πέντε ιστορίες του Ίταλο Καλβίνο που έρχονται να συμπληρώσουν ακόμα μία ψηφίδα στο έργο του μεγάλου κλασικού που διαθέτουμε μεταφρασμένο στα ελληνικά.
«Ο δρόμος του Σαν Τζοβάνι» εκδόθηκε μετά τον θάνατο του Καλβίνο, σε επιμέλεια της Έστερ Καλβίνο, ενώ όπως διαβάζουμε και στο εισαγωγικό σημείωμα «η παρούσα συλλογή διηγημάτων βασίζεται ουσιαστικά σε συγκεκριμένα κείμενα που υπέδειξε ο ίδιος ο Καλβίνο σε ένα αυτοσχέδιο σημείωμά του». «Ανάμεσα στα βιβλία που είχε στα σκαριά, ένα από αυτά θα ήταν μια σειρά από “ασκήσεις μνήμης”. Σε αυτόν τον τόμο έχω συλλέξει πέντε, γραμμένες από το 1962 μέχρι και το 1977», γράφει η Έστερ Καλβίνο.
Ίσως το πιο γνωστό αφήγημα από τα πέντε είναι αυτό που δίνει τον τίτλο στη συλλογή: μια ιστορία αποκλίσεων και προσεγγίσεων μεταξύ γιου και πατέρα που, όπως διαβάζουμε στο επίμετρο του Τσέζαρε Γκάρμπολι, «είναι μια μεταφορά […] ολόκληρου του Καλβίνο, ολόκληρης της λογοτεχνίας του». Ωστόσο, το αφήγημα που ίσως ξεχωρίζει είναι οι «Αναμνήσεις μιας μάχης», ένα (κρυφά οδυνηρό) ταξίδι στους ρευστούς κόσμους της μνήμης και της λήθης, όταν ο αφηγητής αρχίζει να σκαλίζει «τις αναμνήσεις, κρυμμένες σαν χέλια στις νερολακκούβες της μνήμης». Καθώς αναπλάθει μια μάχη ανάμεσα στους παρτιζάνους και τους βερσαλιέρους του στρατού, ο Καλβίνο ανιχνεύει τα όρια ανάμεσα στη μνήμη (την «αβέβαιη μνήμη») και τη λήθη, σκαλίζει αυτό που νομίζουμε πως είναι ανάμνηση αλλά είναι κατασκευή, αναρωτιέται για το «γιατί το τρύπιο δίχτυ της μνήμης συγκρατεί ορισμένα πράγματα και όχι άλλα».
Χαρακτηριστική είναι η πολυεπίπεδη περιπλάνηση που ξεκινάει ο Καλβίνο στο διήγημα «La poubelle agréée», με αφορμή έναν κάδο σκουπιδιών, ενώ στην «Αυτοβιογραφία ενός θεατή», ο Καλβίνο μεταδίδει όλο το πάθος, το ρίγος με το οποίο καταβρόχθιζε νέος το σινεμά, τη μαγεία που ένιωθε ως έφηβος μπαίνοντας στις αίθουσες της πόλης του τα «χρόνια που για μένα ο κινηματογράφος ήταν ο κόσμος»: «για κάποια χρόνια πήγαινα σχεδόν καθημερινά στον κινηματογράφο, μπορεί και δύο φορές την ημέρα». Ένα διήγημα που στην εξέλιξή του απλώνεται σε πολλά πεδία και παίρνει άλλη διάσταση όταν ο Καλβίνο αρχίζει να συζητάει το σινεμά του Φελίνι.