O πρώην υπουργός Αιγαίου (2000-2004) και βουλευτής Νίκος Σηφουνάκης εξηγεί στην «Εποχή» γιατί η προστασία της ιστορικής μνήμης στη Γυάρο είναι απολύτως απαραίτητη αλλά και εφικτή, αρκεί να υπάρχει η απαραίτητη πολιτική βούληση κόντρα στις όποιες επιθυμίες και σχεδιασμού για “ιδιωτικές επενδύσεις” στη νήσο.
.jpg)
Ας κάνουμε στην αρχή λίγο τον συνήγορο του διαβόλου. Δεν μπορεί να συνδυαστεί η ιδιωτική επένδυση στη Γυάρο με την προστασία της ιστορικής μνήμης;
Σε όλα τα ευνοούμενα κράτη η διατήρηση της ιστορικής μνήμης σημαντικών γεγονότων ενός λαού είναι κατ’ αρχήν χρέος και ευθύνη του κράτους.
Πολύ περισσότερο, για έναν τόπο όπως το κολαστήριο της Γυάρου, που αποτελεί μια από τις τραγικότερες στιγμές της σύγχρονης ιστορίας μας. Η Γυάρος υπήρξε ένα στρατόπεδο εξορίας όπου οι νικητές του εμφυλίου εκτόπισαν τους ηττημένους και με καταναγκαστικά έργα επέβαλαν στους κρατούμενους να χτίσουν με τα χέρια τους τη φυλακή τους. Είναι ένας δημόσιος ιστορικός τόπος, ένα αδόμητο νησί, με παρθένο αρχέγονο τοπίο, και έτσι πρέπει να μείνει. Απαιτεί σεβασμό, όπως ακριβώς πράττει το ελληνικό κράτος για το νησί της Δήλου. Μπορεί η Γυάρος να μην έχει αρχαιολογικά λείψανα, είναι όμως ένα μνημείο της σύγχρονης ιστορίας μας, αλλά και της αρχαιότητας αφού από την εποχή των Ρωμαίων ήταν τόπος εξορίας. Η κυβέρνηση έχει χρέος να ολοκληρώσει τις μελέτες, που βρίσκονται στα συρτάρια των δύο αρμόδιων Υπουργείων Πολιτισμού και Αιγαίου και να δρομολογήσει τα έργα πριν καταρρεύσουν τα κηρυγμένα κτίρια. Υποχρεούται να σεβαστεί τη μνήμη του έθνους. Το κράτος έχει τη κυρία ευθύνη και υποχρέωση να διασώσει αυτήν την μνήμη και κανείς άλλος. Συνεισφορά συμπληρωματική για ένα επιμέρους μικρό έργο, πχ την αποκατάσταση του νεκροταφείου, θα μπορούσε να υπάρξει συνεργασία ανιδιοτελής με κάποια αποδεδειγμένα φιλανθρωπική πρωτοβουλία υπό την ευθύνη της κεντρικής πολιτείας ή του Δήμου Σύρου.
.jpg)
Μπορείτε να μας καταθέσετε συνοπτικά το σχέδιο του ΣΦΕΑ και το δικό σας για την ανάδειξη του νησιού;
Το 2000 η τότε κυβέρνηση, σε συνεργασία με την τότε διοίκηση του ΣΦΕΑ με πρόεδρο τον αείμνηστο Μιχάλη Βαρδάνη, δρομολόγησε: α) την αναστήλωση-ανάδειξη του Κεντρικού Κτιρίου Φυλακών με τη δημιουργία χώρου Μουσείου, καθώς και των Τριών Παρακείμενων Κτιρίων με ανάδοχο γραφείο μελετών «Σ. Βώκου – Π. Πετρακόπουλου», β) τη δημιουργία περιπατητικής διαδρομής μήκους περίπου 3 χιλιομέτρων από το Κεντρικό Κτίριο ως το Νεκροταφείο, από το ΕΜΠ το τμήμα της καθηγήτριας Άννυς Βρυχέα και γ) την κατασκευή μικρού μόλου με ανάδοχο το γραφείο μελετών «Κούβας, Μπούρας, Δανέζης». Έτσι και τώρα, 24 χρόνια μετά, αυτή τη φορά όμως το κόμμα της αντιπολίτευσης και όχι η κυβέρνηση σε συνεργασία με τη σημερινή διοίκηση του ΣΦΕΑ με πρόεδρο τον Βαγγέλη Γκιουγκή, μαχητικά μαχόμαστε για να αποτρέψουμε την ιδιωτικοποίηση της δημόσιας περιουσίας της Γυάρου και της ισοπέδωσης της ιερής μνήμης του νησιού, όπως και για να αναγκάσουμε την κυβέρνηση να ολοκληρώσει τις μελέτες, που έχουν ξεκινήσει ήδη με ανάθεση από το Ελληνικό Δημόσιο και έχουν τύχει των εγκρίσεων των αρμοδίων Υπουργείων Πολιτισμού και Αιγαίου. Είναι γνωστό ότι με τον τότε πρωθυπουργό, Κ. Σημίτη, στις 21 Ιουλίου 2001 πραγματοποιήσαμε επίσκεψη προσκύνημα στην Γυάρο μαζί με δεκάδες κρατούμενους όλων των περιόδων. Ως αρμόδιος υπουργός το 2001 συναντήθηκα με την τότε διοίκηση του ΣΦΕΑ και τον πρόεδρο αείμνηστο Στρατηγό Μιχάλη Βαρδάνη, με τους οποίους κάναμε μια πρώτη συζήτηση προτείνοντάς τους καταρχήν την ανάγκη διάσωσης του κτιριακού αποθέματος του νησιού αλλά και του φυσικού τοπίου.
Προς τούτο αποφασίσαμε να συσταθεί η επιτροπή η οποία και θα προτείνει τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν για τα παραπάνω αλλά και της απότισης τιμής στους χιλιάδες εξόριστους του κολαστηρίου. Αναλάβαμε την ευθύνη και δρομολόγησε το Υπουργείο Αιγαίου του οποίου είχα την πολιτική ευθύνη: α) Την κήρυξη διατηρητέων των κτιρίων των φυλακών και των παρακείμενων κτιρίων (ΦΕΚ 772/17-9-2001), β) τη σύσταση Επιτροπής Απότισης Τιμής στους χιλιάδες πατριώτες που μαρτύρησαν, την οποία αποτελούσαν εκπρόσωποι των δημοκρατικών κομμάτων και προσωπικότητες:
Μιχάλης Βαρδάνης, πρόεδρος Συνδέσμου Φυλακισμένων Εξορισθέντων Αντιστασιακών 1967 – 74, Βασίλης Καλαματιανός, μέλος ΚΕ του ΚΚΕ, Ιάκωβος Καμπανέλλης, συγγραφέας ακαδημαϊκός, Δημήτρης Καραθάνος, δικηγόρος, Κωνσταντίνος Κατσιμπίνης, δικηγόρος - πρόεδρος Συλλόγου «Γυάρος - Ιστορική Μνήμη», Ευάγγελος Μαχαίρας, επίτιμος πρόεδρος Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών, Τάκης Μπενάς, δημοσιογράφος-συγγραφέας, Θεόδωρος Παπαδημητρίου, γλύπτης, Σταύρος Παράβας, ηθοποιός, Ιωάννης Ρέγκας, μηχανικός, Άννα Σολωμού, πολεοδόμος μηχανικός (ΦΕΚ 1349/17-10-2001). Η επιτροπή ήταν που αποφάσισε τα έργα που ανέφερα. Αναθέσαμε τις δυο μελέτες και εκπονήθηκε η Α‘ Φάση. Δυστυχώς, μετά το 2004 η τότε κυβέρνηση τις σταμάτησε ετσιθελικά. Με την ολοκλήρωση και τη δρομολόγηση των έργων θα υπάρξει ένας μοναδικής αξίας προσκυνηματικός χώρος στη μνήμη όσων άφησαν τα νιάτα τους και την ζωή τους στο νησί κολαστήριο.
Μπορεί να αλλάξει η σχετική υπουργική απόφαση του 2011 και να επιστρέψουμε στο στάτους του 2002, όταν και χαρακτηρίστηκε ιστορικός τόπος ολόκληρη η νήσος και όχι μόνο οι πέντε όρμοι;
Το Υπουργείο Πολιτισμού κήρυξε το νησί ιστορικό τόπο ως είχε αρμοδιότητα το 2001. Δέκα χρόνια μετά, το 2011, με μια απαράδεκτη απόφαση περιχαράκωσε τον ιστορικό τόπο μόνο πέριξ των κτιρίων. Επιβάλλεται να ανακληθεί, είναι απλό. Απαιτεί βέβαια πολιτική βούληση.
Εφόσον παρθεί η απόφαση για παρέμβαση στο νησί πόσο χρόνος θα χρειαστεί έτσι ώστε να ολοκληρωθούν τα έργα, όπως τα έχετε οραματιστεί;
Πρέπει πρώτα να ολοκληρωθεί η Β’ φάση των μελετών, αφού προηγηθεί η επικαιροποίηση της υπάρχουσας κατάστασης και αμέσως να ενταχθούν τα δυο έργα σε εθνικό ή ευρωπαϊκό πρόγραμμα. Η εκτέλεσή τους μπορεί σε δυο χρόνια να ολοκληρωθεί.
Επίσης πρέπει ο Δήμος Σύρου να φτιάξει τον μικρό μόλο για τον οποίο υπάρχει μελέτη που χρηματοδότησε το Υπουργείο Αιγαίου.
Γιατί, κατά τη γνώμη σας, είναι σημαντικό να προφυλαχθεί η νήσος ως τόπος ιστορικής μνήμης; Θεωρείτε, τέλος, ότι υπάρχει η σχετική πολιτική βούληση;
Οι κυβερνήσεις μετά το 2004 έδειξαν μη πρόθυμες να ολοκληρώσουν τις μελέτες.
Η σημερινή κυβέρνηση αβαντάρισε μια ιδιωτική εταιρεία να αλλοιώσει το νησί.
Η Γυάρος όπως και η Μακρόνησος δεν είναι ιδιωτικές περιουσίες, είναι δημόσιες. Την εποχή μας που το τοπίο και το ιστορικά δομημένο περιβάλλον των νησιών καταστρέφεται από την υπερεκμετάλλευση – υπερδόμηση, που η κυβέρνηση ανακοινώνει μέτρα για να σωθούν τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου από την οικιστική καταστροφή (άσχετα που δεν νομοθετεί για αυτό), αυτά τα δύο νησιά πρέπει να μείνουν αδόμητα και να προστατευτεί η ιστορική παρακαταθήκη που είναι κατατεθειμένη με τους αγώνες τον πόνο και την δυστυχία ανθρώπων. Ο ΣΦΕΑ και όσοι εργαστήκαμε για τη μνήμη του νησιού εναντιωθήκαμε και θα συνεχίσουμε τον αγώνα μέχρι να γίνει πράξη το ωραίο όραμα που ξεκινήσαμε πριν 24 χρόνια. Το ελληνικό κράτος πρέπει να έχει συνέχεια και να σέβεται το δημόσιο χρήμα το οποίο έχει καταβάλει μέχρι σήμερα. Η μη υλοποίηση του έργου σημαίνει κατασπατάληση του δημόσιου χρήματος και είναι κολάσιμη πράξη.