Πριν λίγες ημέρες, η 24χρονη Νέρτα Λάνες Αρμπέλ, η οποία είχε κληθεί να καταταγεί στον ισραηλινό στρατό στο τέλος Δεκεμβρίου, δήλωσε ότι αρνείται να υπηρετήσει προσθέτοντας το όνομά της στους αρκετούς νεαρούς ισραηλινούς, καθώς και τους εκατοντάδες εφέδρους, που έχουν κάνει το ίδιο μετά τις 7 Οκτωβρίου 2023. Σε αποκλειστική συνέντευξή της στην «Εποχή» μιλάει για τη σημασία της άρνησης στράτευσης, αναφέρεται στην εθνικιστική φρενίτιδα της ισραηλινής κοινωνίας, και επισημαίνει την πρωτόγνωρη δίψα για αίμα που διαπερνά σήμερα την πολιτική του Ισραήλ.
Τι σημαίνει η άρνηση στράτευσης στο Ισραήλ, τόσο πολιτικά όσο και κοινωνικά;
Η άρνηση να υπηρετήσεις αποδοκιμάζεται, και το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού, ακόμα και άνθρωποι που έχουν πάρει απαλλαγή, θα σε θεωρήσουν ως ακραίο και παρία επειδή το κάνεις αυτό. Θεωρείται επίσης, δυστυχώς, μια πολύ περιθωριακή ηθική και πολιτική θέση, και το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας το βλέπει ως αδιανόητο, σε μεγάλο βαθμό ως αποτέλεσμα του πόσο απίστευτα ενσωματωμένος είναι ο IDF (ισραηλινός στρατός) σε σχεδόν κάθε πτυχή της ισραηλινής ζωής. Από νεαρή ηλικία διδασκόμαστε ότι το να υπηρετήσεις στον IDF είναι τόσο φυσικό όσο το να πηγαίνουμε στο σχολείο ή να ψάχνουμε για δουλειά. Επομένως, ακόμη και από ηθική άποψη, θεωρείται ως προσωπική αποτυχία η άρνησή μας να υπηρετήσουμε, και πολλοί αρνητές πρέπει να κόψουν φίλους, συγγενείς, ακόμα και μέλη της οικογένειας, λόγω των αντιδράσεων που προκλήθηκαν από την απόφασή τους.
Πόσο εύκολο είναι να δηλώνει κάποιος αρνητής στράτευσης, ειδικά σήμερα σε καιρό πολέμου;
Οι δυσκολίες της άρνησης είναι ένα λεπτό ζήτημα. Ενώ δεν υπάρχει αυστηρή νομική κύρωση για τις πολιτικές ελευθερίες ενός αρνητή, αρκετά πολιτικά κόμματα έχουν προτείνει νόμους για να επιβληθούν στους αρνητές τραπεζικοί και ταξιωδιωτικοί περιορισμοί, πρόστιμα κλπ. Αυτοί οι νόμοι μπορεί να τεθούν σε ισχύ τους επόμενους μήνες, αλλά τώρα οι κύριες δυσκολίες είναι η ποινή φυλάκισης, η οποία μπορεί να επιβληθεί για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα, καθώς και ο κοινωνικός εξοστρακισμός. Ο στρατός επενδύει σημαντικά ποσά για να απεικονίσει την πράξη της άρνησης στράτευσης ως παράλογη ή ακόμα και ως ψυχωτική και προδοτική. Έτσι, πολλοί άνθρωποι που σκέφτονται να αρνηθούν υπαναχωρούν από φόβο να απομονωθούν κοινωνικά.
Ποιος είναι ο ρόλος του στρατού στην ισραηλινή κοινωνία;
Ο IDF είναι τόσο βαθιά εδραιωμένος σε κάθε πτυχή της ισραηλινής κοινωνίας, που μπορεί να θεωρηθεί ο τέταρτος κλάδος της ισραηλινής κυβέρνησης. Συγκεντρώνει το υψηλότερο μερίδιο της οικονομίας σε σύγκριση με κάθε άλλο κράτος, εκτός από την Ουκρανία, με 6,5% του ΑΕΠ και το ένα πέμπτο του συνολικού κρατικού προϋπολογισμού. Ο στρατός προφανώς ξοδεύει πολλά χρήματα για να εξοπλιστεί, αλλά ξοδεύει επίσης και ένα γελοίο ποσό για τη διαφήμιση και το ξέπλυμα της δημόσιας εικόνας του (κοινώς γνωστό ως «hasbarah»). Ο IDF χρηματοδοτεί τακτικά τηλεοπτικές εκπομπές και προγράμματα, πολιτιστικά κέντρα και προγράμματα νεολαίας. Έχει δεκάδες ακαδημαϊκά προγράμματα, και κάθε πανεπιστήμιο στη χώρα ορίζει ένα μεγάλο ποσοστό εισακτέων μόνο για στρατιωτικά προγράμματα. Είναι επίσης ένας από τους λίγους τρόπους για τους μη Εβραίους να μεταναστεύσουν στη χώρα χωρίς νεποτισμό ή μια μεγάλη δημόσια επένδυση, και είναι ο μεγαλύτερος πελάτης πολλών ισραηλινών τεχνολογικών και κατασκευαστικών εταιρειών. Σχεδόν κάθε νεαρός εβραίος ενήλικας υπηρετεί στον στρατό μετά τα 18, εκτός από τους Χαρεντίμ (σημ: υπερορθόδοξοι Εβραίοι) που παίρνουν θρησκευτική απαλλαγή, κάτι που χρησιμεύει τόσο για την εδραίωση του στρατού ως κάτι αναπόφευκτο που όλοι το περνούν, όσο και για να δημιουργήσει ένα βαθύτερο χάσμα μεταξύ του εβραϊκού και του μη εβραϊκού πληθυσμού, δεδομένου ότι αυτός είναι ένας μεγάλος μηχανισμός μέσω του οποίου αυτοί διαχωρίζονται. Λάβετε υπόψη ότι σχεδόν ολόκληρο το ισραηλινό πολιτικό προσωπικό καθοδηγείται από υψηλόβαθμους πρώην αξιωματικούς του στρατού, και οι περισσότεροι ψηφοφόροι, καθώς και τα περισσότερα κόμματα, δεν μπορούν να δουν έναν πολιτικό ως αξιοσέβαστο υποψήφιο για να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην κυβέρνηση, εκτός εάν είναι υψηλόβαθμος αξιωματικός του IDF, γεγονός που οδηγεί σε ένα πολύ αυστηρό δόγμα στρατιωτικής προσέγγισης σε ολόκληρη την κοινωνικοπολιτική μας οπτική για τη χώρα και κατ' επέκταση στη Μέση Ανατολή. Αξίζει να σημειωθεί, ότι ενώ ο στρατός έχει σημαντική επιρροή στην ισραηλινή κοινωνία, ωχριά σε σύγκριση με τον ρόλο του στα εδάφη της Δυτικής Όχθης, όπου είναι ουσιαστικά η μόνη κυβερνητική αρχή και ενεργεί σε μεγάλο βαθμό χωρίς έλεγχο. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, επειδή πολλοί άνθρωποι μέσα στο Ισραήλ αυταπατώνται και πιστεύουν ότι ο στρατός είναι ένα ακομμάτιστο, μη πολιτικό σώμα χωρίς ατζέντα, ωστόσο βλέποντας την προσέγγιση του στρατού στα εδάφη που ελέγχονται από το Ισραήλ στη Δυτική Όχθη αποκαλύπτεται ότι αυτό δεν ισχύει, και ότι ο στρατός στην πραγματικότητα ενεργεί με μια πολύ σαφή ιδεολογική κοσμοθεωρία. Αυτήν που ευνοεί την απέλαση, τον χλευασμό, την απογύμνωση των μη Εβραίων από τα δικαιώματά τους, τη γη και την περιουσία τους, καθώς και τη μεταχείρισή τους ως επίδοξων τρομοκρατών.
Κατά πόσο μπορούν να ακουστούν σήμερα οι αντιπολεμικές φωνές στην ισραηλινή κοινωνία, που η πλειονότητά της μετά τις 7 Οκτωβρίου 2023 φαίνεται ότι έχει παγιδευτεί μέσα σε μια εθνικιστική φρενίτιδα;
Επειδή το στρατιωτικό δόγμα είναι τόσο διαδεδομένο στην ισραηλινή κοινωνία είναι πολύ δύσκολο να περάσει πραγματικά ένα ξεκάθαρο αντιπολεμικό μήνυμα, και συνήθως πρέπει να λειανθεί για να αποτελέσει μέρος ενός μεγαλύτερου μηνύματος, όπως ο αγώνας για την επιστροφή των ομήρων ή για τη μείωση των περαιτέρω εχθροπραξιών. Το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας πιστεύει ότι τα γύρω έθνη είναι εγγενώς προκατειλημμένα να μας μισούν, και ότι η ειρήνη μπορεί να διατηρηθεί μόνο μέσω της στρατιωτικής δύναμης. Έχουμε δει, ωστόσο, μια αυξανόμενη αποδοχή από ορισμένα ΜΜΕ και τμήματα της κοινωνίας προς τις αντιπολεμικές φωνές, κυρίως επειδή οι σημερινοί πολιτικοί ηγέτες είναι τόσο επιθετικοί και ακραίοι που τουλάχιστον ένα μέρος τις κοινωνίας μας αισθάνεται μια δικαιολογημένη απόρριψη αυτής της πρωτόγνωρης δίψας για αίμα. Δυστυχώς όμως αυτή εξακολουθεί να είναι μια πολύ περιθωριακή θέση, οπότε συνήθως πρέπει να μιλήσουμε σε διεθνή ακροατήρια για να εξαπλωθούν ευρύτερα οι φωνές μας, αλλά πιστεύω ότι η ύπαρξη αυτού του πυρήνα αντίστασης στη χώρα έχει σημασία από μόνη της.
Πώς θα μπορούσε να αποδυναμωθεί η αντίληψη του ισραηλινού κράτους ότι όλα επιλύονται με τη βία;
Ειλικρινά, δεν ξέρω αν υπάρχει μια εύκολη απάντηση σε αυτό. Πιστεύω ότι πρώτα από όλα χρειαζόμαστε ένα κίνημα με αρχές και χωρίς συμβιβασμούς υπέρ της ειρήνης, της ισότητας, και της συνύπαρξης στη χώρα. Στο παρελθόν, πολλά φαινομενικά αριστερά κινήματα προσπάθησαν να μετατοπιστούν προς το κέντρο για να κερδίσουν δημοτικότητα και κατέληξαν απλώς να χάσουν έδαφος από τη δεξιά πτέρυγα, και να μετατοπίσουν το παράθυρο του Overton (σημ: εύρος των πολιτικών που είναι πολιτικά αποδεκτές από την πλειονότητα του πληθυσμού σε μια δεδομένη στιγμή) προς αυτήν. Επιπλέον, αυτό το κίνημα δεν θα είναι καθαρά επιτυχημένο, χωρίς τη διεθνή αλληλεγγύη καθώς και τη σημαντική εξωτερική πίεση στο ισραηλινό κράτος, τον στρατό και την κυβέρνηση. Επομένως είναι πολύ σημαντικό να ακουστεί το μήνυμα εκτός Ισραήλ, ειδικά στα κέντρα λήψης αποφάσεων των χωρών σας.
Ποιο μήνυμα θέλεις να περάσεις ως αρνήτρια στράτευσης καθώς συνεχίζεται η γενοκτονία των Παλαιστινίων στη Λωρίδα της Γάζας;
Προφανώς η θέση μου θεωρείται περιθωριακή και ριζοσπαστική, αλλά πάντα πίστευα στους ανθρώπους πέρα από τα σύνορα και τα δικαιώματα πάνω από τα έθνη. Πιστεύω ότι η μόνη λύση που θα τερμάτιζε πραγματικά οριστικά τη σύγκρουση είναι να έχουμε ένα κράτος που θα δέχεται όλες τις θρησκείες και τις εθνότητες, Εβραίους, Παλαιστίνιους, Δρούζους, Βεδουίνους κλπ, και να τους θεωρεί όλους προστατευόμενους ανθρώπους άξιους ίσων δικαιωμάτων και ίσης μεταχείρισης βάσει του νόμου. Μέχρι να συμβεί αυτό πιστεύω ότι η βία θα συνεχιστεί, οπότε θα εργάζομαι πάντα για την ημέρα που θα μπορούμε όλοι να συνυπάρχουμε ειρηνικά και δίκαια.