Σε έναν κόσμο που αλλάζει πραγματοποιήθηκε η τελευταία Σύνοδος Κορυφής της Ευρωπαϊκής Ένωσης του χρόνου, προτού αναλάβει την προεδρία των ΗΠΑ ο Ντόναλντ Τραμπ, κεκλεισμένων των θυρών, χωρίς κινητά τηλέφωνα, χωρίς συνεργάτες παρόντες και χωρίς καμία δημοσιότητα. Παρά την αισιοδοξία που επιχειρήθηκε να μεταφερθεί ως μήνυμα, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σε εξαιρετικά δυσχερή θέση και αποδεικνύεται πολύ κοντόφθαλμη. Τη συριακή κρίση την αντιμετωπίζει ως προσφυγική που δεν θέλει να μεταφερθεί στο έδαφός της· τον πόλεμο στην Ουκρανία εξακολουθεί να τον συντηρεί ώστε να κρατηθεί μακριά από το έδαφός της· το Ισραήλ συνεχίζει να το χρηματοδοτεί και να δηλώνει σύμμαχος, παρότι κατηγορείται για γενοκτονία. Σε αυτό το ασταθές γεωπολιτικό περιβάλλον, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορεί να προσφέρει λύσεις και ταυτόχρονα δεν στρέφει το βλέμμα της στα του οίκου της που φαίνεται να μπάζει από παντού.
Ακέφαλη Ευρώπη
Μια νέα εποχή ανοίγεται στη Μέση Ανατολή και η Ευρώπη, ούσα ακέφαλη, δεν μπορεί να διαβάσει τις εξελίξεις ούτε να παρέμβει σε αυτές, παρότι την επηρεάζουν. Η Γαλλία και η Γερμανία, οι «πυλώνες σταθερότητας» της ευρωπαϊκής οικονομίας μπαίνουν σε αχαρτογράφητα νερά, καθώς βιώνουν μια πολιτική και οικονομική κρίση που δεν γνωρίζουμε τι τριγμούς θα προκαλέσει στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Η Γαλλία θα μπει στο 2025 χωρίς προϋπολογισμό και με μια κυβέρνηση που θα ακροβατεί, καθώς ο Φρανσουά Μπαϊρού είναι αβέβαιο αν θα μπορέσει να κυβερνήσει αρχικά και κατόπιν ν’ αντιμετωπίσει την βαθιά πολιτική κρίση στην οποία έχει περιέλθει η χώρα. Στη Γερμανία, ο Όλαφ Σολτς δεν κατάφερε να εξασφαλίσει ψήφο εμπιστοσύνης και η χώρα οδηγείται σε πρόωρες εκλογές στις 23 Φεβρουαρίου, ενώ καταγράφει για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά ύφεση, με τις εμβληματικές βιομηχανίες της να παραπαίουν. Έτσι, οι δύο από τους G7, τις πιο ισχυρές οικονομίες, βρίσκονται σε περιδίνηση, με την Ιταλία να ανησυχεί εξαιρετικά ότι θα παρασυρθεί, τη στιγμή που η ψήφος εμπιστοσύνης επί του προϋπολογισμού μεταφέρθηκε για μετά τα Χριστούγεννα. Σε αυτό το αβέβαιο περιβάλλον, η Σύνοδος Κορυφής πραγματοποιήθηκε ακέφαλη και επέλεξε στην ατζέντα της να κάνει σαν να μην συμβαίνει εντός της αυτό το χάος.
Στη φούσκα της
Το πρώτο ζήτημα που κλήθηκε να αντιμετωπίσει είναι το προσφυγικό, μετά και την κατάρρευση του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία. Πριν τη Σύνοδο Κορυφής ευρωπαίοι ηγέτες πραγματοποίησαν άτυπη συνάντηση με την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα Φον ντερ Λάιεν, με πρωτοβουλία των ακροδεξιών πρωθυπουργών της Ιταλίας, Τζ. Μελόνι, και της Ουγγαρίας, Β. Όρμπαν. Σε αυτή συμμετείχαν ηγέτες της Ελλάδας, της Κύπρου, της Δανίας, της Σουηδίας, της Τσεχίας, της Πολωνίας, της Ολλανδίας, της Μάλτας, της Ιταλίας και της Ουγγαρίας, με στόχο οι εννιά χώρες με την πρόεδρο της Κομισιόν να καθορίσουν κοινή γραμμή στο μεταναστευτικό. Εκεί προτάχθηκε από τους συνδιοργανωτές η δημιουργία κέντρων απέλασης μεταναστών έξω από τα ευρωπαϊκά εδάφη, η αλλαγή της νομοθεσίας ώστε να διευκολύνονται οι απελάσεις και συμφωνίες με τρίτες χώρες, ακόμα και με δικτατορικά καθεστώτα, για τον έλεγχο των μεταναστευτικών ροών. Η πρόεδρος της Κομισιόν ενημέρωσε και για τη συνάντηση με τον Τ. Ερντογάν, στον οποίο προσέφερε μονομερώς (κάτι που συνηθίζει άλλωστε η φον ντερ Λάιεν) έκτακτο κονδύλι 1 δισ. ευρώ για το 2024 για να ελέγξει τις προσφυγικές ροές από Συρία.
Στη Σύνοδο Κορυφής, ο Κ. Μητσοτάκης θέλησε να απομονώσει την Τουρκία από την Μ. Ανατολή και ενημέρωσε για το σχέδιο της γείτονα χώρας με τη Συρία για την ΑΟΖ, όπως και για τη συνάντησή του με τον πρωθυπουργό του Λιβάνου, όπου και συμφωνήθηκε η υπογραφή μνημονίου στρατιωτικής συνεργασίας. Εν τω μεταξύ, τις ίδιες ώρες πραγματοποιήθηκε Σύνοδος Κορυφής της ομάδας D-8, των μεγαλύτερων μουσουλμανικών αναπτυσσόμενων χωρών (Τουρκία, Μπαγκλαντές, Αίγυπτος, Ινδονησία, Ιράν, Μαλαισία, Νιγηρία, Πακιστάν), στο Κάιρο, όπου στην ατζέντα ήταν η Παλαιστίνη, ο Λίβανος και η Συρία και το πώς θα αντιμετωπιστεί το Ισραήλ κάνοντας λόγο για «γενοκτονία στη Γάζα που δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη». Από την άλλη, η Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζει να χρηματοδοτεί το Ισραήλ και να του παρέχει πολιτική στήριξη, με το Aljazeera να αποκαλύπτει ότι ισραηλινοί οργανισμοί, ορισμένοι από τους οποίους συνδέονται με τον στρατό, έχουν λάβει περισσότερα από 250 εκατ. δολάρια από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα, με την αιτιολογία των «ερευνητικών κονδυλίων» στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Horizon Europe. Το Ισραήλ, από την πλευρά του, με αφορμή την ανακοίνωση της Ιρλανδίας να στηρίξει την προσφυγή της Νότιας Αφρικής κατά του Ισραήλ στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης με την κατηγορία της γενοκτονίας (είχε προηγηθεί και η στήριξη της Ισπανίας), έκλεισε την Δευτέρα την πρεσβεία του στο Δουβλίνο, ζήτημα που αφορά πλέον όλη την Ευρώπη, η οποία όμως σαν να έκανε ότι δεν το βλέπει στη Σύνοδο Κορυφής.
Καμένο το σενάριο της ειρήνης
Το δεύτερο ζήτημα που απασχόλησε τη Σύνοδο Κορυφής ήταν ο πόλεμος στην Ουκρανία, εγκρίνοντας ένα πακέτο στήριξης 30 δισ. ευρώ για το 2025, με τον Αντόνιο Κόστα ως προεδρεύοντα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για πρώτη φορά να τονίζει ότι «θα στηρίξουμε την Ουκρανία για να επιτύχει μια συνολική, δίκαιη και διαρκή ειρήνη. Όχι συνθηκολόγηση». «Μόνο η Ουκρανία μπορεί νόμιμα να ορίσει τι θα σημαίνει αυτή η ειρήνη, καθώς και το πότε θα πληρούνται οι προϋποθέσεις για αξιόπιστες διαπραγματεύσεις», πρόσθεσε ο Α. Κόστα δείχνοντάς μας καμένο το σενάριο από την πλευρά της ΕΕ για ειρήνη. Άλλωστε, ο Β. Ζελένσκι είχε δηλώσει ότι τάσσεται κατά της εκεχειρίας και προσβλέπει σε ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Προς ώρας, η ένταξη της Ουκρανίας στην ΕΕ αφήνεται στο μέλλον, ώστε να συνεχίσει την «καλή δουλειά» η χώρα με ενδεχόμενο να ανοίξει από το 2025 η πρώτη δέσμη των διαπραγματευτικών κεφαλαίων και βλέπουμε…
Παρωπίδες
Με δύο πολεμικά μέτωπα ανοιχτά, η ΕΕ αποφάσισε, κατόπιν πρότασης του έλληνα πρωθυπουργού, την πραγματοποίηση έκτακτης συνεδρίασης (χωρίς προσχέδιο, ούτε συμπεράσματα) για την άμυνα στις 3 Φεβρουαρίου, αφότου έχει αναλάβει καθήκοντα ο Ντ. Τραμπ, ο οποίος απαιτεί την αύξηση των ευρωπαϊκών στρατιωτικών δαπανών στο ΝΑΤΟ. «Θα είναι ένα μήνυμα προς τις ΗΠΑ ότι ως Ευρωπαϊκή Ένωση αναλαμβάνουμε σοβαρά τις ευθύνες μας», είπε ο Κ. Μητσοτάκης υποστηρίζοντας τη δημιουργία ευρωπαϊκού αμυντικού ταμείου, λίγες βδομάδες προτού αναλάβει η Ελλάδα τη θέση για δύο χρόνια του μη μόνιμου μέλους του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Τον Μάρτιο, η πρόεδρος της Κομισιόν ανέλαβε την ευθύνη να παρουσιάσει σε Σύνοδο τις προτάσεις της για τις αλλαγές στο μεταναστευτικό-προσφυγικό, όπως συζητήθηκαν από τους 9, που μάλλον θα παραβιάζουν εκ νέου το διεθνές δίκαιο.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση καταρρέει. Οι ευρωπαϊκές τράπεζες είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένες σε γαλλικό ιδιωτικό και δημόσιο χρέος (10%) και σε γερμανικό (9%). Η γαλλική και η γερμανική κρίση μπορεί να αποτελέσουν τη θρυαλλίδα για μια νέα ευρωπαϊκή οικονομική κρίση, που όμοιά της ζήσαμε στο πετσί μας με την κατάρρευση των PIIGS (Πορτογαλία, Ισπανία, Ιρλανδία, Ιταλία, Ελλάδα) το 2011. Η έκθεση Ντράγκι κρούει τον κώδωνα του κινδύνου και όλοι οι οικονομικοί οίκοι συμφωνούν. Αντί η Ευρώπη να ασχοληθεί πώς θα διασωθεί η Ένωσή της, επιλέγει να αγνοεί τα σημάδια αλλά και τη ζώσα πραγματικότητα και να συζητά σε κλειστές συνεδριάσεις πώς θα παραμείνει περίκλειστη για να μην επηρεαστεί από τις γεωπολιτικές εξελίξεις. Ο μόνος δρόμος είναι η σταθερότητα της περιοχής, που μπορεί να συμβεί μόνο με ειρήνη, θέση που απαιτεί να διαλέξεις τους συμμάχους σου, αλλά και η επιλογή να υλοποιηθεί ένα σχέδιο μακράς πνοής για την Ευρωπαϊκή Ένωση, και εδώ είναι που πρέπει να παρέμβει η Αριστερά, όταν η ακροδεξιά είναι αυτή που ορίζει την ατζέντα και ελέγχει και κυβερνήσεις.