Enzo Traverso «Η Γάζα μπροστά στην ιστορία», μετάφραση: Νίκος Κούρκουλος, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2024
Σε αυτό το σύντομο έργο του, που αποτελείται από τρία δοκίμια, ο Έντσο Τραβέρσο στοχάζεται πάνω στον ολιστικά καταστροφικό πόλεμο που εξαπέλυσε το Ισραήλ στη Γάζα υπό το φως της εμπειρίας του ως ιστορικός και παρεμβατικός διανοούμενος. Προσφέρει έτσι στον αναγνώστη μια συμπυκνωμένη επισκόπηση δεκαετιών έρευνας και σκέψης για ένα πολυσύνθετο θέμα, παρέχοντας μια πολύ βαθύτερη προοπτική για την τραγωδία της Γάζας.
Το βιβλίο του Τραβέρσο είναι μια θεμελιώδης κριτική στους παραμορφωμένους τρόπους με τους οποίους η γενοκτονία στη Γάζα συζητείται από μεγάλα τμήματα της Δύσης. Ουσιαστικά εξηγεί πώς μια παραμορφωμένη μνήμη του Ολοκαυτώματος επιτρέπει και νομιμοποιεί την εκδήλωση της γενοκτονίας στη Γάζα.
Μπροστά σε μια τεράστια προσπάθεια διαστρέβλωσης των γεγονότων έρχεται αυτή η διαυγής ανάλυση του σπουδαίου Ιταλού ιστορικού, που εξηγεί, μεταξύ άλλων, γιατί η Δύση δεν είναι σε θέση και δεν θέλει να σταματήσει να εξοπλίζει το Ισραήλ, πώς χρησιμοποιείται η μνήμη του Ολοκαυτώματος για την υπεράσπιση του Ισραήλ και πώς το Ισραήλ καταφέρνει να παρουσιαστεί ως θύμα καταστρέφοντας τη Γάζα κάτω από ένα χαλάζι από βόμβες.
Ο Τραβέρσο τοποθετεί τις φρικαλεότητες της 7ης Οκτωβρίου και την καταστροφή της Γάζας από το Ισραήλ, σε μια ιστορική ακολουθία που περιλαμβάνει τόσο τη Σοά όσο και τη Νάγκμπα (δηλαδή τον βίαιο ξεριζωμό των Παλαιστίνιων από τη Γη τους), τα εγκλήματα του ναζισμού και τα εγκλήματα του ισραηλινού εποικισμού. Το αποτέλεσμα είναι ένα έργο ηθικής βαρύτητας, που διατυπώνει ένα κατηγορώ για τη ρητορική υπονόμευση με την οποία το Ισραήλ και οι υποστηρικτές του στη Δύση δικαιολογούν τη σφαγή της Γάζας. Η σφαγή της Γάζας υπονομεύει τον πολιτισμό της δημοκρατίας.
Όσοι νόμιζαν ότι οριενταλισμός ήταν νεκρός στον παγκόσμιο κόσμο του εικοστού πρώτου αιώνα έκαναν μεγάλο λάθος, γράφει ο Τραβέρσο. Οι βασικές οριενταλιστικές παραδοχές που ανέλυσε ο Έντουαρντ Σαΐντ πριν από σαράντα χρόνια είναι ορατές παντού. Εξάλλου, όπως έχει υποστηρίξει ο ιταλός ιστορικός, ο αντισημιτισμός εξακολουθεί μεν να υφίσταται στις δυτικές κοινωνίες, όμως αυτό που πλέον κυριαρχεί (ειδικά στους κύκλους της άκρας δεξιάς) είναι η ισλαμοφοβία.
«Αντιμετρική» προσέγγιση που αμφισβητεί την προπαγάνδα
Το βιβλίο του Τραβέρσο καταδεικνύει την πολιτική οξυδέρκεια και την ιστορική διορατικότητα του συγγραφέα. Η «αντιμετρική» προσέγγισή του αμφισβητεί την προπαγάνδα της κυρίαρχης ιδεολογίας. Όπως μας έδειξε και στο μνημειώδες έργο του «Επανάσταση: Διανοητική και πολιτισμική ιστορία», ο Τραβέρσο δεν αποστρέφεται την αντιαποικιακή και επαναστατική βία – και σ’ αυτό το πλαίσιο τοποθετεί την παλαιστινιακή αντίσταση. Το τελευταίο είναι απαραίτητο στοιχείο για την κατανόηση της σύγκρουσης.
Ο Τραβέρσο αποδομεί το δόγμα της ισραηλινής κυριαρχίας «στη γη μεταξύ του ποταμού και της θάλασσας». Συγχρόνως ξεδιαλύνει τη σύγχυση που επικρατεί γύρω από τις έννοιες του «αντισημιτισμού» και του «αντισιωνισμού». Χωρίς να ελαχιστοποιεί την πολυπλοκότητα της κρίσης στην οποία βρισκόμαστε, το βιβλίο ολοκληρώνεται με ένα απαραίτητο διεθνικό όραμα – τη δημιουργία ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους πλάι στο κράτος του Ισραήλ.
Όπως έγραψε και ο Παλαιστίνιος Ρασίντ Χαλίντι καθηγητής Ιστορίας στο Κολούμπια και συγγραφέας της εκπληκτικής ιστορικής μελέτης «The Hundred Years' War on Palestine: Α History of Settler Colonialism and Resistance, 1917-2017» (Metropolitan Books, 2020), «ο Έντσο Τραβέρσο δίνει μια αυστηρή και ιστορικά τεκμηριωμένη απάντηση στο κυρίαρχο ισραηλινό αφήγημα, στην ουσιαστικά ομόφωνη αγιοποίηση από τις δυτικές ελίτ του γενοκτονικού πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα και στην ανέντιμη επίκληση του αντισημιτισμού (σε ορισμένες περιπτώσεις και από την άκρα δεξιά)∙ σε όλα αυτά τα όπλα που επιστρατεύουν οι παραπάνω για να επιτεθούν στους υποστηρικτές των παλαιστινιακών δικαιωμάτων».
Μικρό βιογραφικό
Ο Έντσο Τραβέρσο γεννήθηκε στο Γκάβι (Πιεμόντε) το 1957. Σπούδασε ιστορία στο Πανεπιστήμιο της Γένοβας και ολοκλήρωσε το διδακτορικό του το 1989 στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales, κάτω από την εποπτεία του Μικαέλ Λεβί. Αφού δίδαξε, για πολλά χρόνια, στο Πανεπιστήμιο της Πικαρδίας «Jules Verne», στην Αμιέν, είναι σήμερα καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ της Νέας Υόρκης. Παρεμβαίνει συχνά, με άρθρα του, στις ιστορικές και πολιτικές διαμάχες του καιρού μας. Στα ελληνικά έχουν κυκλοφορήσει, από τις Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, τα βιβλία του: «Διά πυρός και σιδήρου: Περί του ευρωπαϊκού εμφυλίου πολέμου, 1914-1945» (2013), «Οι ρίζες της ναζιστικής βίας: Μια ευρωπαϊκή γενεαλογία» (2013), «Τι απέγιναν οι διανοούμενοι;» (2014), «Η ιστορία ως πεδίο μάχης: Ερμηνεύοντας τις βιαιότητες του 20ού αιώνα» (2016), «Αριστερή μελαγχολία: Η δύναμη μιας κρυφής παράδοσης» (2017), «Τα νέα πρόσωπα του φασισμού (2017), Το τέλος της εβραϊκής νεοτερικότητας: Ιστορία μιας συντηρητικής στροφής» (2020), «Ιδιότυπα παρελθόντα: Το “εγώ” στη γραφή της Ιστορίας» (2021), «Επανάσταση: Διανοητική και πολιτισμική ιστορία» (2023).