Παρατηρώ ότι στους κύκλους των αγνωστικιστών και των άθεων, τα Χριστούγεννα «μιλούν» πιο βαθιά στις καρδιές και στο συναίσθημά μας απ’ ό,τι στους κύκλους των χριστιανών. Κι αυτό γιατί οι τυπικά θρησκευόμενοι ή οι ουσιαστικά ευσεβείς έχουν λύσει διά της πίστεως τα προαιώνια, αναπάντητα ερωτήματα της ανθρώπινης ύπαρξης και έχουν το κεφάλι τους ήσυχο. Εμείς οι υπόλοιποι προσπαθούμε να αντλήσουμε την χαρά και μαγεία της γιορτής μέσα από αναδρομές στη νεότητα και την παιδική μας ηλικία, ξορκίζοντας έτσι την πανταχού παρούσα πολιτική μας ορθότητα.
Τελικά, τα Χριστούγεννα είναι μια γιορτή που την έχει ο καθένας μέσα του με τον δικό του τρόπο. Ξεδιαλέγοντας τις καταγραφές της μνήμης, θα γυρίσω περίπου τριάντα χρόνια πίσω. Τότε, την παραμονή των Χριστουγέννων, τα εμπορικά καταστήματα έκλειναν στις έξι το απόγευμα και η αγορά της Θεσσαλονίκης ερήμωνε παντελώς. Ο κόσμος μαζευόταν στα σπίτια για το βραδινό τραπέζι και στους δρόμους σπανίως έβλεπες κάποια βιαστικά αυτοκίνητα ή κάποιον ξεχασμένο, μοναχικό πεζό που καθυστερούσε χαζεύοντας τις βιτρίνες μιας και πιθανά δεν τον περίμενε κανείς να γυρίσει στο σπίτι. Οι βιτρίνες, βέβαια, ήταν τότε κομψοτεχνήματα. Σα να συμμετείχαν σε κάποιον διαγωνισμό με μεγάλο έπαθλο, οι μαγαζάτορες ανταγωνίζονταν στην πιο ευφάνταστη και πρωτότυπη διακόσμηση της βιτρίνας τους, που περιελάμβανε όχι μόνο χριστουγεννιάτικα θέματα, αλλά και άλλες ποικίλες και εντυπωσιακές καλλιτεχνικές δημιουργίες. Στους έρημους δρόμους της παραμονής των Χριστουγέννων, οι στολισμένες βιτρίνες ήταν σαν να ζωντάνευαν δημιουργώντας έναν εντυπωσιακό, παραμυθένιο κόσμο.
Αρκετή ώρα πριν στρωθεί το γιορτινό τραπέζι, έβρισκα την ευκαιρία και κατέβαινα με το αμάξι στο κέντρο της πόλης. Το πάρκαρα όπου ήθελα στην άδεια Τσιμισκή, την περπατούσα χαζεύοντας τις στολισμένες βιτρίνες, βάζοντάς τις σε αξιολογική σειρά ώστε να καταλήξω στην καλύτερη από όλες και κατέληγα να επισκεφτώ το μοναδικό, κυριολεκτικά, ανοιχτό κατάστημα εκείνη την ώρα, το υπόγειο βιβλιοπωλείο του Μπαρμπουνάκη. Ο αγέρωχος, ηλικιωμένος κύριος Μπαρμπουνάκης στεκόταν αιωνίως πίσω από τον πάγκο του, με τον παπαγάλο του να στρογγυλοκάθεται πάνω στον ώμο του −σαν τον πειρατή στη γέφυρα του ιστιοφόρου του− γνωρίζοντας απολύτως τη θέση κάθε βιβλίου που τού ζητούσες στον τεράστιο χώρο του βιβλιοπωλείου του, το οποίο είχε πάντα τη λανθάνουσα μυρουδιά της υγρασίας του υπόγειου, ανάμεικτη με την κυρίαρχη μυρουδιά του χαρτιού. Ακόμα θυμάμαι τα βιβλία που αγόρασα από το υπόγειο ανταλλάσοντας ευχές με αυτόν τον ιδιαίτερο βιβλιοπώλη, κλείνοντας με τον καλύτερο τρόπο τις μοναχικές μου βόλτες στις παραμονές εκείνων των Χριστουγέννων!
Εκτός από το υπόγειο του Μπαρμπουνάκη, εκείνη την εποχή, ιδιαίτερα σημαντικό ήταν και το βιβλιοπωλείο του Ραγιά, πρώτα στην Τσιμισκή και μετά στην οδό Ερμού. Ο Ραγιάς ήταν ο απόλυτος άνθρωπος του βιβλίου! Εκτός του ότι στο βιβλιοπωλείο του ήταν αδύνατο να μη βρεις αυτό που ζητούσες, ο ίδιος ήταν ένα τέρας μνήμης και γνώσεων, αραδιάζοντας απίστευτες λεπτομέρειες για βιβλία και συγγραφείς σαν να είχε διαβάσει ό,τι υπήρχε και δεν υπήρχε στην τρέχουσα και στην παρελθούσα βιβλιοπαραγωγή. Το σπουδαιότερο, βέβαια, ήταν ότι η οξύνοιά του και η ποιοτική, κριτική του ματιά σε κατηύθυνε αποτελεσματικά στην επιλογή των βιβλίων που ήθελες να αγοράσεις.
Πήγα και φέτος στη γιορτινή και στολισμένη πλατεία Αριστοτέλους. Δεν με ενόχλησε τόσο η κυριαρχία των χιλιάδων λαμπιονιών που αποτελεί το σύγχρονο τεχνολογικό μέσο το οποίο επισκιάζει, μέσω του εντυπωσιασμού και της υπερβολής, τις παραδοσιακές κατασκευές στολιδιών. Με ενόχλησαν βαθύτατα οι ταμπελίτσες του δήμου, που ήταν καρφωμένες μπροστά σε κάθε γιορτινή κατασκευή, με τις οποίες ο δήμος Θεσσαλονίκης ευχαριστούσε τους χορηγούς που χρηματοδότησαν αυτές τις ακριβές συνθέσεις με τα λαμπιόνια. Όλως τυχαίως(;) η πλειονότητα των χορηγών ήταν εταιρείες του χρηματιστηρίου της ενέργειας κι ο δήμος Θεσσαλονίκης υποκλινόταν δουλικά σε αυτούς που νέμονται και κερδοσκοπούν πάνω σ’ ένα από τα βασικότερα δικαιώματα των πολιτών. Τελικά, οι χορηγοί κερδίζουν από όλα, ακόμα και από τη γιορτινή υπεραξία των Χριστουγέννων…
Πάνος Δημητρούδης