Το 2024 σφραγίστηκε με μια ακόμη σειρά από ναυάγια στο Αιγαίο. Ανθρώπινες ζωές που αναζητούν μια καλύτερη τύχη στη φερόμενη Ευρωπαϊκή γη της επαγγελίας, κατέληξαν στο βυθό της Μεσογείου.
Παρόλα αυτά έχουμε συνηθίσει στο θέαμα ανθρώπινων ζωών στη θάλασσα. Μέσα στο πρόγραμμα είναι και τα ναυάγια, θα σκεφθεί λίγο κυνικά ο μέσος ευρωπαίος άνθρωπος.
Και οι πολιτικοί θα σκεφθούν ότι κανείς δεν θέλει μετανάστες στην πατρίδα του. Καμία δομή στη Ρόδο, καμία δομή στην Κρήτη. Να μην έρχονται, θα πουν οι νησιώτες μας.
Όμως ο ίδιος ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος πρόσφατα διαπίστωσε έλλειψη εργατικού δυναμικού, κοιτώντας ως λύση τη μετανάστευση, ενώ όλοι καταλαβαίνουν ότι οι πυρκαγιές που διαρκώς ανάβουν στη Μέση Ανατολή ωθούν τον κόσμο να ψάχνει ένα ασφαλές καταφύγιο.
Εξάλλου ο ίδιος μέσος άνθρωπος αναζητά χέρια να μαζέψουν τη σοδειά, ανθρώπους να βοηθήσουν τη γηράσκουσα κοινωνία μας.
Μια ματιά μόνο στις στατιστικές της Εθνικής Στατιστικής Υπηρεσίας αρκεί. Ο δείκτης γήρανσης (πληθυσμός άνω των 65 προς πληθυσμό 0-14 ετών) έχει πλέον λάβει εκθετική πορεία. Μαζί με μια σταθερή φυσική μείωση του πληθυσμού από τις αρχές της οικονομικής κρίσης που συνεχίζει έως σήμερα, σημαίνει ότι η Ελλάδα ερημώνει, όπως ερημώνουν και οι πιο φτωχές από τις επαρχίες μέσα στη χώρα μας.
Θα μας σώσει η μετανάστευση; Σίγουρα δεν θα χειροτερεύσει την κατάσταση. Ούτε της οικονομίας, αλλά ούτε και της κοινωνίας.
Θα αλλοιωθεί ο εθνοθρησκευτικός χαρακτήρας των κοινωνιών μας; Εδώ είναι το σημείο που πρέπει να αντιπαρατεθούμε στην επελαύνουσα Ακροδεξιά.
Η Ακροδεξιά κάθε είδους και κάθε απόχρωσης ομνύει στη διατήρηση της παράδοσης, στη διατήρηση αναλλοίωτου του χαρακτήρα των κοινωνιών μας. Με τη μετανάστευση απειλείται το έθνος, απειλείται η θρησκεία, απειλείται η οικογένειά μας, λένε.
Ο νέος μπαμπούλας είναι εδώ και αρκετά χρόνια, από τα χρόνια της κρίσης ιδίως και μετά, η μετανάστευση. Όλοι πλέον κατανοούν ότι οι ξένοι δεν θα μας πάρουν τις δουλειές, αλλά φοβούνται την αλλοίωση των εθνικών και θρησκευτικών μας χαρακτηριστικών.
Είναι, όμως, αναλλοίωτα τα εθνικά και θρησκευτικά μας χαρακτηριστικά; Ή μήπως θα πρέπει να ξαναβρούμε την ελληνικότητα, μέσα σε μια νέα κοινωνική συνθήκη; Όσο μας αλλοιώνουν οι μετανάστες, άλλο τόσο μας αλλοιώνουν και οι τουρίστες, οι οποίοι απομυζούν κάθε ίχνος παραδοσιακότητας και επιβάλλουν την ομοιομορφία, για να μπορέσουν να την αφομοιώσουν και να την αντιληφθούν.
Από την άλλη, κάθε μετανάστης που μένει στην Ελλάδα, σέβεται και την παράδοση και ανακαλύπτει το γνήσιο και το αληθινά παραδοσιακό, εκεί που ο τουρίστας θα προσπεράσει.
Το στοίχημα της νέας μας ελληνικότητας είναι να εντάξουμε σε αυτή τον κάθε λογής ξένο που περνά από τη χώρα μας. Η Μαρίνα Σάττι είναι ένα καλό παράδειγμα προς αυτή την κατεύθυνση. Όσο κι ο Μάστορας που επανεφηύρε τον Καζαντζίδη.
Στη Γερμανία, την Αγγλία, την Ολλανδία, τη Σουηδία, όπου καταλήγουν οι μετανάστες που περνούν κι από εδώ, όπως και οι δικοί μας Έλληνες που συνεχίζουν να ξενιτεύονται, διαμορφώνεται μια νέα ευρωπαϊκότητα. Το στοίχημα των κοινωνιών μας δεν είναι να παραμείνουν αναλλοίωτες, αλλά να ενσωματώσουν, αν δεν αφομοιώσουν, όσους έρχονται.
Το έχουμε ξαναπεί. Το ατού της Ευρώπης δεν είναι η θρησκεία, δεν είναι η βασιλεία, δεν είναι το έθνος που χάνεται μέσα σε μια απροσδιόριστη ευρωπαϊκή ταυτότητα. Είναι το κράτος δικαίου. Αν το χάσει, χάθηκε. Για τον σεβασμό στα δικαιώματα του ανθρώπου, για μια οργανωμένη κοινωνική ζωή που υπακούει σε κανόνες πέρα από εθνικές, θρησκευτικές ή φυλετικές διαφορές, θαλασσοπνίγεται κι ο μετανάστης να έρθει στην Ευρώπη.
Και αυτό το κοινωνικό σύστημα, αυτή η κοινωνική συνθήκη, δεν μπορεί να αφήνει περιθώρια σε εθνικές, θρησκευτικές ή φυλετικές προτιμήσεις, όπως αρέσκονται οι θιασώτες της νέας Δεξιάς.
Κατανοώ ότι έχουμε αφήσει στη μπάντα τις οικονομικές και κοινωνικές διαφορές, οι οποίες εξακολουθούν να υπάρχουν και να λειτουργούν και μέσα στην ευρωπαϊκή κοινωνία. Παρόλα αυτά, ας διαφυλάξουμε ότι παλεύουμε για την άρση και αυτών των διαφορών και ότι, συγκριτικά με τον υπόλοιπο κόσμο, η Ευρώπη, διατηρεί ακόμη μια ψαλίδα λιγότερο δυσανάλογη από άλλα μέρη του πλανήτη και ως προς τις οικονομικές και κοινωνικές διαφορές.
Καθήκον μας είναι να μην αφήσουμε τους αποκλεισμένους των κοινωνιών μας στη μοίρα τους. Γιατί ο κοινωνικός πόλεμος τότε θα είναι προ των πυλών. Εξίσου, όμως, καθήκον μας είναι να διαφυλάξουμε και αυτή την αστική ευρωπαϊκή κοινωνία, που έχει διαμορφωθεί τα τελευταία 80 χρόνια, ως μια νέα παραδοσιακότητα.
Μια παραδοσιακότητα αστικών ελευθεριών, στοιχειώδους δημοκρατικής λειτουργίας και σεβασμού των δικαιωμάτων του ανθρώπου. Η Ελλάδα είναι πιο νέα σε αυτή τη συνθήκη, μετρά ήδη από τη μεταπολίτευση και εδώ. Και η απειλή εναντίον της δεν είναι η νεόκοπη μετανάστευση, αλλά ο μπαμπούλας του εθνικισμού. Κάθε ναυάγιο, λοιπόν, μετρά ανθρώπινες ψυχές κι είναι δικές μας και αυτές οι ψυχές.