Η γερμανική κοινωνία δεν ήταν ποτέ άλλοτε τόσο «τρομαγμένη», όσο στις αρχές του 2016 και αυτό το δεδομένο θα καθορίσει τις πολιτικές εξελίξεις των επόμενων μηνών
Ίσως η κατανόηση του τι ακριβώς σημαίνει «γερμανική Ευρώπη» να είναι αυτή που κάνει πολλούς γερμανούς αναλυτές να συνειδητοποιούν τι θα μπορούσε να σημάνει η διάλυση μιας τέτοιας Ευρώπης, που πολλές φορές το τελευταίο διάστημα μοιάζει να βρίσκεται πλέον μια ανάσα μακριά. Δεν μπορεί να είναι τυχαίο ότι την εβδομάδα που πέρασε ακόμα και βαθιά συντηρητικοί γερμανοί αρθρογράφοι καυτηρίασαν την ευκολία, με την οποία ορισμένοι πολιτικοί σε γειτονικές τους χώρες, προτείνουν «λύσεις» σκορπίζοντας απλά βερμπαλισμό.
Κορυφαία στιγμή ήταν ίσως η ειρωνεία της «συστημικής» Frankfurter Allgemeine Zeitung απέναντι στην υπουργό Εσωτερικών της Αυστρίας, με το σχόλιο ότι οι «θαλασσοπόροι Αυστριακοί έχουν μεγάλη εμπειρία στο πώς μπορούν να προστατευτούν τα θαλάσσια σύνορα». Ανάλογα ειρωνικά σχόλια γράφτηκαν και για κάποιους βέλγους πολιτικούς. Το προσφυγικό μοιάζει να έχει παραμερίσει οποιαδήποτε άλλη συζήτηση στην Ευρώπη και η χώρα που έχει δεχτεί και το μεγαλύτερο αυτού του κύματος ως «τελικός προορισμός» δεν θα μπορούσε να αποτελέσει εξαίρεση. Ειδικά τώρα, που όπως σημείωνε η αριστερή tageszeitung, έσπασε το «μέτωπο των προθύμων» να βοηθήσουν σε μια κοινή λύση, που φαινόταν να είχε συγκροτήσει η κυρία Μέρκελ, μετά την απότομη στροφή της Αυστρίας του Βέρνερ Φάυμαν.
Σε συντηρητικά μονοπάτιαΦυσικό επακόλουθο ήταν να μην κοπάσει η κριτική απέναντι στην καγκελάριο, αφού κάποιοι αδυνατούν να της συγχωρήσουν το γεγονός, ότι οι αρχικές της δηλώσεις για το ζήτημα ερμηνεύτηκαν ως «κάλεσμα» για τους ανθρώπους, που είχαν εγκαταλείψει τις πατρίδες τους αναζητώντας ένα καλύτερο μέλλον. Το Spiegel αναρωτιόταν αν πραγματικά η γερμανίδα καγκελάριος είναι αποφασισμένη να φτάσει μέχρι το τέλος και να θυσιάσει έτσι μια δεκαετία απόλυτης προσωπικής της πολιτικής ηγεμονίας. Και οι Βαυαροί του Χορστ Ζέεχοφερ απείλησαν ακόμα και με προσφυγή στο Ανώτατο Συνταγματικό Δικαστήριο, αν το Βερολίνο δεν αποφασίσει επιτέλους να αλλάξει πολιτική. Αλλά ακόμα και οι υποστηρικτές τους παραδέχονταν ότι αυτή ήταν μια εξαιρετικά αμήχανη κίνηση, που μπορεί να στόχευε στον προσωρινό εντυπωσιασμό, αλλά δεν μπορεί να δώσει λύση σε ένα πρόβλημα, που το Βερολίνο ορθώς επιμένει να τονίζει ότι είναι ευρωπαϊκό.
Όμως κανείς δε μπορεί να παραβλέψει ότι η όλη συζήτηση μετατοπίζει συνολικά την κονωνία σε φοβικότερα και κατά συνέπεια πιο συντηρητικά μονοπάτια. Δεν είναι μόνο τα ποσοστά εκλογικών προβλέψεων, που δείχνουν για παράδειγμα ενισχυμένη την ξενοφοβική και αντιευρωπαϊκή «Εναλλακτική για τη Γερμανία». Το Ινστιτούτο Αλλενσμπαχ κατέγραφε για παράδειγμα ότι αν στις αρχές του 2015 ήταν 56% το ποσοστό εκείνων που ατένιζαν τη νέα χρονιά με ελπίδα, φέτος το αντίστοιχο νούμερο είναι μόλις 41%. Είναι μια συγκλονιστική διολίσθηση προς την απαισιοδοξία για την πλουσιότερη και ισχυρότερη χώρα της Ευρωπαϊκής Ενωσης και επιβεβαιώνει ότι η γερμανική κοινωνία μαθαίνει πια να ζει με συντροφιά την ανασφάλεια και τον φόβο. Μερικά ακόμα ενδιαφέροντα στοιχεία από αυτή τη δημοσκόπηση είναι ότι για παράδειγμα φέτος το 82% φοβάται αύξηση της βίας και της εγκληματικότητας και το 74% ένα τρομοκρατικό χτύπημα. Και αυτά τα νούμερα έχουν «απογειωθεί» σε σχέση με τον περασμένο χρόνο. Και φυσικά δεν χρειάζεται να είναι κανείς κάτοχος πτυχίων κοινωνιολογίας για να σκεφτεί πώς αντιδρούν και που αναζητούν συνήθως την γαλήνη οι τρομαγμένες κοινωνίες. Σε λαϊκιστές καταστροφολόγους, οι οποίοι τελευταία έχουν ανακαλύψει και το όπλο της διασποράς φημών μέσω του διαδικτύου με απίθανες ιστορίες για εγκληματικές ενέργειες «σκουρόχρωμων αλλοδαπών» που προκαλούν θύελλα «αυθόρμητων» σχολίων με ένα κοινό παρονομαστή: «Διώξτε τους». Σε όλα αυτά το πολιτικό σύστημα δείχνει να αντιδρά μάλλον αμήχανα και σπασμωδικά.
Κλονίζεται το προφίλ της ΜέρκελΕίναι, για παράδειγμα, σίγουρο ότι η απόφαση ενός νέου πακέτου για το άσυλο, που περιορίζει τις δυνατότητες επανένωσης οικογενειών μεταναστών δεν πρόκειται να καθησυχάσει αυτούς που θεωρούν την έλευση προσφύγων ως απειλή, και δεν θα «ξεφουσκώσει» τα πανιά των λαϊκιστών που ζητούν μια πιο σκληρή πολιτική. Ήταν πάντως ένα μικρό βήμα εκτόνωσης των μεγάλων τριβών, που βιώνει το τελευταίο διάστημα ο κυβερνητικός συνασπισμός και έκανε πολλούς να μιλούν για την απόλυτη παράλυσή του.
Οι πολιτικές αντιπαραθέσεις και οι εντάσεις ακόμα και μέσα στην κυβέρνηση είναι που ακριβώς ενισχύουν αυτά τα αισθήματα ανασφάλειας και κλονίζουν το προφίλ της γερμανίδας καγκελαρίου, που παραδοσιακά ξεχώριζε σαν «καταφύγιο στην καταιγίδα». Κι αυτό που άλλοτε λειτουργούσε ως πλεονέκτημά της, ότι δηλαδή η «φυσικός» Μέρκελ περίμενε πρώτα την απόφαση του... πειράματος πριν εκδηλώσει την άποψη της τώρα της καταλογίζεται ως μεγάλο μειονέκτημα... Χαρακτηριστικό ήταν το σχόλιο του Στέφαν Αουστ στην die Welt, με δριμύτατες επικρίσεις για την άρνηση της Μέρκελ να ομολογήσει το... λάθος της. Η ίδια πάντως ζήτησε και πάλι «υπομονή» έκανε λόγο για μικρά βήματα επιτυχίας και φάνηκε να ελπίζει στη συνεργασία της Άγκυρας για την υλοποίηση του ολλανδικού πλάνου επιστροφής προσφύγων από την Ελλάδα προς την Τουρκία με φέρυ μποτ.
Δημήτρης Σμυρναίος