Του Θάνου ΧατζόπουλουΠολύ σκοτεινό φαινόταν το βράδυ της Παρασκευής το μέλλον της διαπραγμάτευσης με το κουαρτέτο. Από το «είμαστε πολύ κοντά σε συμφωνία που θα είναι μέσα στα όρια της Αριστεράς» που δήλωσε την Πέμπτη ο Ευκλ. Τσακαλώτος, το οποίο συμπληρώθηκε με την επιφύλαξη ότι οι συζητήσεις θα εξαντλήσουν όλα τα χρονικά περιθώρια («μια εργασία επεκτείνεται σε διάρκεια τόσο όσο που να γεμίσει το χρόνο που είναι διαθέσιμος για την ολοκλήρωσή της σύμφωνα με το νόμο του Πάρκινσον»), φτάσαμε στο δημόσιο μάθημα οικονομικών στο ΔΝΤ το απόγευμα της Παρασκευής. «Οι ισχυρισμοί του ΔΝΤ πως αν το αφορολόγητο μειωθεί πολύ για όλους, ακόμη και για όσους έχουν εισόδημα πάνω από 40.000 ευρώ, τότε βοηθάμε τους φτωχούς, όχι τους πλούσιους, προκαλεί έκπληξη» τόνισαν κύκλοι του υπουργείου συμπληρώνοντας πως με αυτήν την άποψη οι Άνταμ Σμιθ, Τζον Μέιναρντ Κέινς, Μίλτον Φρίντμαν θα είχαν υπαρξιακό πρόβλημα...».
Ο ειρωνικός τόνος της ανακοίνωσης φανερώνει -πως παρά τα όσα διαμηνύονταν από ελληνικής πλευράς έως εκείνη τη στιγμή- η συμφωνία για διατήρηση του αφορολόγητου πάνω από τα 9.000 ευρώ δεν είναι δεδομένη. Δεν διαφωτίζει όμως για το τι προτίθεται να κάνει στη συνέχεια η ελληνική πλευρά.
Είναι μια προσπάθεια να απομονώσει τις αξιώσεις του ΔΝΤ για το φορολογικό ελπίζοντας πως μπορεί να επιτευχθεί μια συμφωνία με τους υπόλοιπους εταίρους με την ανοχή του Ταμείου; Ή αποτελούσε μια κραυγή απόγνωσης μπροστά στην πίεση που ξεπερνά κατά πολύ ακόμη και τις πιο μετριοπαθείς κόκκινες γραμμές; Στη δεύτερη περίπτωση θα μπορούσε κάποιος να ισχυριστεί ότι αποτελεί απόπειρα να κατασκευαστεί ένα άλλοθι μπροστά σε μια άτακτη υποχώρηση.
Μια τρίτη ενδιάμεση εκδοχή είναι πως για μια ακόμη φορά η κυβέρνηση ετοιμάζεται να θέσει το ζήτημα σε πολιτικό επίπεδο (μέσω επαφών του Αλ. Τσίπρα με τους ευρωπαίους ηγέτες) για να περιορίσει τις πιέσεις που δέχεται από το ΔΝΤ. Παρακινδυνευμένη ενέργεια που έχει χρησιμοποιηθεί και στο παρελθόν με πενιχρά αποτελέσματα.
Έξι αιχμηρές άκρεςΙσως τη στιγμή που διαβάζετε αυτές τις γραμμές το τοπίο να έχει ξεκαθαρίσει. Αλλά το έδαφος για τη συμφωνία που θα ξεκλειδώσει την αξιολόγηση έχει προετοιμαστεί από τις μέχρι τώρα συζητήσεις με τους επικεφαλής του κουαρτέτου και αυτό δεν φαίνεται ότι μπορεί να αλλάξει στις κεντρικές του γραμμές. Και αυτές οι γραμμές έχουν πολύ αιχμηρές άκρες, που πληγώνουν ακόμη περισσότερο τους πολίτες.
Πρώτον, η διαπραγμάτευση παρά τις προσπάθειες της ελληνικής πλευράς δεν «έσπασε» σε αυτόνομα θέματα (δημοσιονομικό κενό, φορολογικό, ασφαλιστικό) κάτι που θα έδινε περισσότερα περιθώρια ελιγμών στην κυβέρνηση και οδηγεί σε μια τέλεια παγίδα. Ο,τι θα αποσπάσει σε μια πτυχή της συμφωνίας θα πρέπει να το παραχωρήσει σε κάποια άλλη αφού όλα πάνε πακέτο.
Δεύτερον, η ελληνική πλευρά καίγεται κυριολεκτικά για την όσο το δυνατόν ταχύτερη ολοκλήρωση της αξιολόγησης ώστε μετά να ζητήσει την έναρξη της συζήτησης για το χρέος. Οι δανειστές το ξέρουν και προσθέτουν και τον παράγοντα χρόνο στην εκβιαστική τακτική τους. Ετσι, αν η κυβέρνηση θέλει να κλείσει την αξιολόγηση θα αναγκαστεί να κάνει επιπλέον υποχωρήσεις.
Τρίτον, κατά ένα παράδοξο τρόπο η πολιτικά ορθή επιλογή του οικονομικού επιτελείου να προστατεύσει τα χαμηλότερα στρώματα μειώνοντας στο ελάχιστο το αφορολόγητο (κατά 100-200 ευρώ και οπωσδήποτε πάνω από τα 9.000 ευρώ) οδήγησε σε ένα παιχνίδι συντελεστών που πλήττει τις μεσαίες εισοδηματικές κατηγορίες έτσι όπως διαμορφώθηκαν στα χρόνια του μνημονίου. Σύμφωνα με πολλές πηγές, στις προτάσεις που κατέθεσε η ελληνική πλευρά, οι φορολογικές επιβαρύνσεις για τους μισθωτούς και συνταξιούχους ξεκινούν από τα 20.000 ευρώ αντί από τα επίπεδα των 30.000 ευρώ που επιδίωκε αρχικά. Ομως έτσι το όριο αυτό κατεβαίνει πολύ χαμηλά με αποτέλεσμα ένα τμήμα φορολογούμενων -όχι από το ρετιρέ- να επιβαρυνθεί περισσότερο.
Το Ταμείο φαίνεται να επιμένει στη δραστική περικοπή του αφορολόγητου ορίου στις 7.000 ευρώ. Αν ισχύσει η λογική του μέσου όρου (ανάμεσα στα 9.000 + και τα 7.000) για την επίτευξη συμφωνίας τότε η έκπτωση φόρου από τα 2.100 ευρώ πέφτει κοντά στα 1.800.
Τέταρτον, στο μέτωπο του Ασφαλιστικού η ισορροπία φαίνεται να διαμορφώνεται ως εξής:
- Για να συναινέσουν οι δανειστές στην αύξηση των εργοδοτικών εισφορών, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να συμφωνήσει σε ισόποσο μοίρασμά τους κατά 0,5% αντί του 1,5% που θα αναλογούσε στους εργοδότες.
- Στις επικουρικές συντάξεις η μείωση μπορεί να φθάσει έως και 30% με όριο πλήρους προστασίας τα 180 ευρώ.
- Η μείωση στις επικουρικές ήταν μονόδρομος ώστε να διατηρηθεί η εθνική σύνταξη στα 384 ευρώ. Και εδώ όμως το ποσό αυτό αντιστοιχεί σε 20 αντί σε 15 χρόνια ασφάλισης που ήθελε η κυβέρνηση.
- Στα ποσοστά αναπλήρωσης έγινε δεκτή η απαίτηση των δανειστών για μείωση σε όσους έχουν λιγότερα από 20 χρόνια ασφάλισης και διατήρηση της αναλογικότητας μεταξύ 25 και 35 ετών ασφάλισης.
Ο γενικός γραμματέας του υπουργείου Εργασίας διαβεβαιώνει πως δεν θα μειωθούν οι κύριες συντάξεις. Μπορεί από την άποψη του μηχανισμού περικοπών να έχει δίκιο αλλά από την άλλη είναι βέβαιο πως περικοπές θα υπάρξουν.
Πέμπτον, απορρίφθηκε η εναλλακτική πρόταση της κυβέρνησης για την κάλυψη ενός τμήματος του δημοσιονομικού κενού μέσω της επιβολής φόρου στις τραπεζικές συναλλαγές αντί των περικοπών στο ασφαλιστικό και μείωση του αφορολόγητου. Ταυτόχρονα φαίνεται να έχει επανέλθει το αίτημα του ΔΝΤ για επιβολή ΦΠΑ 23% σχεδόν σε όλα τα τρόφιμα και περικοπές στον προϋπολογισμό του υπουργείου Άμυνας. Το πρώτο είχε τεθεί και τον Ιούλιο, όταν αμέσως μετά τη συμφωνία πάρθηκε η απόφαση ορισμένα προϊόντα να μεταταχθούν στο 23% και άλλα να παραμείνουν στο 13%. Στη δεύτερη κατηγορία βρίσκονται πολύ βασικά είδη όπως, γαλακτοκομικά προϊόντα, ζυμαρικά, κρέατα, λαχανικά, δημητριακά κ.ά.
Εκτον, για τα κόκκινα δάνεια, το κουαρτέτο εξακολουθεί να ζητά πλήρη απελευθέρωση της πώλησής τους αφήνοντας ανοιχτό παράθυρο για εξαιρέσεις μόνο σε ένα μικρό μέρος που αφορά στεγαστικά δάνεια πρώτης κατοικίας που ήδη προστατεύονται από πλειστηριασμούς μέσω του νόμου Κατσέλη.
Ταυτόχρονα, θέλουν να απελευθερωθεί πλήρως μετά τις 15 Απριλίου η δυνατότητα μεταβίβασης των επιχειρηματικών δανείων μικρομεσαίων επιχειρήσεων ύψους 500.000 ευρώ όσο και των καταναλωτικών ύψους έως 20.000 ευρώ που προστατεύονται από τις ισχύουσες ρυθμίσεις.
Συμπερασματικά, η κυβέρνηση μπήκε στη διαπραγμάτευση με πρόθεση να διασώσει οτιδήποτε και αν σώζεται. Όμως, όπως διδάσκει η ιστορία της Ευρώπης από την εποχή του Μέτερνιχ, το κλειδί για να πετύχεις κάτι σε οποιαδήποτε διαπραγμάτευση δεν είναι η ευφράδεια και η τεχνοκρατική επάρκεια αλλά οι συσχετισμοί. Αφού δεν υπήρχαν τον Ιούλιο του 2015 ποιος πιστεύει ότι -ως δια μαγείας- θα ήταν ευνοϊκότεροι τον Μάρτιο του 2016; Εδώ το μακρύ χέρι του κουαρτέτου με τη συνδρομή του ΟΟΣΑ επεκτείνεται πέρα από τις μνημονιακές δεσμεύσεις ακόμη και σε θέματα του υπουργείου Παιδείας. Οι δανειστές μας πετάνε στα μούτρα το There Is No Alternative, εμείς ποια εναλλακτική οικοδομούμε;
Τα κρυφά σημείαΗ αξιολόγηση δεν θα κλείσει αν δεν συμφωνηθούν και μερικά άλλα ζητήματα που έχουν πολύ ψητό με το νέο ταμείο αποκρατικοποιήσεων. Το νέο ταμείο, στην ουσία ένα ΤΑΙΠΕΔ με διευρυμένο χαρτοφυλάκιο, θα λειτουργεί ως εταιρεία holding που θα συσταθεί μέσα στο δεύτερο εξάμηνο του 2016. Υπό τον έλεγχο νέου υπερταμείου θα ενταχθούν η ΔΕΗ, η ΔΕΠΑ και η ΕΥΔΑΠ και όλα τα όλα τα ακίνητα του Δημοσίου χωρίς εξαιρέσεις όπως ζητούσε η ελληνική πλευρά.
Εκκρεμεί το ελληνικό αίτημα να μη διατεθούν όλα τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις για την αποπληρωμή του χρέους, όπως προβλέπει ο ιδρυτικός νόμος του ΤΑΙΠΕΔ, παρά ένα μέρος να δοθεί στην ανάπτυξη.
Το ταμείο θα λειτουργεί με έλληνα διευθύνοντα σύμβουλο αλλά υπό την εποπτεία ενός συμβουλίου στο οποίο θα έχει λόγο το κουαρτέτο και το οποίο θα μπορεί να ασκεί βέτο σε ορισμένες αποφάσεις.
Ηδη, σε μια πρόγευση του ρόλου του νέου φορέα, στο ΤΑΙΠΕΔ θα περάσει η Εγνατία Οδός (η διαδικασία παραχώρησης των διοδίων) και ένα πακέτο μετοχών του ΟΤΕ κυριότητας ελληνικού Δημοσίου.
Και επιπλέον, επιστρέφει στο τραπέζι το ζήτημα της πώλησης του ΑΔΜΗΕ. Αναμένεται η έκθεση δύο εταιρειών συμβούλων για τη βιωσιμότητα της πρότασης που είχε καταθέσει στις αρχές του χρόνου το υπουργείο Ενέργειας. Αν δεν κριθεί ικανοποιητική από την έκθεση η πρόταση του υπουργείου για αυτονόμηση της επιχείρησης από τη ΔΕΗ με την κατοχή της πλειοψηφίας των μετοχών από το Δημόσιο θα ανοίξει πάλι η συζήτηση για την εκχώρηση του ΑΔΜΗΕ σε ιδιώτες που διεκδικούν ήδη όλο και μεγαλύτερο κομμάτι της πίτας στην αγορά ρεύματος.