Η συμφωνία είναι παράνομη, αντιδημοκρατική, ανήθικη και αναποτελεσματική 
Συζητάμε με τον Χαβιέ Ντε Λούκας, καθηγητή της Φιλοσοφίας του Δικαίου και της Πολιτικής Φιλοσοφίας στο Ινστιτούτο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων του Πανεπιστημίου της Βαλένθια για τη συμφωνία των 28 με την Τουρκία. Ο ντε Λούκας ειδικεύεται σε θέματα που σχετίζονται με τα ανθρώπινα δικαιώματα, τις πολιτικές μετανάστευσης και του ασύλου, της πολυπολιτισμικότητας και της δημοκρατίας και η άποψή του μας δίνει τη δυνατότητα να αποκτήσουμε μια πλήρη εικόνα για τους νόμους και τις συνθήκες που καταπατά η συμφωνία αυτή.
Τη συνέντευξη πήρεο Δημήτρης Γκιβίσης Πώς αποτιμάτε τη συμφωνία μεταξύ Ε.Ε. και Τουρκίας;Η συμφωνία είναι παράνομη, πρώτον γιατί παραβιάζει τα κοινοτικά, ευρωπαϊκά και διεθνή πρότυπα, τα οποία αποτελούν και κανόνες των κρατών μελών της Ε.Ε., μέσω της μεταφοράς τους στο εθνικό δίκαιο. Δεύτερον, γιατί αναιρεί το δικαίωμα ασύλου ως ατομικό δικαίωμα, δυσχεραίνοντας και παρεμποδίζοντας τη νομική διαδικασία ασύλου, κατά παράβαση των κοινοτικών οδηγιών (όπως την 2013/33). Τρίτον, οι συλλογικές απελάσεις αποτελούν παραβίαση των άρθρων 18 και 19.1 του Ευρωπαϊκού Χάρτη των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Έτσι, η Συνθήκη της Γενεύης γίνεται ένα απλό χαρτί χωρίς περιεχόμενο σχετικά με το καθεστώς των προσφύγων, ιδίως οι διατάξεις που αφορούν στις εγγυήσεις και στο σεβασμό της διαδικασίας αίτησης και την αναγνώριση του εν λόγω δικαιώματος. Σε αυτό προστίθεται και η αρχή της μη επαναπροώθησης, που τώρα τίθεται σε σοβαρό κίνδυνο, δηλαδή η απαγόρευση επιστροφής των αιτούντων άσυλο στη χώρα καταγωγής τους ή σε μια χώρα όπου δεν υπάρχουν εγγυήσεις για τα δικαιώματά τους. Και, παρόλο που η Ε.Ε. θεωρεί την Τουρκία μια ασφαλή χώρα, υπάρχουν πολλά στοιχεία που αμφισβητούν αυτή την περιγραφή. Επιπλέον, η συμφωνία είναι και αντιδημοκρατική, όπως καθίσταται σαφές από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Δεν είναι νομοθετημένο το να ανατίθεται στην Τουρκία μια υποχρέωση, με αντάλλαγμα οικονομικά οφέλη και διευκολύνσεις για τους τούρκους πολίτες που δεν έχουν σε τίποτα να κάνουν με το στόχο και την ικανοποίηση της ανάγκης της υποδοχής των προσφύγων. Ειδικά, όταν το καθεστώς της Τουρκίας ως ασφαλούς χώρας για τους πρόσφυγες είναι αμφίβολο, υπό το πρίσμα των πολιτικών εξελίξεων του καθεστώτος Ερντογάν, και τη γεωγραφική ρήτρα που εισήγαγε η Τουρκία για το βέτο υποδοχής σε μη ευρωπαίους πρόσφυγες. Τέλος, είναι βαθύτατα ανήθικη γιατί παραβιάζει βασικούς κανόνες για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, αφού είναι δύσκολο να διασφαλιστεί το δικαίωμά τους στη ζωή και την ασφάλεια, και η μη υποβολή τους σε απάνθρωπη και εξευτελιστική μεταχείριση. Πολύ πιθανό, επίσης, θα είναι να αποδειχτεί και αναποτελεσματική: δεν θα σταματήσει η μετακίνηση των προσφύγων που αναζητούν έναν ασφαλή χώρο, καθώς η Ευρώπη εξακολουθεί να είναι τέτοιος.
ΝτροπήΈχετε υποστηρίξει ότι η προσφυγική κρίση είναι ουσιαστικά μια κρίση του πολιτικού σχεδίου της Ε. Ε. Γιατί το λέτε αυτό;Η Ε.Ε. έχει εγκαταλείψει τις αρχές του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη λογική του κράτους δικαίου, το όραμά της ως εγγυήτριας της ειρήνης και της διεθνούς συνεργασίας και την κατανόηση της ως χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης. Η σημερινή εικόνα της Ε.Ε. δεν έχει την παραμικρή σχέση με τα ιδανικά που η Ευρώπη κατάφερε να προβάλει ως καθολικά: της κληρονομιάς της Ελλάδας και της Ρώμης, του ανθρωπισμού, του διαφωτισμού, του αγώνα για ίσα δικαιώματα σε όλους. Οι φράχτες και οι άνθρωποι μέσα στη λάσπη, τα σκουπίδια και τα περιττώματα, μοιάζουν με στρατόπεδα συγκέντρωσης. Αυτές οι εικόνες είναι ίδιες με εκείνες της Ευρώπης στη δεκαετία του ‘30 και τις αρχές του ‘40. Ντροπή.
Σε πρόσφατη συνέντευξή σας είπατε ότι η Ε.Ε. είναι σε κατάσταση πολέμου εναντίον των μεταναστών και των προσφύγων. Να πούμε περισσότερα;Δεν είναι μια πρωτότυπη σκέψη, το κατήγγειλε πρώτο το δίκτυο Migreurop, ένα δίκτυο οργανώσεων, ακτιβιστών και ερευνητών από την Ε.Ε., την υποσαχάρια Αφρική, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Με το άλλοθι της μάχης ενάντια στην μαφία της «παράνομης» μετανάστευσης και ενάντια στους «παράνομους» μετανάστες, οι ευρωπαίοι πολιτικοί έχουν δημιουργήσει αντιδημοκρατικούς νόμους για τη μετανάστευση που καθιστούν μη νόμιμο το δικαίωμα σε αυτήν. Οι νόμοι αυτοί, που συγκρούονται μετωπικά με τις εγγυήσεις του κράτους δικαίου αφού δεν σέβονται τις βασικές αρχές του, ορίζουν τους μετανάστες ως μη πολίτες και τους θεωρούν συλλήβδην ως ύποπτους, εφαρμόζοντας τη ναζιστική θεωρία του «ποινικού δικαίου του εχθρού». Ενάντια σε αυτόν τον «εχθρό» τα πάντα επιτρέπονται. Αυτή δεν είναι δημοκρατική πολιτική, είναι μια πολιτική μίσους. Είναι η λογική του πολέμου.
Θεσμική ξενοφοβίαΤα θεσμικά όργανα του έθνους - κράτους θεωρείτε ότι μπορούν να αντιμετωπίσουν σήμερα ένα παγκόσμιο φαινόμενο όπως η μετανάστευση;Σαφώς όχι. Έχουμε ξεχάσει το στοιχειώδες μάθημα των κοινωνιολόγων της μετανάστευσης: ότι η μετανάστευση είναι ένα παγκόσμιο κοινωνικό γεγονός και μια ολιστική πλανητική κατάσταση, αφού αφορά όλες τις διαστάσεις της κοινωνικής πραγματικότητας (οικονομικές, εργασιακές, νομικές, πολιτικές, πολιτιστικές και ιδεολογικές). Οι ευρωπαίοι πολιτικοί επιμένουν να αναλύουν και να απαντούν σε αυτές σαν να είναι ένα εθνικό ερώτημα που αφορά τη μείωση της ισορροπίας της αγοράς εργασίας. Οι αιτίες των μεταναστευτικών ρευμάτων σχετίζονται σε μεγάλο βαθμό με τον τρόπο που οργανώνουμε τις διεθνείς σχέσεις: την αρχή της αυξανόμενης ανισότητας, την απορρύθμιση της εργασίας που επιβάλλεται από τη λογική της παγκόσμιας αγοράς, κλπ. Παράλληλα, σταθερά οι μεταναστευτικοί πληθυσμοί στις χώρες του πρώτου κόσμου αμφισβητούν την απάντησή μας σε δύο βασικά ερωτήματα των κοινωνικών και πολιτικών δεσμών: τις αντιλήψεις μας για την ιθαγένεια και την κυριαρχία.
Η Ευρώπη μετατοπίζεται προς τα δεξιά. Ποιες είναι οι σκέψεις σας;Το μοντέλο που ακολουθεί η Ε.Ε. είναι ίδιο με το αυστραλέζικο «με τίποτα η Αυστραλία δεν θα γίνει το σπίτι σας», και ως εκ τούτου το δικαίωμα άρνησης στους μετανάστες αλλά και στους πρόσφυγες να φτάσουν στην Ε.Ε.: «Να μην το δοκιμάσετε, δεν θα τα καταφέρετε, τίποτα δεν είναι για όλους». Με αυτή την αυστηρή προειδοποίηση του ο Τουσκ επανέλαβε στις 3 Μαρτίου, με τον τρόπο του, το «lasciate ogni speranza voi ch’entrate» (εσείς που μπαίνετε εγκαταλείψτε κάθε ελπίδα) του Δάντη, για να τονίσει ότι «οι μέρες της μετανάστευσης στην Ευρώπη έχουν τελειώσει». Ο στόχος είναι σαφής: να απαλλαγούμε από τους πρόσφυγες, για τους οποίους η συνήθης διαδρομή της ευρωπαϊκής πολιτικής για το άσυλο μέχρι σήμερα είναι να δίνεται στον «άλλον», στον «μη Ευρωπαίο». Αυτό είναι ένα μήνυμα της θεσμικής ξενοφοβίας, που βλέπει τον μετανάστη ως εισβολέα, ακόμα και ως εχθρό. Είναι μια εξήγηση καθαρά για εγχώρια κατανάλωση.
Γιατί το λέτε αυτό;Οι ευρωπαίοι ηγέτες αντιμετωπίζουν σήμερα μεγάλες δυσκολίες στο να πείσουν τους πολίτες να δεχτούν την πολιτική λιτότητας που επιτίθεται στα κοινωνικά δικαιώματα και στο κράτος πρόνοιας. Δεν μπορούν να τους πείσουν ότι οι μετανάστες και οι πρόσφυγες αποτελούν απειλή για τις ολοένα και πιο άσχημες συνθήκες διαβίωσής τους. Και ακόμα περισσότερο, ότι είναι ένας πραγματικός εφεδρικός στρατός της εγκληματικότητας και της τρομοκρατίας. Οι ηγέτες μας έχουν σπείρει ανεύθυνα, με την συνενοχή των ΜΜΕ, αυτό που γνωρίζουμε ως θεσμική ξενοφοβία. Τα αντανακλαστικά του ρατσισμού, της μισαλλοδοξίας, του αυταρχισμού, συνέπεια των οποίων είναι το Pegida και η AfD (Εναλλακτική για την Γερμανία). Και τώρα μιλούν για μέτρα για την πρόληψη της ξενοφοβίας και του ρατσισμού, που οι ίδιοι έχουν ενθαρρύνει μέσα στην μυωπία τους.