Στον πυρήνα της συμφωνίας για τους πρόσφυγες μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας βρίσκεται η καταπάτηση των βασικών δικαιωμάτων των προσφύγων. Η αναγνώριση, μάλιστα, της Τουρκίας ως «ασφαλούς χώρας» [ρητή ή έμπρακτη] δημιουργεί ακόμα περισσότερα προβλήματα, ενώ, σε καμία περίπτωση, δεν «έχει ως βάση της το ευρωπαϊκό κεκτημένο, το διεθνές δίκαιο ή τη συνθήκη της Γενεύης». Ας δούμε μερικά βασικά στοιχεία:
1. Η συμφωνία προβλέπει ότι για κάθε Σύρο πρόσφυγα που επιστρέφεται από την Ελλάδα στην Τουρκία, ένας άλλος Σύρος θα αναχωρεί από την γείτονα για την Ευρώπη. Η απάνθρωπη και αναξιοπρεπής αυτή ανταλλαγή έχει πλαφόν τους 72.000 πρόσφυγες, όταν μόνο από το relocation, μέσω της Ελλάδας, προβλέπονταν 160.000 πρόσφυγες να εγκατασταθούν σε χώρες της Ευρώπης. Αυτό σημαίνει ότι στην Ευρώπη θα στέλνονται μόνο πρόσφυγες από τη Συρία και κανένας άλλος, ανεξάρτητα από τους πολέμους… Για να ταξιδέψει, όμως, έστω και ένας Σύρος από την Τουρκία, θα πρέπει κάποιος ομοεθνής του να έχει θαλασσοπνιγεί στο Αιγαίο. Να έχει μπει σε βάρκα, να κατορθώσει να φτάσει σε κάποιο ελληνικό νησί, να καταγραφεί και να επιστραφεί στην Τουρκία, προκειμένου να εφαρμοστεί η συμφωνία «ένας Σύρος επιστρέφεται – ένας αναχωρεί για την Ευρώπη»! Διαφορετικά δεν φεύγει ούτε και Σύρος από την Τουρκία!
2. Οι «μετανάστες που φτάνουν στα ελληνικά νησιά», σύμφωνα με τη συμφωνία, «θα καταγράφονται δεόντως και τυχόν αιτήσεις ασύλου θα διεκπεραιώνονται ατομικά […] Μετανάστες που δεν αιτούνται άσυλο ή η αίτηση των οποίων κρίνεται αβάσιμη ή απαράδεκτη […] θα επιστρέφονται στην Τουρκία». Το μεγάλο ερώτημα, όμως, είναι πώς θα εξετάζονται οι αιτήσεις ασύλου. Η παραδοχή ότι η Τουρκία είναι «ασφαλής χώρα» θα κάνει υποχρεωτική την απόρριψη του ασύλου και την επιστροφή όλων των προσφύγων στην γείτονα; Αν αυτό ισχύσει ή αν το άσυλο δίνεται με το σταγονόμετρο [ουσιαστικά, δηλαδή, δεν θα χορηγείται…] τότε η χώρα μας καλείται να παραβιάζει συνεχώς και κατ’ εξακολούθηση το διεθνές δίκαιο. Το βέβαιο είναι ότι η απόφαση για το άσυλο θα εκδίδεται με «ταχύρυθμες διαδικασίες», με τις επιτροπές ασύλου να λειτουργούν ακόμα και στα νησιά. Και ας μην ξεχνάμε όλους εκείνους που δεν θα υποβάλουν αίτηση ασύλου και θα είναι πάρα πολλοί: είτε επειδή δεν θα θέλουν να μείνουν στην Ελλάδα αλλά να πάνε στην Ευρώπη [όπως συμβαίνει και τώρα], είτε από άγνοια, είτε για όποιον άλλο λόγο.
3. Αυτός είναι ο κεντρικός άξονας της συμφωνίας. Η ευρωπαϊκή πλευρά υποστηρίζει ότι αν το άσυλο –ουσιαστικά– καταργηθεί και αν όλοι οι πρόσφυγες επιστρέφονται στην Τουρκία, αυτό θα λειτουργήσει αποτρεπτικά ως προς την επιθυμία τους να περάσουν σε έδαφος της Ευρώπης. Με 2,5 μέχρι 3 εκατ. πρόσφυγες, όμως, εγκλωβισμένους στην Τουρκία δεν μπορεί να υπάρξει καμιά αποτροπή! Ειδικότερα όταν η συμφωνία αφορά μόνο πρόσφυγες από μία χώρα: τη Συρία…
4. «Φυσικά», για τους πρόσφυγες που βρίσκονται ήδη σε Ελλάδα, δεν υπάρχει καμιά συμφωνία, με τα hot spots να έχουν μετατραπεί ήδη σε κέντρα κράτησης. Όπως και τα εγκαταλελειμμένα στρατόπεδα…
5. Η συνεισφορά των Ευρωπαίων στο προσφυγικό θα γίνεται, πλέον, σε εθελοντική βάση. «Όταν τείνουν να σταματήσουν οι παράτυπες διελεύσεις, θα ενεργοποιηθεί το εθελοντικό πρόγραμμα εισδοχής για ανθρωπιστικούς λόγους», προβλέπει η συμφωνία. Ο Αχμέτ Νταβούτογλου, μάλιστα, φρόντισε να «βγει από τα αριστερά» στους ευρωπαίους ηγέτες δηλώνοντας ότι «εμείς δεν θέλουμε να γίνουμε μια φυλακή για τους πρόσφυγες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κανείς δεν είναι υπερήφανος για αυτή τη συμφωνία»…
6. Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ, που δεν την λες και… αριστερή, εκφράζει φόβο ότι μ’ αυτή τη συμφωνία οι «πρόσφυγες μπορεί να καταλήξουν πάλι σε μία εμπόλεμη ζώνη», επισημαίνοντας ότι στη γείτονα ζουν υπό άθλιες συνθήκες, ενώ «η Τουρκία δεν μπορεί να θεωρηθεί “ασφαλής τρίτη χώρα” στην οποία οι χώρες της ΕΕ μπορούν έτσι απλά να μεταθέτουν τις υποχρεώσεις τους»! Και ήδη αποχώρησε, όπως και αρκετές μη κυβερνητικές οργανώσεις, από όλα τα κλειστά κέντρα κράτησης –τα πρώην hot spot. Ενώ ακόμα πιο σκληρές είναι οι τοποθετήσεις της Διεθνούς Αμνηστίας [που κάνει λόγο για «απάνθρωπη συμφωνία» και «ιστορικών διαστάσεων πλήγμα στα δικαιώματα»] και της Διεθνούς Ένωσης για τα Δικαιώματα του ανθρώπου [«συμφωνία της ντροπής», τη λέει]. Και όσον αφορά την Αριστερά, στο συνέδριο ενάντια στη λιτότητα και υπέρ της δημοκρατίας στην Ευρώπη [Αθήνα, 18.03.2016], η Γκάμπι Τσίμερ, επικεφαλής της ευρωομάδας του ΚΕΑ, αποκάλεσε τη συμφωνία «παράνομη και απάνθρωπη». Oι Ποδέμος λένε ότι η συμφωνία «δεν είναι σύμφωνη με τη διεθνή και ευρωπαϊκή νομοθεσία ανθρωπίνων δικαιωμάτων», ενώ η Ενωμένη Αριστερά της Ισπανίας ανακοίνωσε ότι θα προσφύγει στο Ανώτατο Δικαστήριο εναντίον της «εγκληματικής συμφωνίας».
7. Ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι οι προσφυγικές ροές δεν αναχαιτίζονται. Το κύμα προς την Ευρώπη θα συνεχιστεί. Είτε από το Αιγαίο, είτε από άλλους, πιο δύσκολους και πιο θανάσιμους διαδρόμους, με το ρόλο των διακινητών να ενισχύεται. Η «αντιμετώπιση», λοιπόν, του προσφυγικού μπορεί να είναι ευρωπαϊκή υπόθεση, αλλά δεν παύει να είναι και ελληνική. Γεγονός που απέφυγαν όλοι, για διάφορους λόγους ο καθένας, να το αντιμετωπίσουν και ως τέτοιο. Το αποτέλεσμα είναι να μην υπάρχει σχέδιο ένταξης στην ελληνική κοινωνία, παρότι ο αριθμός τους δεν είναι απαγορευτικός.
8. Η Ευρώπη μ’ αυτή τη συμφωνία, προσπαθεί να εγκλωβίσει τους πρόσφυγες στον Λίβανο, την Ιορδανία, την Τουρκία, καθώς και την Ελλάδα για όσους καταφέρνουν και φτάνουν σε ευρωπαϊκό έδαφος. Ο Τ. Μπλερ, το 2003, είχε προτείνει την Κροατία, που δεν ήταν μέλος της ΕΕ, ως χώρο αποθήκευσης των προσφύγων. Η ΕΕ δημιουργεί, λοιπόν, ένα χώρο «μη ευρωπαϊκό» -με την Ελλάδα, όμως, μέσα για λόγους γεωγραφικούς-, ξεκινώντας τα σύνορα της Ευρώπης από την πΓΔΜ και την Βουλγαρία. Γι’ αυτό έκλεισε ο βαλκανικός διάδρομος, γι’ αυτό θα κλείσει και ο ανατολικός (από Ουγγαρία) αν δημιουργηθεί «μη διαχειρίσιμο προσφυγικό ζήτημα» και εκεί.
9. Τι, όμως, μπορεί να κάνει η κυβέρνηση; Η υλοποίηση της συμφωνίας δεν συνάδει με κανένα διεθνές αλλά και ελληνικό δίκαιο: επαναπροώθηση προσφύγων στην Τουρκία, άσυλο που θα δίνεται με το σταγονόμετρο [μένει να επιβεβαιωθεί…]. Η κυβέρνηση έχει, ενυπογράφως, αναλάβει να κάνει τη βρώμικη δουλειά της «δημοκρατικής» Ευρώπης. Το αντέχει; Αντέχει αυτή τη φθορά; Την αλλαγή των χαρακτηριστικών της, των ιδανικών της, ακόμα και του κόμματος που τη στηρίζει; Ο ΣυΡιζΑ ψήφισε, με σοβαρό κόστος, το μνημόνιο, αλλά η πολιτική του στο προσφυγικό - μεταναστευτικό και τα δικαιώματα μέχρι τώρα ήταν ένα πεδίο που έδειχνε έμπρακτα ποια είναι η διαφορά Δεξιάς - Αριστεράς, όπου η αριστερή ευαισθησία του γινόταν πολιτική. Και η κοινωνία, όπως έδειξε το κύμα αλληλεγγύης, ανταποκρινόταν. Η κυβέρνηση, λοιπόν, έπρεπε να δεχτεί αυτή τη συμφωνία, που κινδυνεύει να ακυρώσει συνολικά την πολιτική της και την υπόστασή της σαν Αριστερά; Πρέπει να βρει τρόπους ανατροπής της συμφωνίας –σε συντονισμό με την Αριστερά όλης της Ευρώπης.
Χρήστος ΓεωργίουΥΓ. Η επίθεση στις Βρυξέλλες θα επηρεάσει την πορεία του προσφυγικού -ήδη η Πολωνία ανακοίνωσε ότι δεν θα φιλοξενήσει κανέναν πρόσφυγα. Ίσως είναι μια καλή ευκαιρία για την κυβέρνηση, ανεξάρτητα αν η συμφωνία παγώσει στην πράξη, να αναθεωρήσει τη στάση της -στην εντελώς διαφορετική κατεύθυνση από την Πολωνία, βέβαια!