Ο Αλα­ντίν και οι Σα­ρά­ντα Κλέ­φτες

Δεν εί­ναι χί­λιες και μία οι νύ­χτες, αλ­λά πο­λύ πε­ρισ­σό­τε­ρες.
Και δεν εί­ναι πα­ρα­μύ­θι της Χα­λι­μάς, αλ­λά θρί­λερ α­κα­τά­σχε­της κα­πι­τα­λι­στι­κής βου­λι­μίας

 



Του Κω­στή Γιούρ­γου

Μια φο­ρά κι έ­ναν και­ρό, στο μα­κρι­νό 2007, ξε­κί­νη­σε η οι­κο­νο­μι­κή κρί­ση που τα­λα­νί­ζει τον πλα­νή­τη. Έναυ­σμα ή­ταν τα ε­νυ­πό­θη­κα στε­γα­στι­κά δά­νεια υ­ψη­λού ρί­σκου στις Ηνω­μέ­νες Πο­λι­τείες και ό­χη­μα της με­τά­δο­σης της κρί­σης πα­γκο­σμίως τα χρη­μα­τοοι­κο­νο­μι­κά πα­ρά­γω­γα, που δη­μιουρ­γή­θη­καν με βά­ση τα δά­νεια αυ­τά.
Στη γλώσ­σα των πα­γε­ρών α­ριθ­μών, μό­νο στις Η­ΠΑ έ­χα­σαν το σπί­τι τους πά­νω α­πό 10.000.000 άν­θρω­ποι. Στη γλώσ­σα του βου­λι­μι­κού κα­πι­τα­λι­σμού, πε­ρί­που 200.000 τέ­τοιες κα­τοι­κίες α­γο­ρά­στη­καν (σε χρό­νο «dt») α­πό με­γά­λες α­με­ρι­κα­νι­κές ε­ται­ρίες με­το­χι­κού κε­φα­λαίου (private-equity), κερ­δο­σκο­πι­κά α­μοι­βαία κε­φά­λαια (hedge funds) και α­νώ­νυ­μες ε­ται­ρείες ε­πεν­δύ­σεων σε α­κί­νη­τη πε­ριου­σία (real-estate investment trusts). Κερ­δο­σκο­πι­κή ε­πέν­δυ­ση: 20 δισ. δο­λά­ρια. Σκο­πός: η α­να­καί­νι­ση και η ε­νοι­κία­ση των α­κι­νή­των. Επι­δίω­ξη: νέα κέρ­δη. Στό­χος: το ά­πει­ρο...
Πα­ρα­πέ­ρα, οι ε­ται­ρείες αυ­τές ά­πλω­σαν χέ­ρι και στα μη ε­ξυ­πη­ρε­τού­με­να ε­νυ­πό­θη­κα δά­νεια, ό­που μι­λά­με για με­γέ­θη ι­κα­νά να ξυ­πνή­σουν το βα­μπίρ που κρύ­βει μέ­σα του κά­θε ε­θι­σμέ­νος: το 2012 εκ­ποιή­θη­καν στις Η­ΠΑ κόκ­κι­να δά­νεια 13,1 δισ. , το 2013 έ­φτα­σαν τα 34,7 δισ., το 2014 πλη­σία­σαν τα 40 δισ. και βλέ­που­με.
Στις με­γά­λες ε­ται­ρίες του χώ­ρου δε­σπό­ζει η Blackstone, με την ο­ποία η σχέ­ση μας ως χώ­ρα προ­βλέ­πε­ται να έ­χει μέλ­λον. Πρό­κει­ται για μια γι­γα­ντιαία ε­ται­ρεία, που το ε­νερ­γη­τι­κό της ξε­περ­νά τα 210 δισ. δο­λά­ρια και κα­τέ­χει πά­νω α­πό 41.000 α­κί­νη­τα, χά­ρη στις πι­στώ­σεις δι­σε­κα­τομ­μυ­ρίων που της διο­χε­τεύει α­φει­δώς η γερ­μα­νι­κή Deutsche Bank (ε­π’ αυ­τού, τα σχό­λια μια άλ­λη φο­ρά). Το 61% των με­το­χών της α­νή­κει στις με­γα­λύ­τε­ρες α­με­ρι­κα­νι­κές τρά­πε­ζες και χρη­μα­τοοι­κο­νο­μι­κές ε­ται­ρείες (βλ. Morgan Stanley, Citygroup, Bank of America), αλ­λά και στη Deutsche Bank, κ.ά.
Αυ­τά ό­σον α­φο­ρά στις ε­κροές (α­γο­ρές α­κι­νή­των κ.λπ). Οι εισ­ροές εί­ναι, βε­βαίως, τα ε­νοί­κια που εισ­πράτ­τουν οι ε­ται­ρείες αυ­τές και τα ο­ποία αυ­γα­ταί­νουν, ε­ντέ­χνως με­τα­τρε­πό­με­να σε ο­μό­λο­γα, για την πλη­ρω­μή των ο­ποίων μπαί­νουν εγ­γύη­ση οι ί­διες οι κα­τοι­κίες.
Το ά­κρως κα­πι­τα­λι­στι­κό: ο ε­νοι­κια­στής εί­ναι κά­θε στιγ­μή ε­κτε­θει­μέ­νος στον κίν­δυ­νο της έ­ξω­σης, α­κό­μα και αν κα­τα­βάλ­λει το ε­νοί­κιο α­νελ­λι­πώς, αν για ο­ποιο­δή­πο­τε λό­γο πά­ψει το ο­μό­λο­γο να α­πο­δί­δει τό­κους, ο­πό­τε το α­κί­νη­το εκ­ποιεί­ται.
Το ά­κρον άω­τον του κα­πι­τα­λι­σμού του τζό­γου: η δο­μή αυ­τών των «ο­μο­λό­γων ε­νοι­κίου» εί­ναι θα­νά­σι­μα πα­ρό­μοια με ε­κεί­νη ο­μο­λό­γων στα ο­ποία βα­σί­στη­καν τα ε­νυ­πό­θη­κα στε­γα­στι­κά δά­νεια και ο­δή­γη­σαν στη ση­με­ρι­νή κρί­ση.

Ένα τζί­νι στην Ευ­ρώ­πη και στην Ελλά­δα

Με­τά τις Η­ΠΑ, ή­ταν η σει­ρά των α­γο­ρών α­κι­νή­των στην τσα­κι­σμέ­νη α­πό την κρί­ση πε­ρι­φέ­ρεια της ΕΕ. Η Blackstone έ­χει ή­δη πα­τή­σει πό­δι στην Ισπα­νία, α­γο­ρά­ζο­ντας μα­ζι­κά υ­πο­τι­μη­μέ­να α­κί­νη­τα α­πό τρά­πε­ζες που καί­γο­νται να ξε­φορ­τω­θούν τα προ­βλη­μα­τι­κά στοι­χεία του ε­νερ­γη­τι­κού τους, προ­κει­μέ­νου να βελ­τιώ­σουν τους ι­σο­λο­γι­σμούς τους και να βγουν για ρευ­στό «στις α­γο­ρές» -που τις πα­τρο­νά­ρουν η Morgan Stanley, η Citygroup, η Bank of America, η Deutsche Bank... Και το κά­νει υ­πα­γο­ρεύο­ντας τους ό­ρους της: σε μία χώ­ρα, ό­πως η Ισπα­νία, με υ­ψη­λό πο­σο­στό ι­διο­κα­τοί­κη­σης (υ­ψη­λό­τε­ρο α­πό το κα­τα­συ­κο­φα­ντη­μέ­νο δι­κό μας), το ζη­τού­με­νο για την Blackstone και τους ο­μό­τε­χνούς της εί­ναι η μείω­ση της ι­διο­κα­τοί­κη­σης και η αύ­ξη­ση του μέ­σου ε­νοι­κίου, ως sine qua non ό­ρος για την εκ­δή­λω­ση «ε­πεν­δυ­τι­κού εν­δια­φέ­ρο­ντος». Η κυ­βέρ­νη­ση Ρα­χόι κι­νή­θη­κε νο­μο­θε­τώ­ντας πει­θή­νια προς αυ­τή την κα­τεύ­θυν­ση, με α­πο­τέ­λε­σμα χι­λιά­δες ε­ξώ­σεις.
Η συ­γκε­κρι­μέ­νη ε­ται­ρεία, μάλ­λον, εί­ναι προ πολ­λού «ε­ντός των πυ­λών» και της Ελλά­δας, ό­που αρ­κε­τά νω­ρίς α­κού­στη­καν τα ο­νό­μα­τα εν­νέα ε­ται­ρειών «δια­χεί­ρι­σης κε­φα­λαίων» με εν­δια­φέ­ρον για κόκ­κι­να δά­νεια: Apollo Capital, Monarch Alternative Capital, Oaktree Capital Management, York Capital, Marathon Asset Management, KKR, Third Point, Fairfax -και, βέ­βαια, της Blackstone. Που, ό­μως, η πα­ρου­σία της ε­δώ α­νι­χνεύε­ται α­κό­μα νω­ρί­τε­ρα: ως BlackRock εί­ναι η ε­ται­ρεία που α­πό το 2011 πραγ­μα­το­ποιεί τα «τε­στ α­ντο­χής» των ελ­λη­νι­κών τρα­πε­ζών, ε­λέγ­χο­ντας, πέ­ραν των άλ­λων, την ε­ξέ­λι­ξη των κόκ­κι­νων δα­νείων. Επι­λέ­χτη­κε γι’ αυ­τό το σκο­πό α­πό την Ε­ΚΤ και την ΤτΕ, κα­θώς δια­θέ­τει έ­να δι­κό της σύ­στη­μα ε­ντο­πι­σμού των πα­θο­γε­νειών των τρα­πε­ζι­κών συ­στη­μά­των. Το ο­νο­μά­ζει «Αλα­ντίν» – ε­πει­δή «ξε­τρυ­πώ­νει το “τζί­νι” των κρυμ­μέ­νων μυ­στι­κών των τρα­πε­ζών». Με το α­ζη­μίω­το: α­κού­στη­κε ό­τι η α­μοι­βή της σε πρώ­τη φά­ση ή­ταν 17 ε­κα­τομ­μύ­ρια δο­λά­ρια. Δεν α­κού­στη­κε τι εν­δε­χο­μέ­νως ι­διο­ποιή­θη­κε α­δή­λως α­πό το σκά­λι­σμα των ελ­λη­νι­κών κόκ­κι­νων δα­νείων.
Η BlackRock ι­δρύ­θη­κε το 1988 ως τμή­μα του ο­μί­λου της Blackstone και θεω­ρη­τι­κά εί­ναι α­νε­ξάρ­τη­τη ε­ται­ρεία, ό­μως οι γνω­ρί­ζο­ντες μι­λούν για συ­χνές με­τα­κι­νή­σεις στε­λε­χών α­πό την BlackRock στην Blackstone και α­ντί­στρο­φα.

Ο μύ­χιος πό­θος

Επί­σης θεω­ρη­τι­κά, το εν­δια­φέ­ρον της BlackRock για την Ελλά­δα εκ­δη­λώ­θη­κε με­τά το μνη­μο­νια­κό πε­δί­κλω­μα της χώ­ρας το 2010. Στην πρά­ξη η ε­ται­ρεία ή­ταν πα­ρού­σα ή­δη το 2008, ο­σμι­ζό­με­νη (ή μή­πως προ­ε­τοι­μά­ζο­ντας;) τις ε­ξε­λί­ξεις, ό­ταν, με το προ­σω­πείο της ε­ται­ρείας Artume, την ο­ποία ε­λέγ­χει, α­γό­ρα­σε βιο­μη­χα­νι­κό συ­γκρό­τη­μα έ­κτα­σης 22.000 τε­τρα­γω­νι­κών μέ­τρων μέ­σα στον αρ­χαιο­λο­γι­κό χώ­ρο της Ακα­δη­μίας Πλά­τω­νος, με σκο­πό να κα­τα­σκευά­σει έ­να ε­μπο­ρι­κό κέ­ντρο τύ­που mall ε­πι­φά­νειας 53.000 τ.μ. σε μια πε­ριο­χή α­πα­γο­ρευ­μέ­νη σε χρή­σεις «πο­λυ­χώ­ρων ε­μπο­ρίου – ψυ­χα­γω­γίας».
Ου­δείς λό­γος α­νη­συ­χίας για τον ε­πεν­δυ­τή: «Με την α­πει­λή α­κύ­ρω­σης της ε­πέν­δυ­σης», η ε­ται­ρεία ε­πέ­βα­λε το 2012 «την κα­τάλ­λη­λη για τα συμ­φέ­ρο­ντά της ρυ­μο­το­μι­κή γραμ­μή, που θα φέ­ρει τα κτί­ρια που θα εκ­με­ταλ­λεύε­ται πά­νω σε στε­νό πα­ρά­δρο­μο της λεω­φό­ρου Κη­φι­σού». Πρό­κει­ται, βέ­βαια, για τις ε­πεν­δύ­σεις ό­πως τις εν­νοούν ό­σοι κα­τη­γο­ρούν νύ­χτα-μέ­ρα την τω­ρι­νή κυ­βέρ­νη­ση ό­τι «με τις α­ρι­στε­ρές ι­δε­ο­λη­ψίες της διώ­χνει τους ε­πεν­δυ­τές α­πό τη χώ­ρα». Τέ­τοιες ι­δε­ο­λη­ψίες δεν εί­χε πο­τέ η κυ­βέρ­νη­ση Σα­μα­ρά-Βε­νι­ζέ­λου. Η ο­ποία, πριν προ­σα­ρά­ξει στις κάλ­πες του Ια­νουα­ρίου 2015, πρό­λα­βε να δώ­σει δείγ­μα­τα συ­στοί­χη­σης με τις ε­πι­λο­γές Ρα­χόι, ό­πως υ­πο­δη­λώ­νε­ται α­πό μια α­πό­φα­ση της ΤτΕ, δη­μο­σιευ­μέ­νη στο ΦΕΚ Β΄1582/16-6-2014. Υπό τον κρυ­πτι­κό τίτ­λο «πλαί­σιο ε­πο­πτι­κών υ­πο­χρεώ­σεων, για τη δια­χεί­ρι­ση των α­νοιγ­μά­των σε κα­θυ­στέ­ρη­ση και των μη ε­ξυ­πη­ρε­τού­με­νων α­νοιγ­μά­των», η α­πό­φα­ση ε­κεί­νη εκ­κι­νού­σε την «τε­λι­κή λύ­ση» για τα κόκ­κι­να δά­νεια, με έ­ναρ­ξη την 1 Ια­νουα­ρίου 2015, ο­πό­τε ε­ξέ­πνεε το μο­ρα­τό­ριουμ στους πλει­στη­ρια­σμούς α­κι­νή­των. Η ε­τυ­μη­γο­ρία του Ια­νουα­ρίου 2015 πά­γω­σε την ό­λη δια­δι­κα­σία.
Εί­ναι μια ε­ξή­γη­ση, κα­τά τη γνώ­μη μας, για τις πα­λι­νω­δίες των δα­νει­στών. Πί­σω α­πό την εμ­μο­νή να συν­δέ­ουν την τύ­χη των κόκ­κι­νων δα­νείων με το φο­ρο­λο­γι­κό και το α­σφα­λι­στι­κό, κρύ­βε­ται ο μύ­χιος πό­θος κά­θε κα­λού κερ­δο­σκό­που: η βα­ριά φο­ρο­λό­γη­ση των πο­λι­τών (διά­βα­ζε φο­ρο­λο­γι­κό) και η μείω­ση των στοι­χειω­δώς εγ­γυη­μέ­νων ει­σο­δη­μά­των (διά­βα­ζε «σύ­ντα­ξη του παπ­πού», δη­λα­δή α­σφα­λι­στι­κό), υ­πο­σκά­πτουν τη δυ­να­τό­τη­τα υ­πη­ρέ­τη­σης των κόκ­κι­νων δα­νείων, ο­δη­γώ­ντας τα με μα­θη­μα­τι­κή α­κρί­βεια στις α­γκά­λες των «ε­πεν­δυ­τών».
Οι χί­λιες και μία νύ­χτες των μνη­μο­νίων έ­χουν ξε­πε­ρά­σει τις δύο χι­λιά­δες δύο. Οι κλέ­φτες, α­ντι­θέ­τως, δεν εί­ναι σα­ρά­ντα, αλ­λά το πο­λύ εν­νιά, μα­ζί με την Blackstone, ά­ντε δε­κα­τρείς, μα­ζί με το κουαρ­τέ­το. Αρκε­τοί, πά­ντως, για να ε­πι­τε­λούν το έρ­γο τους με υ­πε­ρε­πάρ­κεια.