Οι άνθρωποι δεν είναι εμπορεύματα για να τους επιστρέφουμε
Η Γεωργία Σπυροπούλου, συντονίστρια Θεσμικής Πίεσης της Διεθνούς Αμνηστίας εξηγεί στην «Εποχή» τα ηθικά και νομικά ελλείμματα της διαδικασίας των επιστροφών, τονίζοντας τον κίνδυνο απέλασης των προσφύγων από την Τουρκία, πίσω στην κόλαση από την οποία δραπέτευσαν. Περιγράφει, δε, τις απαράδεκτες συνθήκες που επικρατούν στα κέντρα καταγραφής στα νησιά μετά τη συμφωνία, όπως τις διαπίστωσαν απεσταλμένοι της οργάνωσης.
Πού έγκειται η κριτική της Διεθνούς Αμνηστίας προς τη συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας;Πρόκειται για μία απάνθρωπη και επικίνδυνη συμφωνία. Τα μέτρα που ελήφθησαν συνιστούν ξεκάθαρη απαξίωση του θεσμού του ασύλου, ενώ ταυτόχρονα παραβιάζουν βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου. Η Ευρώπη αποφάσισε να διαχειριστεί το προσφυγικό ζήτημα γυρίζοντας την πλάτη της σε ανθρώπους που χρήζουν διεθνούς προστασίας, μεταθέτοντας την ευθύνη της στην Τουρκία. Το 90% των ανθρώπων που εισέρχονται στη χώρα είναι πρόσφυγες, ενώ το 60% του πληθυσμού αυτού αποτελείται από γυναίκες και παιδιά. Πώς, λοιπόν, θα επιστρέψουμε αυτούς τους ανθρώπους πίσω; Τα μέτρα που ελήφθησαν δεν συνάδουν με τη νομιμότητα και έχουν σοβαρά ηθικά ελλείμματα. Πρόσφυγες, οι οποίοι αναζήτησαν ασφαλές καταφύγιο, θα επιστρέφονται πίσω στην Τουρκία χωρίς τις απαραίτητες εγγυήσεις για την προστασία τους. Οι άνθρωποι, όμως, δεν είναι εμπορεύματα για να τους ανταλλάσσουμε και να τους επιστρέφουμε. Η Διεθνής Αμνηστία παραμένει αντίθετη στην εφαρμογή αυτής της συμφωνίας, υπογραμμίζοντας ότι η εφαρμογή των μέτρων αυτών θα επιφέρει σοβαρές παραβιάσεις του διεθνούς προσφυγικού δικαίου. Ο σεβασμός του διεθνούς και του ευρωπαϊκού δικαίου είναι υπαρκτός μόνο μέσα από την παροχή προστασίας και όχι με την αποτροπή εισόδου και την επιστροφή.
Πέραν αυτών, τα μέτρα αυτά, ακόμα και αν εφαρμοστούν, δεν θα καταφέρουν να χτυπήσουν αποφασιστικά τη διακίνηση ανθρώπων. Όσο η Ευρώπη δεν προσφέρει πραγματικές ασφαλείς και νόμιμες διόδους σε όσους το έχουν ανάγκη, η παράτυπη είσοδος, η χρησιμοποίηση επικίνδυνων θαλάσσιων δρόμων και η απώλεια ανθρώπινων ζωών, θα αποτελούν την τραγική πραγματικότητα.
Προκειμένου να ισχύσει η συμφωνία που προβλέπει επιστροφές προσφύγων και μεταναστών, η Τουρκία θεωρείται ασφαλής τρίτη χώρα. Υπάρχουν καταγγελίες, όμως, για επαναπροωθήσεις προσφύγων εκ μέρους της. Ήταν μεμονωμένες, μη αποδεδειγμένες περιπτώσεις ή είναι ζήτημα σκοπιμότητας η παράβλεψή τους;Η Διεθνής Αμνηστία είναι αντίθετη με την έννοια και το χαρακτηρισμό της «ασφαλούς τρίτης χώρας». Συγκεκριμένα, η Τουρκία, παρά το γεγονός ότι φιλοξενεί στο έδαφός της το μεγαλύτερο αριθμό προσφύγων, δεν αποτελεί ασφαλή χώρα για τους πρόσφυγες και τους μετανάστες. Βάσει των ερευνών που πραγματοποίησε η οργάνωση στις επαρχίες στα νότια σύνορα της Τουρκίας, καταδεικνύεται ότι οι τουρκικές αρχές συγκεντρώνουν και απελαύνουν σύριους πρόσφυγες πίσω στη Συρία, σχεδόν σε καθημερινή βάση από τα μέσα Ιανουαρίου. Η πλειοψηφία, δε, αυτών ανήκει σε ευάλωτες ομάδες. Ακόμη, λίγες ώρες αφότου η συμφωνία ΕΕ-Τουρκίας για τους πρόσφυγες τέθηκε σε ισχύ, η οργάνωση κατέγραψε την εξαναγκαστική επιστροφή περίπου 30 αφγανών αιτούντων άσυλο από την Τουρκία. Αποδεικνύεται, λοιπόν, πως η πρακτική των μαζικών επαναπροωθήσεων από την πλευρά της Τουρκίας πρόκειται για μία συστηματική και όχι μεμονωμένη τακτική. Περαιτέρω, δεν υπάρχει καμία εγγύηση ότι οι επιστρεφόμενοι στην Τουρκία θα λάβουν το επίπεδο της προστασίας που δικαιούνται, ούτε ότι δεν θα επιστρέψουν στη χώρα από την οποία διέφυγαν, πίσω δηλαδή στον κίνδυνο. Αν και αυτή τη στιγμή παρέχεται στους σύριους πολίτες ένα καθεστώς προσωρινής προστασίας, αυτό σε καμία περίπτωση δεν αντιστοιχεί σε διεθνή προστασία. Σημειώνεται δε, ότι για τους υπηκόους άλλων χωρών πέραν των Σύριων δεν παρέχεται προστασία, αφού η Τουρκία δεν χορηγεί καθεστώς ασύλου σε μη ευρωπαίους πολίτες.
Άθλιες συνθήκεςΟι απεσταλμένοι σας στα νησιά τι εικόνα αποκόμισαν για την κατάσταση;Εκπρόσωποι της οργάνωσης βρέθηκαν τις προηγούμενες ημέρες στα κλειστά κέντρα κράτησης στη Μόρια της Λέσβου και στη ΒΙΑΛ της Χίου και συνομίλησαν με τους πρόσφυγες που κρατούνται εκεί. Αυτή τη στιγμή, χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες κρατούνται αυθαίρετα σε άθλιες συνθήκες, ως αποτέλεσμα της νέας συμφωνίας ΕΕ-Τουρκίας. Ανάμεσα στους 89 πρόσφυγες και μετανάστες με τους οποίους συνομίλησε η ομάδα της Διεθνούς Αμνηστίας, υπήρχε ένας μεγάλος αριθμός ιδιαιτέρως ευάλωτων ανθρώπων, συμπεριλαμβανομένων εγκύων γυναικών, μωρών, μικρών παιδιών και ατόμων με αναπηρίες, ψυχικά τραύματα και σοβαρές ασθένειες. Πιο συγκεκριμένα, στη Μόρια βρίσκονται 3.150 άνθρωποι, αποκλεισμένοι από τον έξω κόσμο, με το στρατό και την αστυνομία να πραγματοποιεί αυστηρούς ελέγχους για το ποιος εισέρχεται στο κέντρο. Αντίστοιχα, στη ΒΙΑΛ, βρίσκονται περίπου 1.200 άτομα, στοιβαγμένα σε στενούς χώρους, σε περιφραγμένα κοντέινερ 30 ή 40 τετραγωνικών μέτρων και με περιορισμένη ελευθερία κίνησης λόγω της μικρής χωρητικότητας. Οι άνθρωποι που κρατούνται στη Λέσβο και τη Χίο δεν έχουν πρόσβαση σε νομική βοήθεια, με περιορισμένη πρόσβαση σε υπηρεσίες και υποστήριξη, και ελάχιστη παροχή πληροφοριών σχετικά με την τρέχουσα κατάστασή ή την τύχη τους. Βασικά ζητήματα για τα οποία οι άνθρωποι παραπονέθηκαν τόσο στη Μόρια όσο και στη ΒΙΑΛ, ήταν η χαμηλή ποιότητα των τροφίμων, η έλλειψη σκεπασμάτων και ιδιωτικότητας, και η ανεπαρκής πρόσβαση σε κατάλληλη ιατρική φροντίδα.