Του Γιάννη-Ορέστη Παπαδημητρίου«87,45% επί της Μέσης Σταθμισμένης Λιανικής Τιμής». Ο υψηλότερος συνολικός φόρος επί των τσιγάρων στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει προστεθεί, σύμφωνα με έρευνα (Η Καθημερινή, 22/7/2014), από το 2013 και εντεύθεν στις εγχώριες πρωτιές στον ευρωπαϊκό στίβο, ύστερα από τις ραγδαίες και απανωτές αυξήσεις στη φορολογία, που αποτέλεσαν τακτικό καταφύγιο των κυβερνήσεων της τελευταίας εξαετίας σε κάθε υφεσιακό επεισόδιο. Όντας πια εξοικειωμένοι με την ταξικά μονομερή -για να χρησιμοποιήσω την ορολογία του υπουργού Οικονομικών- λογική της μνημονιακής αναδιάρθρωσης (αδιέξοδα διαρθρωτικά προγράμματα, υποβάθμιση βιοτικού επιπέδου, οριζόντια μέτρα-«αρπαχτές» κ.ο.κ.), καμία έκπληξη δεν προκαλεί το γεγονός ότι οι αυξήσεις αυτές στόχευσαν πρωτίστως στις φθηνές και δευτερευόντως στις ακριβότερες μάρκες. Η παρατήρηση αυτή δεν είναι διαισθητική, αλλά ακριβής: από το 2009 έως το φθινόπωρο του 2013, ο φόρος στις φθηνότερες επιλογές αυξήθηκε κατά 45,4%, έναντι 18,1% για τις ακριβότερες, παγιώνοντας τις ελάχιστες τιμές ανά πακέτο σε δυσθεώρητα ύψη για τις ριζικά μειωμένες αγοραστικές δυνατότητες του κοινού, που οδήγησε μεγάλη μερίδα καπνιστών σε στροφή στα στριφτά, προτού υποστούν κι αυτά μια ακόμα μεγαλύτερη αύξηση της τιμής, που σχεδόν τα εξομοίωσε με τα «βιομηχανικά». Το κάπνισμα έγινε μια απαγορευτική συνήθεια για τα κατώτερα στρώματα ή -ακόμα περισσότερο- ένας παράγοντας περαιτέρω φτωχοποίησής τους, νομιμοποιούμενος από φερέφωνα που πληροφορούσαν το χαμηλόμισθο, άνεργο ή επισφαλή ότι η συνήθειά του αποτελεί μια (κακή) επιλογή και συνεπώς του άξιζαν τιμωρίες, όπως σκληρή φορολογία ή επιβολή προστίμων. Μια ευκαιριακή ταχυδακτυλουργία για «γρήγορα λεφτά» σ’ ένα αδηφάγο κι αδιέξοδο πρόγραμμα, μετατρεπόταν έτσι σε υπόθεση καρμικής τιμωρίας αυτών που υπέστησαν τις συνέπειές της.
Αρπαχτή και τιμωρία«Δεν υπάρχουν παθητικοί καπνιστές, μόνο αντιπαθητικοί αντικαπνιστές». Αυτή η επιγραφή σε τοίχο θα μπορούσε ν’ αποτελεί την ιδανική απάντηση στα άρθρα του Μπάμπη Παπαδημητρίου τον περασμένο Μάιο στις σελίδες της Καθημερινής, όπου ο γνωστός δημοσιογράφος πηγαίνει ένα βήμα παρακάτω τη ρητορική της άξιας τιμωρίας, παρουσιάζοντας τους καπνιστές ως... δαπανηρούς για το κράτος -λίγο - πολύ ως παράσιτα στη δημόσια υγεία. Όχι μόνο πρωτογενώς, αλλά κυρίως μέσω των «επιπτώσεων» που θέλει ο μύθος του παθητικού καπνίσματος, παρότι γνωρίζουμε ότι η ολοήμερη έκθεση σε καπνό άλλων θα αντιστοιχούσε μόλις στο κάπνισμα μισού τσιγάρου και όπως έχει γράψει ο Βρετανός γιατρός Michael Fitzpatrick στο εξαιρετικό βιβλίο του «Η τυραννία της υγείας» (εκδ. Πολύτροπον), «η ιδέα ότι ένα πολύ χαμηλό επίπεδο εισπνοής καπνού θα μπορούσε να προκαλεί στους παθητικούς καπνιστές έναν τύπο καρκίνου του πνεύμονα, τον οποίο απείρως υψηλότερα επίπεδα δεν φαίνεται να προκαλούν στους αρειμάνιους καπνιστές, αψηφά τη βιολογία και την κοινή λογική». Φυσικά, τα υπόλοιπα επιχειρήματα των υψηλόβαθμων αντικαπνιστών, δεν είναι πιο ευσταθή απ’ το παραπάνω παράδειγμα και πάντα, τελικά, κρύβουν μια συγκεκριμένη δημοσιονομική -αλλά και κατασταλτική- προδιάθεση avant la lettre.
Το τελευταίο επεισόδιο αυτού του σίριαλ φαίνεται να έρχεται με την είδηση των νέων μέτρων αξίας 1,8 δισ. ευρώ, που σύμφωνα με δημοσιεύματα, πρότεινε η κυβέρνηση στους «θεσμούς», προβλέποντας οριζόντιες αυξήσεις του κόστους ζωής, αντί για δυναμικότερες κινήσεις, που θα προέβλεπαν στοιχειώδη κατάρτιση και αποφασιστικότητα. Δεν έχουμε κανένα λόγο να θεωρήσουμε πως η προβλεπόμενη αύξηση 0,2-1 ευρώ ανά πακέτο θα συνοδευτεί από λιγότερα φληναφήματα απ’ όσα δώρισαν στο κοινό οι προηγούμενες κυβερνήσεις σε αντίστοιχες στιγμές, ούτε ότι συνιστά κάτι άλλο από άλλη μία κουτοπόνηρη αρπαχτή εις βάρος των κατώτερων στρωμάτων για χάρη της εύνοιας των υψηλότερων. «Ταξική μονομέρεια», πράγματι· απόλυτα ενδεικτική του τρόπου λειτουργίας μιας κυβέρνησης, που –σε πλήρη αντιστοιχία με τους προκατόχους της– στον αστερισμό των Panama Papers, το μόνο που θα έχει να προσφέρει είναι ακριβότερα τσιγάρα.