Συνέντευξη με τον Δαμιανό Πάντα και τον Βασίλη Γισδάκη Στα τέλη του 2014 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Μετρονόμος ο δίσκος «Της ημέρας τα σκοτάδια» με 12 τραγούδια έντεχνου πυρήνα και έντονης μελωδικότητας. Πρόκειται για την πρώτη δισκογραφική δουλειά του νέου συνθέτη Δαμιανού Πάντα, σε στίχους Αντώνη Παπακωνσταντινίδη, Βίκυς Βουρνά και του συνθέτη, και με ερμηνευτή τον Βασίλη Γισδάκη, τον τελευταίο ερμηνευτή του Μάνου Χατζιδάκι. Οι δύο βασικοί συντελεστές του δίσκου μίλησαν στην «Εποχή» για τη συγκυρία, την τέχνη, και τις πολιτείες των ονείρων τους.
Τη συνέντευξη πήρανοι Λιάνα Μαλανδρενιώτηκαι Ηρακλής ΟικονόμουΣε μια εποχή πτώσης της δισκογραφίας, του μουσικού Τύπου και των μουσικών σκηνών, από πού αντλούν δύναμη δύο καλλιτέχνες για να συμπράξουν δισκογραφικά;Βασίλης Γισδάκης: Η ανάγκη για δημιουργία και το επικοινωνιακό κομμάτι της τέχνης είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Ίσως δεν πρέπει να μιλάμε για πτώση της δισκογραφίας, του μουσικού Τύπου και των μουσικών σκηνών, αλλά για αλλαγή μορφής τους. Δημιουργούνται συνεχώς νέοι χώροι που φιλοξενούν ζωντανή μουσική, ο μουσικός Τύπος ανθίζει πια και στο διαδίκτυο, κι ένα μεγάλο μέρος της δισκογραφίας έχει περάσει στο στάδιο της ατομικής παραγωγής. Αυτή η αλλαγή συμπαρασύρει μαζί της το μουσικό αποτέλεσμα, κυρίως στο επίπεδο της παραγωγής και παρουσίασης. Η μουσική παράγεται από ανθρώπους για να απευθύνεται σε ανθρώπους, τα τεχνικά μέσα εξυπηρετούν και διευκολύνουν την επικοινωνία αυτή. Ζούμε σε μια εποχή που η τέχνη βασίζεται στα μέσα αυτά, αλλά δεν εξαρτάται από αυτά. Η ανάγκη για δημιουργία και για επικοινωνία είναι μια μοναδική και σταθερή αξία.
Δαμιανός Πάντας: Για να βρεις τη δύναμη, πρέπει πρώτα να νιώσεις την ανάγκη να εκφραστείς. Κι αυτή η αναγκαιότητα να καταθέσεις το έργο σου – την προσωπική σου αλήθεια – είναι η κινητήρια δύναμη. Παρατηρούμε όλοι την πτώση της δισκογραφίας, εδώ κι αρκετά χρόνια. Όμως, η μουσική προϋπήρχε και πριν τη δισκογραφία, και μάλιστα τα σημαντικότερα έργα της ανθρωπότητας γράφτηκαν πολύ πριν η μουσική μεταλλαχθεί σε εμπορικό προϊόν μέσω της βιομηχανίας των δισκογραφικών μοντέλων. Κι αν η ιστορία μας έχει διδάξει κάτι μέχρι σήμερα, είναι πως μετά από εκατό χρόνια, μπορεί να μην υπάρχουν πια δισκογραφικές εταιρείες, αλλά θα εξακολουθεί να υπάρχει μουσική. Η τέχνη πάντα βρίσκει τρόπο να μένει ζωντανή.
Για ποιόν γράφετε; Μπορεί να υπάρξει μουσική δημιουργία και ερμηνεία χωρίς τη συλλογική ανάγκη για μουσική; Χωρίς τη μουσική σαν κοινωνική πρακτική; Γιατί απ’ αυτό φαίνεται να ξεμένουμε σήμερα…Δ. Π.: Δεν γράφω μουσική με αυτοσκοπό την ικανοποίηση του ακροατή. Κι αυτό γιατί εάν ο οποιοσδήποτε δημιουργός, σε όλες τις τέχνες, σκέφτεται με γνώμονα να γίνει αρεστός στον κόσμο ικανοποιώντας τις πετυχημένες τάσεις της εποχής, τότε γίνεται έμπορος. Γράφω πρώτα για να ικανοποιήσω τον εαυτό μου. Μέσα από τη μουσική ορίζομαι, αναζητώ την αλήθεια των πραγμάτων, λυτρώνομαι μέχρι την επόμενη μέρα. Όμως, υπάρχει κι ένα λεπτό σημείο στην τέχνη που το ονομάζω «απεύθυνση». Μπορεί η δημιουργία να είναι μια αυστηρά προσωπική αναγκαιότητα, αλλά απευθυνόμαστε σε ανθρώπους δίπλα μας. Και για να επικοινωνήσεις με τον συνάνθρωπό σου χρειάζεται μια γλώσσα που δεν είναι μόνο δική σου ή μόνο του ακροατή. Χρειάζεται μια κοινή γλώσσα, μέσα απ’ την οποία θα μπορείς να μοιραστείς τις αγωνίες, τις σκέψεις και τα συναισθήματα σου. Τότε σφυρηλατείται ο δεσμός που οδηγεί στη συλλογικότητα. Όταν ο δημιουργός απλώσει το χέρι στον ακροατή λέγοντάς του: «Δεν είσαι μόνος, είμαστε μαζί».
Β. Γ.: Η μουσική δημιουργία είναι ατομική ανάγκη αλλά και συλλογική. Ο ρόλος μου ως τραγουδιστής είναι πιο συλλογικός απ’ αυτόν του συνθέτη και του στιχουργού. Ο στόχος του ερμηνευτή είναι να κοινωνήσει το έργο των δημιουργών.
Σήμερα ένα θέμα προς συζήτηση είναι η αξία κάθε έργου και ο τρόπος που διαμορφώνεται η κριτική άποψη των ανθρώπων από αυτούς που προωθούν συγκεκριμένα πρότυπα μουσικής. Οι εποχές και οι τρόποι επικοινωνίας αλλάζουν· αυτό έχει ως συνέπεια να μην προλαβαίνουμε με ηρεμία και νηφαλιότητα να κατανοήσουμε ένα έργο και να δούμε αν αυτό που μας προσφέρει έχει βαθιές ουσιαστικές αξίες ή είναι μόνο προσωρινή συναισθηματική φόρτιση και εκτόνωση.
Ο δίσκος είναι πολύμορφος, αλλά διακρίνεται κυρίως σε μια πιο λυρική και μια πιο ροκ ατμόσφαιρα. Αυτή την περίοδο, σε ποια απ’ τις δύο σάς βρίσκουμε; Β. Γ.: Η δύναμη και η ενέργεια μπορεί να βρίσκεται σε οποιοδήποτε τραγούδι ανεξαρτήτα μουσικής αγωγής και ατμόσφαιρας. «Της ημέρας τα σκοτάδια» είναι μια ενιαία δουλειά, που ανάλογα με το συναίσθημα του στίχου και της μουσικής μάς οδηγεί σε διαφορετικά συναισθηματικά μονοπάτια. Κάθε τραγούδι έχει μια μοναδική αυτόνομη ιστορία που απαιτεί διαφορετική ερμηνευτική και συναισθηματική προσέγγιση. Ο ερμηνευτής πρέπει να αγκαλιάζει όλες τις συναισθηματικές εκφάνσεις και να τις εκφράζει. Έτσι και η ζωή μας είναι γεμάτη συγκρούσεις, η κάθε μέρα μας έχει στιγμές ευαισθησίας, στιγμές που νιώθουμε ευάλωτοι και στιγμές που νιώθουμε μεγαλύτερη ένταση και φόρτιση. Προσωπικά, τα τραγούδια αυτά και η πολυμορφία τους με αντιπροσωπεύουν.
Δ. Π.: Η ατμόσφαιρα της μουσικής καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από το στίχο. Πάντα με οδηγεί ο λόγος κι η διάθεση του όσον αφορά τη μελοποίηση και την ενορχήστρωση. Αυτό που περιγράφετε ως «ροκ ατμόσφαιρα» είναι το τραγούδι που γεννήθηκε μέσα από ένα στίχο πιο επιθετικό και θυμωμένο, ενώ η λυρική διάθεση προέρχεται αντίστοιχα από στίχους πιο ευαίσθητους και προσωπικούς. Ο στίχος κρύβει ένα δικό του ξεχωριστό συναισθηματικό σύμπαν που οφείλει ο συνθέτης όχι μόνο να δει αλλά και να βυθιστεί σε αυτό. Η μουσική γεννιέται πρώτα μέσα στον συνθέτη, όχι ως ήχος αλλά ως βίωμα, συναίσθημα και σκέψη. Γι’ αυτό το λόγο, όλα τα τραγούδια του δίσκου «Της ημέρας τα σκοτάδια» με εκφράζουν γιατί όλα με εμπεριέχουν.
Πώς φτάσατε στη συνάντησή σας; Και τι βρήκατε καλλιτεχνικά ο ένας στον άλλον;Δ. Π.: Μόλις ολοκληρώθηκε το υλικό του δίσκου, άρχισα να αναζητώ την κατάλληλη φωνή που θα μπορούσε να αποδώσει τα τραγούδια. Το κύριο ζητούμενο για μένα ήταν ο τραγουδιστής να έχει την ερμηνευτική πληρότητα να ντύσει με τη φωνή του τραγούδια που ανέπνεαν με διαφορετικά συναισθήματα. Αυτό που μπορώ να πω με βεβαιότητα είναι πως για κάθε συνθέτη είναι σημαντικό να έχει έναν τραγουδιστή με την τεχνική κατάρτιση του Βασίλη Γισδάκη και την επιδέξια ευέλικτη φωνή του, που μπορεί να ανταπεξέλθει στις απαιτήσεις ενός τραγουδιού όσο απαιτητικό κι αν είναι. Ο Βασίλης ανήκει στους λίγους σήμερα τραγουδιστές που κύριο μέλημα του είναι να υπηρετήσει αυτός το τραγούδι με τη φωνή του, και όχι το τραγούδι να υπηρετήσει αυτόν.
Β. Γ.: Ο Δαμιανός Πάντας είναι ένας πολύ ταλαντούχος και σημαντικός συνθέτης της εποχής μας, οι επιρροές του είναι από όλο το φάσμα της ελληνικής μουσικής, και έχει πολλές γνώσεις γύρω από την κλασική μουσική. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να έχει ένα δικό του προσωπικό ύφος στα τραγούδια του. Από το πρώτο άκουσμα ταυτίστηκα με τα τραγούδια αυτά. Τα λόγια των στιχουργών είναι μεστά, περιεκτικά και διεισδύουν με μια φρέσκια ματιά άλλοτε σε προβληματισμούς κοινωνικούς κι άλλοτε σε συναισθήματα ερωτικά και πιο εσωτερικά. Επίσης, ένα από τα χαρακτηριστικά της μουσικής αισθητικής του Δαμιανού Πάντα είναι η καθαρή ενορχηστρωτική προσέγγιση που δίνει χώρο στη μελωδία και το στίχο να αποκαλυφθούν. Όταν η τέχνη σου γεννά συναισθήματα τόσο πλούσια, δεν μπορείς εύκολα να τα περιγράψεις με λέξεις. Τα νιώθεις.
Ορμώμενος από τον τίτλο του δίσκου, πού αποδίδετε το σημερινό σκοτάδι; Και πώς θα μπορούσαμε να βγούμε απ’ αυτό;Β. Γ.: Πραγματικά ζούμε μια δύσκολη εποχή. Κάθε αξία έχει καταπατηθεί, κοιτάμε τον συνάνθρωπο μας με καχυποψία και φόβο. Αυτό μπορεί να μετατραπεί σε επιθετικότητα και άμυνα χωρίς λογική, τα συστήματα γίνονται όλο και πιο καταπιεστικά με άλλοθι την ελευθερία και τη δημοκρατία. Όλοι έχουμε συνειδητοποιήσει πια πως οι «σωτήρες» μας δεν ενδιαφέρονται για το καλό μας. Προτού ξεπεραστούν τα όριά μας και χάσουμε κάθε λογική συναίσθηση, ο μόνος τρόπος που θα μπορούσαμε να αντιδράσουμε είναι να κρίνουμε το δίκαιο και το άδικο και να σταθούμε με αξιοπρέπεια απέναντι τους.
Δ. Π.: Το σημερινό σκοτάδι δεν είναι μόνο η παγκόσμια οικονομική κρίση και η απουσία της οποιασδήποτε αξίας της ανθρώπινης ζωής. Όλα αυτά είναι αποτέλεσμα κάτι πολύ βαθύτερου. Ζούμε στην εποχή της πλήρους απαξίωσης και διαστρέβλωσης των ιδανικών μας. Οι πολιτικές ιδεολογίες εξέπεσαν και σχεδόν συγχωνεύτηκαν. Στο όνομα της παγκόσμιας ειρήνης επιτελούνται γενοκτονίες, στο όνομα της ελευθερίας υποδουλώνονται ολόκληρες κοινωνίες και στο όνομα της φιλοπατρίας μαθαίνουμε να φοβόμαστε ανθρώπους διαφορετικούς από εμάς. Όλα αυτά δημιουργούν μια τεράστια ιδεολογική σύγχυση. Οι έννοιες και τα ιδανικά μας έχουν πια χάσει το νόημά τους, έχουν μεταλλαχθεί, και δεν μπορούμε να κρατηθούμε εύκολα απ’ αυτά. Το σκοτάδι είναι αυτό ακριβώς που μας εμποδίζει να δούμε καθαρά, διακρίνουμε αχνά μόνο περιγράμματα. Ζούμε την εποχή ενός σύγχρονου σκοταδισμού στηριγμένου επιστημονικά στη διαστρέβλωση, τη διχόνοια και το φόβο. Το να βγούμε απ’ αυτό δεν μπορεί να γίνει απ’ τη μια μέρα στην άλλη. Χρειάζεται χρόνος. Το πρώτο που μπορούμε να κάνουμε είναι να μάθουμε να βλέπουμε λίγο καλύτερα μες στο σκοτάδι. Και σε αυτό, η τέχνη μπορεί κι οφείλει να μας οδηγήσει.
Τι ετοιμάζετε για το άμεσο μέλλον;Β. Γ.: Με τον Δαμιανό έχουμε μια μεγάλη συναυλία στις 20 Μαΐου στη μουσική σκηνή «Σφίγγα», στο κέντρο της Αθήνας, με πενταμελή ορχήστρα όπου θα συμμετέχουν δύο σπουδαίοι συνάδελφοι και φίλοι, ο Σταύρος Σιόλας και η Μπέττυ Χαρλαύτη. Παράλληλα, με την Μπέττυ Χαρλαύτη θα συμπράξουμε σε καλοκαιρινές συναυλίες με τραγούδια των Χατζιδάκι - Θεοδωράκη, αλλά και από τις προσωπικές μας δουλειές.