Ο αγώνας αρχίζει από τις ρωγμές που προκαλούνται στο σύστημα
Ο Φρίντερ Όττο Βολφ, ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της γενιάς του Μάη του 1968 στη Γερμανία, μιλάει στην «Εποχή» για το ελληνικό ζήτημα, τις εξελίξεις στην Ευρώπη, και τηνσυνέχεια του αγώνα για την οικοδόμηση μιας Ευρώπης της δημοκρατίας και της αλληλεγγύης.
Τη συνέντευξη πήρεο Δημήτρης ΓκιβίσηςΠριν λίγες ημέρες μαζί με την Γιούντιθ Ντελχάιμ ξεκινήσατε μια σημαντική πρωτοβουλία αλληλεγγύης στην Ελλάδα, την οποία υπέγραψαν πολλοί ευρωπαίοι διανοούμενοι, ζητώντας από τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης άμεσα μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης στη χώρα μας. Ποιοι ήταν οι λόγοι που σας οδήγησαν σε αυτήν την πρωτοβουλία;Είδαμε τον άμεσο κίνδυνο στη στάση του Γιουρογκρουπ και του ΔΝΤ απέναντι στην Ελλάδα, που όχι μόνο συνεχίζουν να επιβάλουν μια άδικη και αναποτελεσματική θεραπεία για τη χώρα σας, εκβιάζοντας την, όπως έγινε και πέρυσι, αλλά επιδιώκουν να τη θυσιάσουν ανοιχτά με την επιβολή ακόμη πιο σκληρών νεοφιλελεύθερων πολιτικών ως παράδειγμα και για όλες τις ευρωπαϊκές χώρες που χρωστούν. Απευθύναμε λοιπόν ένα κάλεσμα στους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ζητώντας τους να χρησιμοποιήσουν την εξουσία τους για να αποτρέψουν μια καταστροφική στροφή της ευρωπαϊκής πολιτικής σε σχέση με την Ελλάδα. Μετά από πολλούς μήνες απογοήτευσης από το τεράστιο έλλειμμα αλληλεγγύης των ευρωπαίων δημοκρατών, και ιδιαίτερα από τις πολιτικές δυνάμεις της ευρωπαϊκής αριστεράς, η πρωτοβουλία μας ήταν μια προσπάθεια για να κάνουν τουλάχιστον κάτι σημαντικό. Απευθύνθηκε σε μια σειρά από πολιτικούς αντιπάλους με ένα ελάχιστο ζητούμενο, αλλά ταυτόχρονα και στις δυνάμεις της ευρωπαϊκής αριστεράς για να δραστηριοποιηθούν ουσιαστικά με την αλληλεγγύης τους προς την Ελλάδα, η οποία υποβάλλεται σε μια εξαιρετική πίεση με την υποβολή αυθαίρετων απαιτήσεων και σκληρών νεοφιλελεύθερων πολιτικών. Προσπαθήσαμε να σπάσουμε τον αποκλεισμό από τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης σχετικά με όλες τις πτυχές της ελληνικής προοπτικής με τις πολιτικές που επιβάλλονται. Οφείλω να παραδεχτώ, ότι παρά τις πολύ σημαντικές υπογραφές, ο αντίκτυπος στα μέσα ενημέρωσης δεν ήταν ισχυρός, παρόλο που η Λιμπερασιόν καθώς και πολλά μέσα κοινωνικής δικτύωσης πρόβαλαν το κάλεσμα μας.
Τι αντίκτυπο είχε η πρωτοβουλία σας στη γερμανική κοινή γνώμη;Χαιρετίζουμε την υποστήριξη που έλαβε από τους γερμανικούς σοσιαλδημοκράτες. Είναι κάτι πολύ σημαντικό, γιατί δείχνει ότι πολλά μέλη του SPD είναι διατεθειμένα να απαιτήσουν και να διεκδικήσουν μια αλλαγή της σημερινής γερμανικής πολιτικής όσον αφορά την Ελλάδα.
Η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση έχει μπλοκάρειΤα θεμέλια του ευρωπαϊκού οικοδομήματος φαίνεται ότι τρίζουν. Πως βλέπετε τις εξελίξεις στην Ευρώπη;Οι συγκρούσεις στην Ευρώπη είναι σε άνοδο και η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι εξαιρετικά υπεύθυνη. Εσωτερικά, το κοινωνικό ρήγμα μεγαλώνει γρήγορα και σε κάποιο βαθμό φαίνεται να είναι μη αναστρέψιμο. Εξωτερικά, οι σχέσεις με τη Ρωσία έχουν υποβαθμιστεί, η σύγκρουση με την Ουκρανία παραμένει χωρίς διευθέτηση, και η βαλκανική οδός για τους πρόσφυγες έχει κλείσει, παραβιάζοντας βίαια τα στοιχειώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Ταυτόχρονα, εθνικιστικές και ρατσιστικές πολιτικές δυνάμεις αναπτύσσονται και έχουν γίνει μια σημαντική πολιτική απειλή για τη δημοκρατία στην Ευρώπη. Η περαιτέρω ευρωπαϊκή ολοκλήρωση φαίνεται να έχει μπλοκάρει, ακόμη και εκεί που χρειάζεται επειγόντως, όπως για την προστασία της ζωής και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ουσιαστικά η Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκεται σε κρίση, και αυτό είναι το αποτέλεσμα των συσσωρευμένων προβλημάτων που προέρχονται από πολλά γεγονότα. Όπως, από το γεγονός ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν ιδρύθηκε πραγματικά ως μια σταθερή δύναμη ειρήνης και αλληλεγγύης, ούτε εξελίχτηκε σε τέτοια. Επίσης, από το ότι δεν κατασκευάστηκε για την υποστήριξη της μετάβασης προς τη βιώσιμη ένταξη με στόχο την επίλυση των κοινωνικών, οικολογικών και οικονομικών προβλημάτων, που σήμερα βλέπουμε ότι επιδεινώνονται στο εσωτερικό των κρατών μελών της. Είναι προφανές, ότι μια τέτοια Ευρωπαϊκή Ένωση που λειτουργεί ξεκάθαρα με μια νεοφιλελεύθερη πολιτική, απλά δεν μπορεί να λειτουργήσει ως ένας κοινός χώρος της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Έτσι, αυτό καθιστά επείγον το έργο της μετάβασης προς μια διαφορετική ευρωπαϊκή πολιτική λογική, και στην αναζήτηση μιας εναλλακτικής λύσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.
Σε πολλές χώρες βλέπουμε με μεγάλη ανησυχία την άνοδο αντιευρωπαϊκών και λαϊκιστικών κομμάτων, που ενισχύουν το φόβο και την εθνική αναδίπλωση. Ποιες είναι οι σκέψεις σας για αυτήν την μετατόπιση προς τα δεξιά;Συμφωνώ απόλυτα, αλλά θα πρέπει να τονιστεί ότι αυτό που σήμερα συμβαίνει, οφείλεται σε μια σειρά λόγων τους οποίους προανέφερα. Η ειρήνη, η αλληλεγγύη, και η προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να γίνουν η βάση της περαιτέρω ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης, αλλά αυτό δεν φαίνεται να είναι σήμερα αυτό που επιδιώκεται. Ακόμη περισσότερο, οι πρόσφυγες τώρα επειγόντως χρειάζονται βοήθεια και προστασία των πολιτικών και κοινωνικών δικαιωμάτων τους. Και αυτή είναι η μεγαλύτερη πρόκληση που έχει ζήσει η Ευρώπη μέχρι τώρα.
Να αντιμετωπίσουμε τις ευθύνες μαςΤον Ιούλιο του 2015, μετά την σκληρή συμφωνία που υπέγραψε η ελληνική κυβέρνηση, είχατε υποστηρίξει ότι η μεγάλη πορεία για μια Ευρώπη της αλληλεγγύης και της δημοκρατίας συνεχίζεται. Σήμερα εξακολουθείτε να είστε αισιόδοξος σχετικά με αυτήν την αναγκαιότητα; Και πως θεωρείτε ότι μπορούμε να ενισχύσουμε αυτόν το συλλογικό εναλλακτικό δρόμο;Δεν ήμουν αισιόδοξος τότε, αλλά είχα δει την ανάγκη για δράση. Αυτό ισχύει και σήμερα, παρά την ανικανότητα της Ευρώπης να κινητοποιηθεί. Εμείς, ως ενεργοί πολίτες και συνειδητά πολιτικά υποκείμενα, πρέπει να αντιμετωπίσουμε τις ευθύνες μας. Επομένως, η πρόκληση παραμένει ζωντανή για όλους μας. Πρέπει να αντιμετωπίσουμε την ανθρωπιστική κρίση, που είναι μια κρίση της ευρωπαϊκής αλληλεγγύης. Συνεχίζω να ζητάω μια πανευρωπαϊκή λύση για την ευρωπαϊκή κρίση του χρέους, και ειδικότερα για όσα σχετίζονται με τη νομιμότητα του χρέους, τη διαχείρισή του και την ελάφρυνσή του..
Τα τελευταία χρόνια παρατηρήσαμε μια μεγάλη αδυναμία των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων, ή και απροθυμία σε κάποιες περιπτώσεις, να συγκρουστούν πραγματικά με την ηγεμονία της γερμανικής κυβέρνησης. Σήμερα υπάρχει η αίσθηση ότι η γερμανική ηγεμονία αμφισβητείται από πολλές πλευρές, και μοιάζει να μην είναι τόσο ισχυρή. Ποια είναι η γνώμη σας;Πρέπει να ομολογήσω ότι εξακολουθεί να μου προκαλεί έκπληξη το να βλέπω κυβερνήσεις, ακόμα και ισχυρών κρατών, που είναι τόσο κοντόφθαλμες. Από τη δράση τους δεν φαίνεται να είναι σε θέση ούτε καν να δράσουν σε μια λογική προοπτική για τα δικά τους μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα συμφέροντα. Υπάρχουν ακόμη στοιχεία τύφλωσης όσον αφορά την επίλυση εμφανών προβλημάτων, και μερικές φορές μου δίνεται η εντύπωση ότι αυτό είναι ένα στοιχείο του μίσους για όλους εκείνους που τολμούν να σκέφτονται διαφορετικά. Ιδιαίτερα όταν η διαφορετικότητα έχει μπει στην επίσημη κυβερνητική σκέψη, επιχειρείται να ασκηθεί μια πολιτική με στόχο την καταστροφή όλων αυτών των πολιτικών δυνάμεων που αρνούνται να υποταχθούν. Ταυτόχρονα, βλέπω ότι υπάρχει μια γοητεία από τις υποσχέσεις του ελεύθερου εμπορίου, που φαίνεται να περιορίζει την επίσημη σκέψη και να την κατευθύνει σε νεοφιλελεύθερες ιδεολογίες. Ενώ άλλοι, που φαίνεται να έχουν ήδη κάνει την υπέρβαση, σκέφτονται ανοιχτά και πάλι με ιμπεριαλιστικούς όρους, από την άποψη των στρατιωτικών δυνάμεων και της ανάπτυξης του ΝΑΤΟ. Επομένως, ο αγώνας θα πρέπει να συνεχιστεί και να διεξάγεται για να αλλάξει αυτή η κατάσταση. Και αυτό αρχίζει τουλάχιστον από το άνοιγμα, από τις ρωγμές που προκαλούνται στο σύστημα και από την οικοδόμηση των εναλλακτικών λύσεων και πολιτικών.
(*) O Φρίντερ Όττο Βολφ είναι επίτιμος καθηγητής Φιλοσοφίας στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου, και συνεργάτης του Ινστιτούτου Κοινωνικών Αναλύσεων του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ. Θεωρητικός του δομικού μαρξισμού, έχει επεξεργαστεί τα άπαντα του Λουί Αλτουσέρ στα γερμανικά, και ειδικεύεται στην πολιτική της ριζοσπαστικής φιλοσοφίας.
Υ.Γ: Η συνέντευξη έγινε με την πολύτιμη βοήθεια της Γιούντιθ Ντελχάιμ, στέλεχος της Ντι Λίνκε, μέλος των Ευρωπαίων Οικονομολόγων, και καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Αναλύσεων του Ιδρύματος Ρόζα Λούξεμπουργκ.