Οπως και να διαβάσει κανείς το αποτέλεσμα των εκλογών για τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στην Αυστρία, το γεγονός είναι ένα: η χώρα μετά από αυτό δεν είναι ίδια. Έχει περάσει ανεπιστρεπτί σε μια παρατεταμένη πολιτική και πολιτειακή κρίση, που δεν επηρεάζει μόνο την ίδια και την κοινωνία της, αλλά έχει επιπτώσεις στις εξελίξεις ολόκληρης της ΕΕ.
Είναι αναμφισβήτητα θετικό ότι αποτράπηκε η εκλογή του ακροδεξιού εθνικοσοσιαλιστή Hofer στην Προεδρία. Αλλά ότι «μόνος εναντίων όλων» συγκέντρωσε σχεδόν το 50% των ψήφων, αποδεικνύει ότι στο κοινωνικό σώμα εδραιώθηκαν αντιλήψεις που απομακρύνονται από την ανάγνωση, που υποστηρίζει απλώς ένα αντι-προσφυγικό σχέδιο. Η Αυστρία όχι μόνο δεν ξέφυγε από την τάση που διαφαίνεται, στο σύνολο σχεδόν της ΕΕ, για ακροδεξιά, ξενοφοβική και ισλαμοφοβική στροφή, αλλά με το συγκεκριμένο αποτέλεσμα διεκδικεί να γίνει το κατ’ εξοχήν παράδειγμα των παραπάνω.
Φιλοευρωπαϊσμός vs ΟπισθοδρομισμόςΟ φιλελεύθερος Van der Bellen, ο οποίος εκλέχτηκε με τις ψήφους όλων όσων ήθελαν να αποτρέψουν την εκλογή του εθνικοσοσιαλιστή Hofer, δήλωνε, με κάθε τρόπο και σε κάθε ευκαιρία, το «φιλοευρωπαϊσμό» του, σε αντίθεση με τον «οπισθοδρομισμό» του συνυποψηφίου του. Αυτό, ακριβώς, το δίπολο αποδίδει ανάγλυφα τα μέσα, με τα οποία το φιλελεύθερο κέντρο της χώρας προσπαθεί να απαντήσει στις προκλήσεις της περιόδου.
Η άνευ όρων συζήτηση για το «φιλοευρωπαϊσμό» (όπου Ευρώπη = ΕΕ), αγνοεί το γεγονός ότι η μεγάλη πλειοψηφία των αυστριακών έχει συνδέσει πλέον την ΕΕ, άρα και τον όρο, με φιλικές πολιτικές απέναντι στις τράπεζες, τις αγορές, και τις πάμπλουτες ελίτ. Ο όρος έχει χάσει προ πολλού το όποιο προοδευτικό και εκσυγχρονιστικό του περιεχόμενο, καθώς δεν εμπεριέχει ούτε στο ελάχιστο την κριτική απαίτηση για μία «άλλη Ευρώπη», με κοινωνική δικαιοσύνη, ανεπτυγμένο κοινωνικό κράτος και προστασία στους αδύναμους. Μια Ευρώπη με δικαιώματα για όλους, ανοιχτούς ορίζοντες και ανοιχτά σύνορα για τους πρόσφυγες.
Αντίθετα, μάλιστα, η συζήτηση γύρω από το «φιλοευρωπαϊσμό», άφησε μεγάλα περιθώρια στον Hofer να υποστηρίζει ότι αυτός δίνει τη μάχη των «από κάτω», των ασθενέστερων ενάντιων των «από πάνω», των ισχυρότερων. Προφανώς, ο Hofer είναι συντηρητικός και οπισθοδρομικός με εθνικοσοσιαλιστικά χαρακτηριστικά, προβάλει όμως μια «προοδευτική» στρατηγική για τη χώρα του. Ονειρεύεται μια Αυστρία προσδεμένη στη Γερμανία, σε μια αποσαρθρωμένη «Ευρώπη των λαών», όπου οι χώρες θα εκπροσωπούνται από ηγέτες εκλεγμένους κατά προτίμηση απευθείας από το λαό.
Ο παράγοντας της λιτότηταςΑπό όποια σκοπιά και να δούμε το αποτέλεσμα, και με δεδομένο το θετικό γεγονός ότι ο Hofer δεν έγινε Πρόεδρος της Δημοκρατίας της χώρας, η Αυστρία βρίσκεται στο δρόμο ώστε να γίνει σύντομα η πρώτη χώρα της δυτικής Ευρώπης που θα αποκτήσει ακροδεξιά, λαϊκίστικη κυβέρνηση.
Η πολιτική κρίση στη χώρα εμφανίστηκε καιρό πριν από τις προεδρικές εκλογές. Το νεοφιλελεύθερο δόγμα, με το οποίο οι πολιτικές λιτότητας της ΕΕ βαφτίστηκαν «μεταρρυθμίσεις» και ενσωματώθηκαν στο εθνικό δίκαιο, έχοντας ως αποτέλεσμα την αποδόμηση και ιδιωτικοποίηση του κοινωνικού κράτους, ακόμη και ως το επίπεδο της φροντίδας της τρίτης ηλικίας, έχασε την ελκυστικότητα του.
Από τη μια, η διαρκής νεοφιλελεύθερη προπαγάνδα σχετικά με την απουσία εναλλακτικών λύσεων, και από την άλλη, η περιθωριοποίηση στο πλαίσιο του πολιτικού και πολιτιστικού δημόσιου λόγου των όποιων ορθολογικών, φεμινιστικών και αντικαπιταλιστικών σκέψεων, κατηύθυναν το θυμό και την απογοήτευση ευρέων κοινωνικών στρωμάτων στην αγκαλιά του Κόμματος της Ελευθερίας, το οποίο φαντάζει στα μάτια τους σαν μοναδική, ριζοσπαστική εναλλακτική λύση αντίστασης ενάντια στην υπεροψία του κατεστημένου πολιτικού συστήματος και των ελίτ. Εξ ίσου, βεβαίως, ευθύνονται και οι πολιτικές που παραδίδουν την οικονομία, τον πολιτισμό, την παιδεία και το κοινωνικό κράτος στα συμφέροντα του κεφαλαίου και των αγορών. Και οπωσδήποτε, καμία αλλαγή προσώπων στην ηγεσία του Σοσιαλιστικού Κόμματος δεν είναι σε θέση να επηρεάσει θετικά τις εξελίξεις, ενόσω δεν τίθενται ερωτήματα σχετικά με το νεοφιλελεύθερο παράδειγμα. Η κρίση της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας έρχεται απλά να προστεθεί στην πολιτική και πολιτειακή κρίση πολλών χωρών της ΕΕ, καθώς και στην κρίση εμβάθυνσης της ίδιας της ΕΕ, βασικό χαρακτηριστικό της οποίας είναι η κατάρρευση του πολιτικού κέντρου και η ταυτόχρονη ανάδειξη ακροδεξιών και λαϊκίστικων κομμάτων.
Ριζωμένη ακροδεξιά
Η περίπτωση της Αυστρίας, όπως και αλλού, δεν αφορά απλώς την αμφισβήτηση κοινωνικών, εργατικών, οικονομικών και άλλων δικαιωμάτων. Το Κόμμα της Ελευθερίας στοχεύει να αποκτήσει τη δυνατότητα –μέσω της κυβερνητικής εξουσίας- να μετασχηματίσει σε αντιδραστική κατεύθυνση την αυστριακή πολιτεία. Έχει ήδη ριζώσει στα μεσαία στρώματα –και αυτό υποδηλώνει με σαφήνεια πως ήρθε για να μείνει – κάτι που θα επηρεάσει ευρύτερα το πολιτικό κλίμα, όχι μόνο στην ίδια τη χώρα.
Τόσο το Σοσιαλιστικό όσο και το Λαϊκό Κόμμα της Αυστρίας, δεν μπόρεσαν να αποτρέψουν αυτήν την εξέλιξη, κυρίως εξαιτίας του ότι και τα δύο είχαν από καιρό ενσωματώσει τη νεοφιλελεύθερη ατζέντα λιτότητας της ΕΕ. Επίσης, τα δύο κόμματα διακυβέρνησης της χώρας νομοθέτησαν επί της ουσίας ολόκληρη τη ξενοφοβική και ρατσιστική ατζέντα των Ελεύθερων Δημοκρατών αναφορικά με το προσφυγικό ζήτημα.
Ζητούμενο η απάντηση της ΑριστεράςΤούτων δοθέντων παραμένει ζητούμενο η απάντηση της αυστριακής Αριστεράς, των κινημάτων, των συνδικάτων, των κομμουνιστών, του φεμινιστικού και κάθε λογής κοινωνικού κινήματος. Θα συνεχίσει να παρακολουθεί κατακερματισμένη και ασυντόνιστη τις διαδικασίες ή θα αναλάβει μια προσπάθεια -εν όψει των επόμενων εθνικών εκλογών που ολοένα και πλησιάζουν- συντονισμού στο να οικοδομηθεί ένα τρίτος απαραίτητος πόλος στην χώρα; Ένας πόλος που, αν τοποθετηθεί απέναντι στην ακραία και λαϊκίστικη δεξιά και αριστερά του φιλελεύθερου Σοσιαλδημοκρατικού και Πράσινου Κέντρου, θα διεκδικήσει με αξιώσεις να μεταβάλει το συσχετισμό δύναμης.
*Ολόκληρο το κείμενο στο site της «Εποχής»
Γιώργος ΧονδρόςΜέλος του Τμήματος ΕυρωπαϊκήςΠολιτικής ΚΕ ΣΥΡΙΖΑ