Ζητούν από την πρόεδρο να τηρήσει τις προεκλογικές της δεσμεύσεις
Δύσκολες μέρες περνά η πρόεδρος της Χιλής Μιτσέλ Μπατσελέτ, με τη δημοτικότητά της να πέφτει κατακόρυφα λόγω δημοσιευμάτων που εμπλέκουν τη νύφη και τον γιο της σε υποθέσεις διαφθοράς, ενώ ταυτοχρόνως καλείται να αντιμετωπίσει εκτεταμένες κινητοποιήσεις μαθητών λυκείων και φοιτητών από τη μια και των συνδικάτων από την άλλη, που την καλούν να τηρήσει τις προεκλογικές της υποσχέσεις.
Η Μπατσελέτ, που σήμερα βρίσκεται περίπου στο μέσον της δεύτερης προεδρικής θητείας της, στηρίζεται από κεντροαριστερά, αριστερά και κεντρώα κόμματα και εξελέγη το Δεκέμβριο του 2013, υποσχόμενη μια σαρωτική εκπαιδευτική και εργασιακή μεταρρύθμιση, που θα απάλλασσε τη χώρα από τη βαριά κληρονομιά της πινοτσετικής δικτατορίας.
Κυρίως η ώθηση που έδωσε στην Μπατσελέτ το πανίσχυρο στη Χιλή φοιτητικό κίνημα, φαίνεται τώρα να γυρίζει μπούμερανγκ εναντίον της, αφού, αντιμέτωπη με δημοσιονομικά προβλήματα και αντιδράσεις των συντηρητικότερων από τα κόμματα που τη στηρίζουν, φαίνεται να μην καταφέρνει να προχωρήσει πλήρως στις αλλαγές για τις οποίες είχε δεσμευτεί.
Άνιση πρόσβασηΤο χιλιανό φοιτητικό κίνημα έχει κερδίσει την τελευταία δεκαετία μια κεντρική θέση στην πολιτική ζωή της Χιλής. Στο διάστημα αυτό έχει συγκεντρώσει ουκ ολίγες φορές τα βλέμματα της διεθνούς κοινής γνώμης με μεγάλες κινητοποιήσεις ενάντια στο νεοφιλελεύθερο νομικό πλαίσιο της εκπαίδευσης, κατάλοιπο της πινοτσετικής δικτατορίας.
Κι αυτό διότι ο χώρος της εκπαίδευσης στη Χιλή υπήρξε προνομιακό εργαστήριο πειραματισμού για τους οικονομολόγους της σχολής του Σικάγο, τα περίφημα Chicago Boys, που έσπευσαν να προσφέρουν τις υπηρεσίες του στον στρατηγό Πινοτσέτ. Κατά τη διάρκεια της δικτατορίας η βασική εκπαίδευση πέρασε από την κεντρική κυβέρνηση στην τοπική αυτοδιοίκηση, ενώ το δημόσιο και δωρεάν πανεπιστήμιο καταργήθηκε και η ακαδημαϊκή εκπαίδευση παραδόθηκε άνευ όρων στην ελεύθερη αγορά. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, οι μεν φοιτητές βρέθηκαν φορτωμένοι με δυσβάσταχτα δάνεια, προκειμένου να χρηματοδοτήσουν τις σπουδές τους, ενώ η ψαλίδα των ανισοτήτων άνοιξε τρομακτικά, ακριβώς λόγω της άνισης πρόσβασης στην εκπαίδευση. Γενικά, επί Πινοτσέτ, το εκπαιδευτικό σύστημα της Χιλής πήρε τη μορφή «απαρτχάιντ», αφού η ποιότητα της εκπαίδευσης εξαρτιόταν απόλυτα από την οικονομική κατάσταση κάθε κοινότητας. Και αυτό το νεοφιλελεύθερο πλαίσιο εξακολουθεί ακόμη να κυριαρχεί τόσο στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση όσο και στα πανεπιστήμια.
Μέσα από τη δράση του όλα αυτά τα χρόνια, το εκπαιδευτικό κίνημα δεν τροφοδότησε μόνο την επανεκλογή της Μπατσελέτ το 2013, αλλά έφερε και τέσσερις από τους ηγέτες των φοιτητικών κινητοποιήσεων του 2011 στα έδρανα του κοινοβουλίου, είτε ως συνεργαζόμενους με την κυβέρνηση της Μπατσελέτ, είτε ως ανεξάρτητους εκπροσώπους της κοινωνικής Αριστεράς.
Ανεπαρκής μεταρρύθμισηΑπό τον προηγούμενο Μάρτιο, εκπαιδευτικοί, μαθητές και φοιτητές ξαναβρέθηκαν στους δρόμους και τις τελευταίες μέρες έχουν καλέσει σε απεργία διαρκείας στα πανεπιστήμια, κάλεσμα στο οποίο οι περισσότερες σχολές έχουν ανταποκριθεί θετικά. Στο μεταξύ, η ηγετική του ομάδα έχει ανανεωθεί απομακρύνοντας όσους διάκεινται θετικά προς την κυβέρνηση της Μπατσελέτ, η οποία απαντά στις κινητοποιήσεις με εκτεταμένη καταστολή.
Ο νέος νόμος που φέρνει η Μπατσελέτ πράγματι απέχει πολύ από τις προεκλογικές της διακηρύξεις. Πιεσμένη από τη διεθνή οικονομική συγκυρία και την πτώση της τιμής του χαλκού και αναγκασμένη σε δημοσιονομικές περικοπές, η Μπατσελέτ προσπαθεί να προωθήσει ένα νόμο που θα εξασφαλίζει μόνο στο 50% των φτωχότερων φοιτητών την απαλλαγή από δίδακτρα στα κρατικά πανεπιστήμια και σε όσα ιδιωτικά θελήσουν να τον υιοθετήσουν. Στόχος της φέρεται να είναι η επέκταση αυτών των ρυθμίσεων στο 70% των φοιτητών μέχρι το τέλος της θητείας της, το 2018. Οι φοιτητές εξεγείρονται θεωρώντας ότι η μεταρρύθμισή της είναι ανεπαρκής και δεν θίγει τον πυρήνα του νεοφιλελεύθερου πλαισίου στα πανεπιστήμια διατηρώντας κεντρικά εργαλεία του όπως το περίφημο voucher.
Από την άλλη, η εργασιακή μεταρρύθμιση που πρότεινε η Μπατσελέτ κρίθηκε αντισυνταγματική από ένα δικαστήριο όσον αφορά το θέμα των συλλογικών διαπραγματεύσεων με νόμιμα συνδικάτα, και οι εργαζόμενοι βγήκαν στους δρόμους για να υπερασπιστούν τις μεταρρυθμίσεις, ζητώντας αλλαγή του Συντάγματος ώστε να περάσει ο νόμος της Μπατσελέτ.
Ενώ λοιπόν η Μπατσελέτ πολεμά με το χρόνο και τη δημοσιονομική κρίση, προκειμένου να καταφέρει στα πολύ στενά περιθώρια μέχρι το τέλος της θητείας της να φέρει «αλλαγές στην πολιτική κουλτούρα και τις νοοτροπίες», όπως είχε δηλώσει σε παλαιότερη συνέντευξή της, και ταυτοχρόνως αντιμετωπίζει εμπόδια τόσο από τη δεξιά αντιπολίτευση όσο και από νεοφιλελεύθερα στοιχεία στο εσωτερικό της κυβέρνησής της, το φοιτητικό κίνημα αντιμετωπίζει κι αυτό τα δικά του ταυτοτικά προβλήματα, που αφορούν την αυτονομία του αλλά και τη δυνατότητά του να διαπραγματεύεται πολιτικά με την κεντρική εξουσία.
Σε μια χώρα όπως η Χιλή, που ακόμη θεωρείται μια «ατελής δημοκρατία» και φέρει έντονα τα στοιχεία της δικτατορίας και της νεοφιλελεύθερης επέλασης σε όλους τους θεσμούς της, η ανάδειξη ενός ισχυρού κινήματος, όπως είναι το φοιτητικό, φαίνεται θετική για τη ριζοσπαστικοποίηση της κοινωνίας. Επίσης, οι φοιτητικές κινητοποιήσεις του 2011 έχουν αφήσει ως παρακαταθήκη μια ομάδα νέων πολιτικών ηγετών, ικανών να υπερβούν τα εμπόδια που ματαίωσαν τις όποιες κοινωνικές αλλαγές στην πρώτη περίοδο της μετάβασης από τη δικτατορία στη δημοκρατία και να αμφισβητήσουν τη νεοφιλελεύθερη κληρονομιά του πινοτσετισμού. Ακόμη κι αν αυτή τη στιγμή οι σχέσεις μεταξύ κεντρικής πολιτικής εξουσίας και φοιτητικού κινήματος βρίσκονται σε μία από τις χειρότερες στιγμές τους, η πίεση του κινήματος είναι η μόνη που μπορεί να εξασφαλίσει ότι οι αλλαγές στη χιλιανή κοινωνία θα γίνουν πραγματικότητα.
Έφη Γιαννοπούλου