Του Κωστή ΓιούργουΚαλώς ορίσατε σε μια Ευρώπη χωρίς Βρετανία. Όπου, όπως όλα δείχνουν, θα περάσει καιρός πριν αποκατασταθούν οι ομαλοί (ό,τι κι αν σημαίνει αυτό) ρυθμοί λειτουργίας ενός πλέγματος σχέσεων, αναγκών και καταναγκασμών, αλληλεξαρτήσεων, συναίνεσης και επιβολής, ενός συστήματος, που εδώ και χρόνια, είχε αρχίσει να διχάζει αυτούς που, υποτίθεται ότι, σχεδιάστηκε να υπηρετεί: τους ευρωπαϊκούς λαούς και την ειρηνική τους συμπόρευση.
Ας επιχειρήσουμε μια πρώτη προσέγγιση. Μας περιμένει πολλή δουλειά.
Όπως θα έπρεπε να είναι αναμενόμενο, η απροσδόκητη (;) καταιγίδα που εξαπέλυσε η έξοδος της Βρετανίας, πλήττει πρώτα και κύρια τους πολίτες ένθεν και ένθεν της Μάγχης, καθώς ανατρέπει τις σταθερές περίπου 4,2 εκατομμυρίων εργαζομένων, σε πρώτη φάση το λιγότερο.
Tι αλλάζει για τους πολίτες της ΕΕ που ζουν στη ΒρετανίαΣτη Βρετανία ζουν 1,6 εκατομμύρια αλλοδαποί, το 88% των οποίων, σύμφωνα με επίσημους υπολογισμούς, δεν πληροί τα κριτήρια για τη χορήγηση της άδειας εργασίας που θα απαιτείται πλέον. Μέχρι χθες οι υπήκοοι χωρών της ΕΕ μπορούσαν να κάνουν χρήση του δικαιώματος της ελεύθερης μετακίνησης και εγκατάστασης, εργαζόμενοι και αποδίδοντας στο βρετανικό κράτος τους φόρους που τους αναλογούσαν. Αυτό ανατρέπεται τώρα. Υποστηρίζεται ότι είναι απίθανο να ληφθούν άμεσα μέτρα, ότι θα υπάρξει διαπραγμάτευση τουλάχιστον δύο χρόνων, αλλά κανείς δεν μπορεί να περιγράψει την ενδιάμεση κατάσταση πραγμάτων. Ούτε, βέβαια, να προβλέψει ποια κυβέρνηση θα κάνει αυτή τη διαπραγμάτευση, με ποιες διαθέσεις και ποια αιτήματα.
Για τους έλληνες εργαζομένους στη Βρετανία τίποτα διαφορετικό δεν πρέπει να αναμένεται. Είχαν ήδη λάβει μια πρόγευση με τη συμφωνία της 20ής Φεβρουαρίου ανάμεσα στην ΕΕ και τη Βρετανία, που προέβλεπε λιγότερο ευνοϊκές συνθήκες για τους νέους μετανάστες από τις χώρες της ΕΕ: Δεν θα δικαιούνται πλέον το τρίμηνο επίδομα ανεργίας, μέχρι να βρουν δουλειά. Και αν δεν έχουν βρει δουλειά εντός εξαμήνου, θα πρέπει να εγκαταλείψουν τη χώρα. Μετά το Brexit, η κατάσταση γίνεται ακόμη πιο δύσκολη. Το πιθανότερο είναι ότι θα καταστεί υποχρεωτική η βίζα ή ειδική άδεια παραμονής, όπως ισχύει για οποιονδήποτε αλλοδαπό, Ευρωπαίο ή μη. Θεωρούμενοι πλέον αλλοδαποί εργαζόμενοι, δεν θα έχουν πρόσβαση στις πρόνοιες του κοινωνικού κράτους και στα διευρωπαϊκά επιδόματα, και επίσης θα έχουν λιγότερο ευνοϊκές συνθήκες εργασίας από τους Βρετανούς.
Οι Έλληνες που ζουν σήμερα στη ΒρετανίαΕπιπτώσεις θα υπάρξουν για τους προνομιούχους Έλληνες, κατόχους ακίνητης περιουσίας στη Βρετανία, αφού θα επαναπροσδιοριστεί η φορολόγησή τους, και βέβαια για τους μη προνομιούχους εργαζόμενους, που θα χρειάζονται πλέον επαγγελματική βίζα, απειλούμενοι μάλιστα να υποβαθμιστούν και αυτοί σε «εργαζομένους β’ κατηγορίας», που για την πρόσληψή τους θα υπάρχουν προαπαιτούμενα: αυστηρά εισοδηματικά κριτήρια, μορφωτικό επίπεδο κλπ.
Υπολογίζεται ότι αυτή τη στιγμή στο Ηνωμένο Βασίλειο ζουν μόνιμα πάνω από 52.000 Έλληνες, μετά και την έξαρση του μεταναστευτικού ρεύματος προς τη Βρετανία, υπό το φόβο του Grexit. Τώρα προστέθηκε γι’ αυτούς ο εφιάλτης του Brexit.
Στη Βρετανία δραστηριοποιούνται 20 ελληνικοί πολιτιστικοί, φιλανθρωπικοί και επαγγελματικοί σύλλογοι, και υπάρχει σημαντική ελληνική παρουσία σε διδακτικό προσωπικό στην ανώτατη εκπαίδευση, όπου λειτουργούν επτά έδρες νεοελληνικών και βυζαντινών σπουδών, στα πιο διακεκριμένα πανεπιστήμια. Οι Έλληνες απαρτίζουν την πέμπτη πολυπληθέστερη ομάδα μη Βρετανών σπουδαστών στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της χώρας: το 2014-15 γράφτηκαν στα βρετανικά πανεπιστήμια 10.130 έλληνες φοιτητές, σχεδόν όσοι και οι συνάδελφοί τους από την Ιταλία, μια χώρα με υπερπενταπλάσιο πληθυσμό. Το σύνολο των ελλήνων σπουδαστών, αλλά και πανεπιστημιακών λειτουργών διαφόρων βαθμίδων, υπολογίζεται σε περίπου 35.000.
Μετά το Brexit οι έλληνες σπουδαστές δεν αποκλείεται να θεωρούνται «overseas students», αλλοδαποί σπουδαστές, οπότε δεν θα τυγχάνουν πλέον των προνομίων των «home students», των «ημεδαπών σπουδαστών», στους οποίους μέχρι χθες περιλαμβάνονταν, εκτός από τους γηγενείς Βρετανούς, και οι υπήκοοι χωρών της ΕΕ. Δεδομένου ότι τα ετήσια δίδακτρα στην ανώτατη παιδεία στη Βρετανία είναι για τους «ημεδαπούς» περίπου 11.500 ευρώ, πρέπει να αναμένεται ότι το ποσό αυτό θα είναι τώρα αυξημένο κατά περίπου 6.000 ευρώ για τους αλλοδαπούς. Αλλά και χωρίς αυτό, θα αρκούσε η αποστέρηση της δυνατότητας λήψης φοιτητικού δανείου, για να φανούν άμεσα οι αρνητικές συνέπειες του Brexit. Εξαιτίας του υψηλού κόστους ζωής στη Βρετανία, οι περισσότεροι σπουδαστές βασίζονται στα φοιτητικά δάνεια για να τελειώσουν τις σπουδές τους. Ως «αλλοδαποί» πλέον, χωρίς δικαίωμα δανείου και με αυξημένα δίδακτρα, οι Έλληνες μάλλον θα εγκαταλείψουν τη Βρετανία, στρεφόμενοι σε άλλα πανεπιστήμια, στην Ευρώπη ή αλλού, με αρνητικές επιπτώσεις και για την ίδια τη Βρετανία, που είναι βέβαιο ότι θα στερηθεί μελλοντικά ένα πρώτης γραμμής επιστημονικό προσωπικό.
Τι αλλάζει για τους ΒρετανούςΤην ίδια στιγμή, τα δεδομένα θα αλλάξουν και για τα περίπου 5,2 εκατομμύρια των Βρετανών που ζουν εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου. Ειδικότερα για τα 1,3 εκατομμύρια που ζουν σε κάποια χώρα της ΕΕ –και οπωσδήποτε για τους Βρετανούς που ζουν στη Βρετανία, για τους οποίους η πιο άμεση και αισθητή συνέπεια της εξόδου από την ΕΕ θα είναι αυτή στην ελεύθερη μετακίνησή τους στις χώρες της Ένωσης, όπου πλέον θα πρέπει να είναι εφοδιασμένοι με βίζα, όταν μέχρι χθες αρκούσε ένα δελτίο ταυτότητας.
Επιπρόσθετα, οι Βρετανοί θα πρέπει να αναμένουν αύξηση της παραθεριστικής δαπάνης, όχι μόνο διότι η πτώση της λίρας έναντι του ευρώ θα περιορίσει την αγοραστική τους δύναμη, αλλά και επειδή θα παύσει η ισχύς των κοινοτικών συμφωνιών, που επιτρέπουν σε κάθε ευρωπαϊκή εταιρεία να λειτουργεί χωρίς περιορισμούς στον ευρωπαϊκό εναέριο χώρο. Η Ευρώπη, αφετέρου, πρέπει να ετοιμάζεται για μακροχρόνια κάμψη στις τουριστικές ροές.
Στον τομέα της απασχόλησης, η έξοδος θα έχει ως αποτέλεσμα τη μετεγκατάσταση πολλών θέσεων εργασίας, κυρίως των μεγάλων χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων με έδρα το City του Λονδίνου. Η JPMorgan, η Morgan Stanley και η Goldman Sachs αναμένεται να καταργήσουν άμεσα θέσεις εργασίας: 1.000 έως 4.000, από τις 16.000 θέσεις εργασίας στη Βρετανία η πρώτη, 1.000, από τις 6.000 η δεύτερη, και τουλάχιστον 1.600 η τρίτη. Άδηλο διαγράφεται και το επαγγελματικό μέλλον των Βρετανών που εργάζονται στους ευρωπαϊκούς θεσμούς, κυρίως στις Βρυξέλλες. Ορισμένοι από αυτούς έχουν ήδη λάβει και δεύτερη υπηκοότητα και μάλλον θα αποφύγουν τις ταλαιπωρίες που περιμένουν τους συμπατριώτες τους που εργάζονται σε χώρες της ΕΕ και θα απαιτείται πλέον να έχουν άδεια εργασίας.
Η έξοδος αναμένεται να ταλανίσει ιδιαίτερα πολύ το 1,3 εκατομμύριο των Βρετανών που ζουν σε άλλες χώρες της ΕΕ, κυρίως στην Ισπανία (319.000), την Ιρλανδία (249.000), τη Γαλλία (171.000) ή τη Γερμανία (100.000). Πολλοί από αυτούς είναι συνταξιούχοι και είναι πολύ πιθανόν να δουν τις αποδοχές τους να μειώνονται δραματικά, λόγω μεγάλης υποτίμησης της στερλίνας. Πρόβλημα θα αντιμετωπίσει και η ιατρική περίθαλψη των βρετανών πολιτών στην Ευρώπη, οι οποίοι μέχρι σήμερα είχαν, βάσει διμερούς συμφωνίας, κάλυψη από το εθνικό σύστημα υγείας της χώρας διαμονής τους.
Αυτά σαν πρόγευση από το άπειρο πλήθος των, μέχρι χθες αδιανόητων, λεπτομερειών, που θα αναδύονται κάθε μέρα ζητώντας διερεύνηση. Αν θέλετε, και σαν υλικό για τις μεταξύ μας ενδιαφέρουσες συζητήσεις, καθώς κλείνει ένας χρόνος από το πολυθρύλητο δικό μας δημοψήφισμα, και τα όσα είχαν επενδυθεί –και αναλωθεί– σε αυτό από όλες τις πλευρές...