Συνέντευξη με την Σοφία Μαυραγάνη, με αφορμή την παράσταση χορού, “Σάλος”
Ο «Θεατής» σήμερα αφήνει για λίγο τον Διόνυσο και ασχολείται με την Τερψιχόρη. Μια παράσταση χορού από το πρόγραμμα του Φεστιβάλ τράβηξε το ενδιαφέρον της στήλης. «Σάλος» ο τίτλος της και η αναφορά όχι στην καθημερινή –μεταφορική στην πραγματικότητα– χρήση της λέξης αλλά στην πρωταρχική έννοια της «το βουβό κύμα, κοινώς η αποθαλασσιά, ένα κύμα δηλαδή που υπάρχει χωρίς να αιτιολογείται από τις παρούσες καιρικές συνθήκες, αλλά οφείλεται σε ανέμους που έχουν προηγηθεί χρονικά ή που συνέβησαν σε άλλες περιοχές», όπως το περιγράφει το δελτίο Τύπου. Μοιάζει δηλαδή να περιέχει την έννοια του χρόνου δοσμένη μέσα από τη διάσταση του αποτελέσματος: αυτό που ζούμε ξεκίνησε από καιρό και για να το κατανοήσουμε πρέπει να ψάξουμε τις αρχές και τη διαδρομή του. Η Σοφία Μαυραγάνη, που απ’ τα προηγούμενα είναι φανερό πως ενδιαφέρεται για την Ιστορία, χορογράφησε τους προβληματισμούς της παίρνοντας ως παράδειγμα τη σύγχρονη ιστορία, δουλεύοντας ειδικότερα ένα θέμα που μας καίει όλους: την ιστορία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η παράσταση επιχειρεί να δείξει την αίσθηση του αποτυπώματος της ιστορίας πάνω στο άνθρωπο και μέσα από το ανθρώπινο σώμα να αποδώσει τη βοή και την επικινδυνότητα του σάλου.
Τη συνέντευξη πήρεη Μαρώ ΤριανταφύλλουΚυρία Μαυραγάνη, το θέμα σας είναι, νομίζω, η αίσθηση που αφήνει πάνω στους ανθρώπους η Ιστορία. Μιλάμε, μάλιστα, για να παραφράσω τον τίτλο από ένα βιβλίο του Κ. Γαβρόγλου, το παρόν ως ιστορία. Γιατί επιλέξατε αυτό το θέμα; Είναι ένας γενικότερος προβληματισμός σας ή η σημερινή συγκυρία –η κρίση ως κρίση οικονομική και πολιτική– σας οδήγησε σ’αυτό;Η σημερινή συγκυρία προκαλεί μεγάλο προβληματισμό σε όλα τα επίπεδα –πολιτικό, οικονομικό και κυρίως κοινωνικό. Αυτός ο προβληματισμός μου δημιούργησε την ανάγκη να ασχοληθώ με την Ιστορία. Συνειδητοποίησα ότι η κατανόηση του παρόντος είναι αδύνατη χωρίς τη γνώση και την εμπειρία του παρελθόντος. Οφείλω βέβαια να ομολογήσω ότι η επιλογή του θέματος δεν είναι η Ιστορία, αυτή καθ’ αυτή. Το θέμα του έργου είναι το βουβό κύμα, τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά. Η έρευνα για τη δημιουργία του έργου πήρε διαφορετικές κατευθύνσεις, αλλά δεν βρέθηκε καλύτερος τρόπος για να εκφραστεί η έννοια του βουβού κύματος παρά μόνο μέσω ενός ιστορικού παραδείγματος.
Διαλέξατε ως τίτλο τη λέξη «Σάλος» –το βουβό κύμα, δηλαδή. Γιατί αυτή η επιλογή; Μου θυμίζει κατά κάποιον τρόπο τη φράση του Κρέοντα στην «Αντιγόνη»: «πολλώ σάλωῳ σείσαντες», αλλά ταιριάζει ο αόριστος;Το βουβό κύμα επιλέχθηκε λόγω της παραδοξότητας και της ανατρεπτικότητάς του, σε σχέση με το χρόνο και τον τόπο που συμβαίνουν τα γεγονότα. Τα στοιχεία του χρόνου και του χώρου είναι δομικά στη δημιουργία μιας παράστασης χορού και ήταν μεγάλη πρόκληση να δούμε την πρακτική εφαρμογή του, στο σώμα και στη σύνθεση. Όπως είπα, και κυρίως λόγω της ανάγκης μου το έργο να ξεφεύγει από το αμιγώς αφαιρετικό επίπεδο, ήταν αναπόφευκτη η στροφή στην αλληγορική εφαρμογή του όρου. Σχετικά με τη φράση του Κρέοντα δεν θα πω κάτι καθόλου πρωτότυπο. Τα αρχαία κείμενα αποδεικνύουν συνεχώς πόσο επίκαιρα είναι. Ενεστώτας ταιριάζει.
Το ευρωπαϊκό όραμα, η Ευρώπη των λαών, ζέστανε κάποτε τις ψυχές εκατομμυρίων ανθρώπων. Εσείς, μια νέα καλλιτέχνιδα, πώς βλέπετε σήμερα την Ευρώπη και ποια νομίζετε ότι είναι τα σπουδαιότερα προβλήματά της;Είναι τόσο πολύπλοκη και πολυεπίπεδη η κατάσταση της Ευρωπαϊκής Ένωσης που πραγματικά είναι δύσκολο να τοποθετηθεί κανείς απέναντί της με βεβαιότητα. Από τότε που άρχισα τα μαθήματα Ιστορίας, τα οποία εξέθεσαν τόσο την άγνοια όσο και την αμάθειά μου για όσα συνέβησαν και συμβαίνουν, προσπαθώ να αποφεύγω τα εύκολα συμπεράσματα, να σιωπώ και να παρατηρώ. Δεν ξέρω ποιά είναι τα σπουδαιότερα προβλήματα της Ευρώπης. Το μόνο ξεκάθαρο είναι ότι υπάρχουν προβλήματα και η εντύπωση που έχω είναι ότι επιδεινώνονται.
Πώς αποτυπώνονται καλλιτεχνικά, χορευτικά αυτοί σας οι προβληματισμοί; Ανήκετε σε κάποιο ιδιαίτερο καλλιτεχνικό ρεύμα;Το έργο έχει στηθεί στη λογική μιας επαναλαμβανόμενα ανατρεπόμενης φόρμας. Η κάθε επανάληψη αντιπροσωπεύει ένα άλλο στάδιο της πορείας της ΕΕ. Για να είμαι ακριβής, της αίσθησης που έχουμε για τη πορεία της ΕΕ. Η παράσταση δεν στηρίζεται σε ακριβή ιστορικά ντοκουμέντα, εμπνέεται από αυτά. Έχουμε επίσης δουλέψει τη σωματική ποιότητα κάθε σταδίου, έτσι ώστε όχι μόνο η σύνθεση αλλά και το ίδιο το σώμα να φέρει αλλαγές και να αποτυπώνει καταστάσεις.
Δεν ξέρω αν ανήκω σε κάποιο καλλιτεχνικό ρεύμα. Υπάρχει μεγάλη συζήτηση τελευταία μεταξύ συναδέλφων για το αν υπάρχει κάποιο καλλιτεχνικό ρεύμα στη χώρα μας ή όχι. Το γεγονός είναι ότι οι σπουδές μου πάνω στο αντικείμενο έγιναν στην Ολλανδία και ήταν εστιασμένες στη τέχνη της δημιουργίας παραστάσεων χορού [dance making]. Επίσης, έγιναν σε μια περίοδο που η ολλανδική εκπαίδευση είχε σημαία της τον πειραματισμό και ενίσχυε με κάθε τρόπο τη διαφορετικότητα και τη δημιουργία προσωπικού καλλιτεχνικού στίγματος. Υποψιάζομαι ότι αν δεν έκανα εκείνο το βήμα τότε, δεν θα συμμετείχα στο Φεστιβάλ Αθηνών τώρα.
Σε όλες τις τέχνες διαπιστώνουμε πως υπάρχουν πολλοί ταλαντούχοι καλλιτέχνες αλλά οι δυσκολίες για να ασκήσουν την τέχνη τους είναι μεγάλες. Και στο δικό σας χώρο τα πράγματα είναι δύσκολα. Ποια είναι τα προβλήματα του χορού; Έχει μέλλον ο χορός στην Ελλάδα;Κατά ένα παράλογο τρόπο, ο χορός στην Ελλάδα όχι μόνο αντιστέκεται, αλλά δημιουργεί και τις βάσεις για τη συνέχισή του. Φυσικά τα προβλήματα είναι τεράστια, έλλειψη επιδοτήσεων, υποστήριξης, χώρων κτλ., αλλά η έμπνευση και το πείσμα φαίνεται να τα ξεπερνούν. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο χορός πρέπει να συνεχίσει αβοήθητος. Μακάρι να βρεθεί τρόπος καλύτερης και ουσιαστικότερης συνεργασίας με τους υπεύθυνους φορείς, γιατί τότε ο χορός θα απογειωθεί.