ΑΜΠΑΣ ΚΙΑΡΟΣΤΑΜΙΟ παγκόσμιος ΙρανόςΤου Στράτου ΚερσανίδηΕνα δέντρο μπορεί να μεγαλώνει, να ψηλώνει, τα κλαδιά του να πληθαίνουν, τα φύλλα του να φουντώνουν και η σκιά του να καλύπτει όλο και μεγαλύτερη έκταση. Οι ρίζες του όμως παραμένουν σταθερές, στο ίδιο σημείο, δυνατές και στέρεες ώστε να μπορούν να το στηρίξουν. Ο Αμπάς Κιαροστάμι ήταν Ιρανός, το σινεμά του ήταν ριζωμένο βαθιά στο χώμα της πατρίδας του, έπαιρνε ζωή από τους ανθρώπους, την καθημερινότητά τους, τα βάσανα και τις χαρές τους. Οι εικόνες τους, εύγευστοι καρποί του δέντρου, έφταναν πολύ πιο μακριά από τα γεωγραφικά όρια της χώρας του. Έτσι το σινεμά του Αμπάς Κιαροστάμι, ιρανικό αλλά και παγκόσμιο, κατάφερε να ξεπεράσει τις δυσκολίες και να απλωθεί πέρα από τις πολιτισμικές διαφορές που αναπόφευκτα υπάρχουν ανάμεσα στο Ιράν και τη Δύση. Το σινεμά του νίκησε το θρησκευτικό φανατισμό, υπονόμευσε δημιουργικά το χομεϊνικό καθεστώς και άγγιξε με καθαρό βλέμμα, μπολιασμένο με το θράσος της αθωότητας τη, δημοκρατική μεν, παρηκμασμένη δε, δυτική προσέγγιση της ζωής.
Ο Αμπάς Κιαροστάμι δεν ήταν ένας εξωτικός σκηνοθέτης. Αντίθετα, ήταν ένας διανοούμενος ο οποίος γνώριζε πολύ καλά τη δυτική σκέψη και κουλτούρα και ειδικότερα τον κινηματογράφο. Έκανε την εμφάνισή του το 1970 με το νεορεαλιστικό φιλμ μικρού μήκους, «Το ψωμί και το δρομάκι». Στο δρόμο του νεορεαλισμού συνεχίζει, ο οποίος ήταν ο πλέον πρόσφορος ώστε να μπορέσει να αναδείξει τα κακώς κείμενα της ιρανικής κοινωνίας με τρόπο τέτοιο ώστε να μπορεί να ξεπερνά τους σκοπέλους της λογοκρισίας, του Σάχη αρχικά και των μουλάδων στη συνέχεια. Μικρές καθημερινές ιστορίες τοποθετούνται μπροστά στο φακό τους, μεγεθύνονται μέσω της τέχνης του σινεμά και προβάλλονται στις οθόνες του Ιράν και στη συνέχεια όλου του κόσμου. Το 1976, με την «Έκθεση», την πρώτη του ταινία μεγάλου μήκους, αφηγείται την ιστορία ενός εφοριακού ο οποίος δωροδοκείται. Το 1979, είναι η χρονιά της ισλαμικής επανάστασης που ανέτρεψε το καθεστώς του Σάχη. Γυρίζει την ταινία «Πρώτη περίπτωση, δεύτερη περίπτωση», η οποία θα πέσει θύμα της λογοκρισίας και η προβολή της θα απαγορευτεί.
Η διεθνής αναγνώριση θα έρθει το 1987 με την ταινία «Που είναι το σπίτι του φίλου μου;», η οποία θα βραβευτεί στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο. Η εν λόγω ταινία ήταν η πρώτη μια τριλογίας, της «Τριλογίας του Κόκερ» όπως αποκαλέστηκε, επειδή κοινός τόπος των ταινιών ήταν ο τόπος που γυρίστηκαν, δηλαδή η περιοχή Κόκερ του Ιράν, και είχαν ως ήρωες παιδιά. Την τριλογία συμπληρώνουν οι ταινίες «Και η ζωή συνεχίζεται» (1992) και «Μέσα από τους ελαιώνες» (1994).
Το 1997 έρχεται η ώρα που ο Αμπάς Κιαροστάμι θα κερδίσει το Χρυσό Φοίνικα στις Κάνες με τη «Γεύση του κερασιού». Το σινεμά του, χωρίς ποτέ να χάσει τον ανθρωποκεντρικό του προσανατολισμό, έχει αρχίσει πλέον να μετεξελίσσεται και να περνά από το νεορεαλισμό σε πιο βαθιές φιλοσοφικές αναζητήσεις, διατηρώντας αναλλοίωτη την ποιητική προσέγγιση. Προσωπικά θεωρώ πως το όνομά του γίνεται πλέον η τρίτη γωνία του τριγώνου με τις άλλες δύο να είναι ο Θόδωρος Αγγελόπουλος και ο Αντρέι Ταρκόφσκι. Βέβαια όλο αυτό είχε διαφανεί από το 1990, όταν γύρισε το «Close up», που κάποιοι θεωρούν ως την καλύτερη ταινία του. Δύο χρόνια μετά από το Χρυσό Φοίνικα, θα κερδίσει τον Αργυρό Λέοντα στη Βενετία με την ταινία “Ο άνεμος θα μας πάρει”, στην οποία οι πολλαπλοί ήρωές του ακούγονται να μιλούν αλλά δεν τους βλέπουμε ποτέ. Το 2010, συνεργάστηκε με τη Ζιλιέτ Μπινός στο «Γνήσιο αντίγραφο», την πρώτη ταινία που γύρισε εκτός Ιράν.
Συνολικά, ο Κιαροστάμι γύρισε πάνω από 40 ταινίες, ανάμεσα στις οποίες και αρκετά ντοκιμαντέρ. Εκτός όμως από σκηνοθέτης ήταν και ποιητής, ζωγράφος αλλά και θαυμάσιος φωτογράφος. Ο Αμπάς Κιαροστάμι γεννήθηκε το 1940 στην Τεχεράνη. Πέθανε, την περασμένη Δευτέρα στο Παρίσι. Για τις πολιτικές ταινίες έλεγε: «Κάθε ταινία που αγκυροβολεί στην κοινωνία, κάθε ταινία που ασχολείται με την ανθρωπότητα είναι απαραίτητα πολιτική».
strakersan@gmail.comkersanidis.wordpress.com «Η ΟΜΟΡΦΟΤΕΡΗ ΕΠΟΧΗ»Φυλακισμένες στα στεγανά Το φεμινιστικό κίνημα της δεκαετίας του 1970 διεκδίκησε το αυτονόητο. Μαζί όμως με το αυτονόητο υπήρχε και ένα μέρος του που διεκδικούσε κάτι περισσότερο, κάτι πιο δύσκολο το οποίο ακόμη και στις μέρες μας αντιμετωπίζεται με καχυποψία, αν όχι με κρυφά γελάκια και χυδαία αστεία. Ήταν ο αγώνας για τη σεξουαλική απελευθέρωση η οποία περιελάμβανε και την ελεύθερη επιλογή συντρόφου ανεξαρτήτως φύλου.
Η Κατρίν Κορσινί στην ταινία της «Η ομορφότερη εποχή» (La belle saison) τολμά να μιλήσει για τον έρωτα ανάμεσα σε δύο γυναίκες. Η Ντελφίν, η οποία δουλεύει με τους γονείς της στο οικογενειακό τους αγρόκτημα, αποφασίζει να μετακομίσει στο Παρίσι για να ζήσει ανεξάρτητη και να απεξαρτηθεί από την οικογένειά της. Αρχές της δεκαετίας του 1971 θα γνωριστεί με την Καρόλ, η οποία ανήκει σε μια ομάδα μαχητικών φεμινιστριών. Η γνωριμία τους σύντομα θα εξελιχθεί σε δυνατό έρωτα, που θα οδηγήσεις την Καρόλ στο χωρισμό από το φίλο της. Όμως η ξαφνική αρρώστια του πατέρα της, θα αναγκάσει την Ντελφίν να επιστρέψει στο σπίτι της και να αναλάβει μαζί με τη μητέρα της τη φροντίδα του αγροκτήματος. Η Καρόλ θα την ακολουθήσει αλλά σύντομα οι δυο κοπέλες θα βρεθούν εγκλωβισμένες μέσα στα στεγανά της επαρχίας. Όταν ο έρωτάς τους θα αποκαλυφθεί η συντηρητική κοινωνία της εποχής θα τις αναγκάσει να πάρουν μια μεγάλη απόφαση. Κάτι που μόνον εύκολο δεν είναι.
Η Κορσινί αφηγείται και σκηνοθετεί μια ταινία που καταρχάς θα μπορούσε να θεωρηθεί ως τολμηρή. Τόσο για το θέμα της όσο και για τις σκηνές της. Βέβαια θα εθεωρείτο λιγότερο τολμηρή, εάν το πρωταγωνιστικό ζευγάρι της ταινίας ήταν αμφιφυλόφιλο. Και σε αυτό το σημείο βρίσκεται η ουσία της ταινίας, ο στόχος της. Ο οποίος είναι η ανάδειξη ενός κοινωνικού ζητούμενου το οποίο εξακολουθεί να υφίσταται. Γιατί όσα βήματα κι αν έχουν γίνει -που έχουν γίνει- από τη δεκαετία του 1970 ως σήμερα, η κοινωνία παραμένει βαθιά συντηρητική, ακόμη και στους κύκλους των ανθρώπων οι οποίοι θεωρούν πως έχουν ξεπεράσει τα ταμπού.
Η ταινία είναι ένα αισθηματικό δράμα, το οποίο ακολουθεί πιστά τους κώδικες του συγκεκριμένου κινηματογραφικού είδους. Εάν θελήσουμε να αντικαταστήσουμε το ερωτευμένο ζευγάρι με ένα ζευγάρι «κανονικό» (σε πολλά-πολλά εισαγωγικά η λέξη), θεωρώ πως η ταινία θα έχανε ένα μεγάλο μέρος της δύναμής της. Αλλά αυτό ακριβώς είναι και το δυνατό της σημείο. Δηλαδή η επιθυμία της σκηνοθέτιδας, όχι να προκαλέσει, αλλά να μιλήσει ανοιχτά σκηνοθετώντας μια ταινία – μανιφέστο για το δικαίωμα στην επιλογή ερωτικού συντρόφου ή συντρόφισσας.
ΟΙ ΝΕΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ«Ένα ολόγραμμα για το βασιλιά» (A hologram for the king) του Τομ Τίκβερ: Αμερικανός επιχειρηματίας ταξιδεύει στη Σαουδική Αραβία για να πουλήσει μια εφεύρεση στο βασιλιά. Όμως το να συναντήσει κάποιος το μονάρχη της χώρας δεν είναι και πολύ εύκολο. Αναγκασμένος να μείνει περισσότερο αρχίζει να ανακαλύπτει τη χώρα αλλά και τη γοητεία μιας γυναίκας. Βασισμένη στο μυθιστόρημα του Ντέιβ Έγκερς.
«Κάθαρση: Έτος εκλογών» (The purge: Election year) του Τζέιμς ντε Μόνακο: Ταινία δράσης και επιστημονικής φαντασίας με ήρωα τον αστυνομικό, Λίο Μπαρνς, ο οποίος προσπαθεί να σώσει τη ζωή του στοχοποιημένος από την κυβέρνηση.
«Το μυστικό που έμεινε κρυμμένο» (Boomerang) του Φρανσουά Λαβράτ: Ο Αντουάν επιστρέφει με την αδελφή του, Αγκάτ στο νησί των παιδικών τους χρόνων. Οι αναμνήσεις έρχονται και μυστικά αναδύονται. Ταινία βασισμένη σε μπεστ σέλερ της Τατιάνα ντε Ροσνέ.
«Ο θρύλος του Ταρζάν» (The legend of Tarzan) του Ντέιβιντ Γέιτς: Ο Ταρζάν ζει πλέον στην Αγγλία. Όταν επιστρέφει στη ζούγκλα, ως έφορος της κυβέρνησης, θα έρθει αντιμέτωπος με μια σκοτεινή σκευωρία.
Σινεφίλ