Κάτι κινείται στα αριστερά της άκρως συντηρητικής Πολωνίας με τη γέννηση του Razem, που σημαίνει Μαζί, ενός νέου κόμματος, που με ζωή μόλις δύο μηνών απέσπασε ποσοστό 4% στις τελευταίες εθνικές εκλογές, κερδίζοντας το δικαίωμα συμμετοχής στον εθνικό πολιτικό διάλογο. Το Razem γεννήθηκε από τα κοινωνικά κινήματα, εμπνέεται από το ισπανικό Podemos και, τουλάχιστον σε πρώτη φάση, αποφάσισε να διαρρήξει τους δεσμούς με τα κλασικά κόμματα του εικοστού αιώνα, που υπάρχουν στη χώρα. Συναντήσαμε δύο από τους ιδρυτές του, για να μιλήσουμε για το σχέδιό τους και την πολιτική κατάσταση στην Πολωνία. Μιλάμε, επίσης, για το τι σημαίνει η προώθηση ενός νέου αριστερού κόμματος.
Τη συνέντευξη πήρεο Λορέντσο Μαρσίλι Προέρχεστε από τον κόσμο των κινημάτων και του ακτιβισμού. Γιατί αποφασίσατε να ιδρύσετε ένα κόμμα;Στην Πολωνία δεν υπήρχε ένα αληθινό αριστερό κόμμα. Έχουμε ένα σοσιαλιστικό ή μετακομμουνιστικό κόμμα, που, όμως, είναι ένας παλιός γραφειοκρατικός μηχανισμός. Μια δύναμη νεοφιλελεύθερη στην ουσία, κοινωνικά συντηρητική, καθόλου αριστερή, που, όμως, κατείχε αυτόν τον πολιτικό χώρο μέχρι σήμερα. Η δουλειά μας ήταν να ξανανοίξουμε αυτόν το χώρο. Κανείς δεν εμπιστεύεται πια τα κόμματα στη χώρα μας, και γι’ αυτό δεν ήμαστε καθόλου πεισμένοι για την επιτυχία του εγχειρήματος. Τα κόμματα είναι σε δύσκολη θέση, όμως τα κοινωνικά κινήματα μοιάζουν να είναι σε χειρότερη: μικρές κατακερματισμένες ομάδες, χωρίς μεγάλη επιρροή και μόνιμα διχασμένες.
Έτσι σκεφτήκατε να ενώσετε όλες αυτές τις δυνάμεις σ’ ένα μοναδικό υποκείμενο;Γράψαμε μια ανοιχτή επιστολή, που απευθυνόταν στα κινήματα. Ήρθαν δύο χιλιάδες υπογραφές μέσα σε λίγες μέρες, σχεδόν όλες -κι αυτό μας εξέπληξε πολύ- από άτομα που δεν γνωρίζαμε και που δεν είχαν πάρει ποτέ μέρος σε οργανωμένες κινητοποιήσεις. Θέλαμε να μάθουμε ποιοι ήταν! Συναντηθήκαμε, λοιπόν, με πολλούς απ’ αυτούς και μείναμε κατάπληκτοι, όταν ακούσαμε ότι σχεδόν κανείς δεν ενδιαφερόταν για οργανώσεις ή κινήματα της παραδοσιακής αριστεράς. Δεν τα γνώριζαν ή τα θεωρούσαν παλιά και άχρηστα.
Η αριστερά από τα κάτωΠρόκειται για μια αφήγηση που έχουμε ξανακούσει, όταν μιλήσαμε με τους ιδρυτές του Podemos. Είναι κάτι παρόμοιο;Απολύτως! Η οργανωμένη αριστερά ήταν σε σύγκρουση μαζί μας στην αρχή. Τώρα, όμως, πολλά από τα παραδοσιακά κινήματα αποφάσισαν να ενωθούν με το Razem, να βγουν από το καβούκι τους. Επιλέξαμε να ακολουθήσουμε το παράδειγμα της νέας αριστεράς, η οποία στην Ευρώπη ξεκινά από τα κάτω. Το Podemos σ’ αυτό είναι μεγάλη έμπνευση.
Στις τελευταίες εκλογές υπήρχε ένας συνασπισμός της αριστεράς, που συγκέντρωνε μετακομμουνιστές, Πράσινους και αριστερούς φιλελεύθερους. Γιατί δεν ενωθήκατε μαζί τους;Είχαμε μια δική μας ατζέντα και νέους τρόπους αντίληψης της πολιτικής και της οργάνωσης. Οι παλιοί τρόποι πέθαναν και ενσαρκώνονται από τους ίδιους πολιτικούς και από τις ίδιες ομάδες εξουσίας, που προσπαθούν, από τη μια εκλογική διαδικασία στην άλλη, να ιδρύσουν νέους συνασπισμούς με μοναδικό στόχο, να παραμείνουν στη Βουλή. Δεν λειτουργεί πλέον και δεν είναι αυτό που θέλουμε να κάνουμε. Αυτά τα κόμματα, εκτός των άλλων, όταν ήταν στην εξουσία ψήφιζαν νόμους, που επέτρεπαν τις εξώσεις και είναι τέλεια εναρμονισμένα με την κυρίαρχη σκέψη.
Τι είναι αυτό που σας κάνει λειτουργικούς; Από μια άποψη το πρόγραμμά μας δεν είναι τόσο ριζοσπαστικό. Θα λέγαμε ότι είναι σοσιαλδημοκρατικό. Όμως, αυτό στην Πολωνία είναι κάτι νέο. Δεν μίλησε ποτέ κανείς για προοδευτική φορολόγηση, για αναδιανομή του πλούτου. Και τώρα, όταν τα μέσα ενημέρωσης χρειάζονται μια δήλωση για τους εργαζομένους ή για τη φτώχεια ρωτάνε εμάς. Ή για τα κοινωνικά ζητήματα: είμαστε οι μόνοι που ζητάμε την αποποινικοποίηση της έκτρωσης, που παραμένει παράνομη στην Πολωνία. Όταν η κυβέρνηση έδειξε την πρόθεση να κάνει το νόμο ακόμη πιο περιοριστικό, θεωρώντας παράνομη την έκτρωση ακόμη και σε περίπτωση βιασμού, οργανώσαμε μια διαδήλωση στη Βαρσοβία με 10 χιλιάδες άτομα, τη μεγαλύτερη διαδήλωση στην ιστορία της Πολωνίας για το θέμα της έκτρωσης.
Νέος εθνικοσοσιαλισμός;Η σημερινή κυβέρνηση – του κόμματος Νόμος και Τάξη του Κατσίνσκι – είναι σαφώς μια αυταρχική, ξενοφοβική κυβέρνηση, που παραβιάζει τις ελευθερίες και τα δικαιώματα. Προωθεί, όμως, κάποιες διεκδικήσεις, που θα μπορούσαμε να τις χαρακτηρίσουμε αριστερές: μείωση της συντάξιμης ηλικίας, επιδόματα μητρότητας, λαϊκή κατοικία. Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα νέο είδος εθνικοσοσιαλισμού;Απορούμε κι εμείς. Νομίζαμε ότι μιλούσαν για κοινωνικό πρόγραμμα, κατά τη διάρκεια των εκλογών, μόνο για να το ξεχάσουν μόλις έρθουν στην εξουσία, όπως συνέβη την τελευταία φορά που κυβέρνησαν. Όμως τώρα το εφαρμόζουν στ’ αλήθεια! Σε σχέση με την πρώτη κυβέρνηση, είναι πολύ πιο εθνικιστές και αυταρχικοί, αλλά και πολύ περισσότερο κοινωνικοί. Για πρώτη φορά βλέπουμε μια διεύρυνση και όχι συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους. Ο νόμος για τη μητρότητα θα μειώσει δραστικά τη φτώχεια των ανηλίκων. Και για πρώτη φορά το μεγαλύτερο μέρος των δημοσίων δαπανών θα πάει στους φτωχότερους: 6 δισεκατομμύρια ζλότι στο φτωχότερο 10% της χώρας, μόνο 300 εκατομμύρια στο πλουσιότερο 10%.
Επομένως για πρώτη φορά υπάρχουν αναδιανεμητικές πολιτικές.Κι εμείς δεν θα τις κριτικάρουμε. Προώθησαν ένα πρόγραμμα κοινωνικών κατοικιών, που δεν μεταβιβάζει πόρους στις τράπεζες ή στους μεγάλους εργολάβους, αλλά διαθέτει πόρους για διατιμημένα ενοίκια. Αναθεωρούν το σύστημα φορολόγησης, για να το κάνουν προοδευτικότερο, εγκαταλείποντας για παράδειγμα την ενιαία φορολόγηση ή αλλάζοντας τις στρεβλώσεις, που μείωναν, κυρίως, τους φόρους των πλουσιότερων. Είναι, όμως, και άκρως αυταρχικοί. Ετοιμάζουν μια εθνοφυλακή με ημιαυτόματα όπλα, που προέρχεται στην ουσία από ακροδεξιές ομάδες. Περνάνε ένα νόμο ενάντια στην τρομοκρατία, που δημιουργεί μια μόνιμη κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Επιπλέον, φιμώνουν τον Τύπο και επιτίθενται στην ανεξαρτησία του συνταγματικού δικαστηρίου. Είναι αρκετά τρομακτικό.
Ακριβώς ενάντια σ’ αυτή την αυταρχική τροπή βλέπουμε αυτούς τους μήνες τεράστιες διαδηλώσεις στην Πολωνία. Εσείς όμως επιλέξατε να μην συμμετάσχετε στο KOD, την πλατφόρμα που τις διοργανώνει. Γιατί;Το κυβερνών κόμμα είναι φοβερό, αλλά αυτές τις διαδηλώσεις τις διοργανώνει κυρίως η ελίτ της προηγούμενης κυβέρνησης, που βρέθηκε εκτός εξουσίας. Διαδηλώνουν για την ελευθερία έκφρασης, μετά, όμως, επιτίθενται στις κοινωνικές πολιτικές της κυβέρνησης, κατηγορώντας την ότι θέλει να «εξαγοράσει» τους ψηφοφόρους. Δεν καταλαβαίνουν ότι αυτά τα χρήματα είναι σημαντικά για πάρα πολλά άτομα. Λένε στους φτωχότερους ότι πρέπει να κατέβουν στο δρόμο, για να υπερασπιστούν το σύνταγμα, αλλά αν δεχτούν 500 ζλότι επίδομα μητρότητας το μήνα, εξαγοράζονται. Είναι εκτός πραγματικότητας. Ακριβώς έτσι στην Ουγγαρία ο Βίκτορ Ορμπάν απέκτησε απόλυτη πλειοψηφία, έχοντας εναντίον του μια αντιπολίτευση, που εκπροσωπούσε μόνο τα συμφέροντα του πιο εύπορου τμήματος της χώρας. Εμείς θέλουμε να διώξουμε το κυβερνών κόμμα και για να το κάνουμε, πιστεύουμε ότι δεν αρκεί να συνενώσουμε τους φιλελεύθερους των μεγάλων πόλεων. Πρέπει να πλησιάσουμε αυτούς που ψήφισαν αυτή την κυβέρνηση. Αν δεν έχει κανείς το θάρρος να καταρτίσει ένα φιλόδοξο κοινωνικό πρόγραμμα, αυτός ο χώρος θα καταληφθεί μόνο από τις αυταρχικές δυνάμεις.
Κοινωνικοί χώροι σε όλη την ΠολωνίαΕπόμενα βήματα; Μόλις λάβατε μια σημαντική κρατική χρηματοδότηση με βάση το αποτέλεσμα των τελευταίων εκλογών. Μένουν τρία χρόνια ως τις επόμενες, τι σκοπεύετε να κάνετε;Ανοίγουμε 25 κοινωνικούς χώρους σε όλη την Πολωνία, που δεν θέλουμε να είναι κανονικές κομματικές οργανώσεις, αλλά χώροι κοινοί για όλους, για να μπορούμε να οργανώνουμε δραστηριότητες, μαθήματα, χορευτικά τμήματα, εργαστήρια για παιδιά, νομική βοήθεια και πολλά άλλα πράγματα. Αυτό είναι κάτι που έκανε το Σοσιαλιστικό Κόμμα στην Πολωνία πριν από το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Έχουμε μια μακρά παράδοση κομμάτων, που έγιναν αντιληπτά ως κοινωνικές δυνάμεις, κομμάτων που δουλεύουν και ως συνεταιρισμοί, συνδικάτα, μέχρι και αθλητικοί σύλλογοι και όχι μόνο ως εκλογικοί μηχανισμοί. Δεν έχουμε στον τίτλο μας τη λέξη αριστερά, γιατί οι άνθρωποι δεν ξέρουν πια τι είναι η αριστερά. Ονομαζόμαστε Razem, Μαζί. Όμως η προέλευσή μας είναι ξεκάθαρη, και από κει θέλουμε να ξεκινήσουμε και πάλι.
Η συνέντευξη δημοσιεύθηκε στο διαδικτυακό περιοδικό MicroMega
Μετάφραση: Τόνια Τσίτσοβιτς